Obrona twierdzy brzeskiej (1939)
| ||||
| ||||
 Brama Chełmska | ||||
| Czas | 14 do 17 września 1939 (Fort nr 5 do 26 września) | |||
| Miejsce | twierdza brzeska | |||
| Terytorium | II Rzeczpospolita | |||
| Przyczyna | ofensywa niemiecka 1939 | |||
| Wynik | zwycięstwo Niemców | |||
| Strony konfliktu | ||||
| ||||
| Dowódcy | ||||
| ||||
| Siły | ||||
| ||||
| Straty | ||||
| ||||
| brak współrzędnych | ||||
|---|---|---|---|---|
Kampania wrześniowa (1 IX – 6 X 1939) |
|---|
Wybrzeże i Bałtyk (Westerplatte • Gdańsk • Kępa Oksywska • Hel) • granica państwa • Boża Góra • Żory • Krojanty • Chojnice • Lasy Królewskie • Bytom • Mokra (1 IX) • Pszczyna (1–2 IX) • Częstochowa • Wyry • Mława (1–3 IX) • Grudziądz (1–4 IX) • Bory Tucholskie (1–5 IX) • Jordanów (2 IX) • Węgierska Górka (2–3 IX) • Bukowiec (3 IX) • Borowa Góra (3–6 IX) • Rajsko (4 IX) • Różan (4–6 IX) • Piotrków (5–6 IX) • Tomaszów Mazowiecki (6 IX) • Pułtusk (6–7 IX) • Łódź (6–8 IX) • Łomża • Wizna (7–10 IX) • Wola Cyrusowa (8 IX) • Barak (8 IX) • Iłża (8–9 IX) • Nowogród (8–10 IX) • Warszawa (8–28 IX) • Bzura (9–22 IX) • Jarosław (10–11 IX) • Kałuszyn (11/12 IX) • Przemyśl (11–14 IX) • Brwinów (12 IX) • Lwów (12–22 IX) • Mińsk Mazowiecki (13 IX) • Sochaczew (13–16 IX) • Boratycze (14 IX) • Brześć (14–17 IX) • Modlin (14–29 IX) • Jaworów (15–16 IX) • Hajnówka (17 IX) • Krasnystaw • Kobryń (17–18 IX) • Lasy janowskie (17–20 IX) • Tomaszów Lubelski (17–20 IX i 22–27 IX) • Wilno (18–19 IX) • Wólka Węglowa (19 IX) • Grodno (20–22 IX) • Palmiry (21 IX) • Kodziowce (22 IX) • Łomianki (22 IX) • Cześniki (22 IX) • Krasnobród (23 IX) • Husynne (24 IX) • Władypol (26–27 IX) • Szack (28–29 IX) • Parczew (29–30 IX) • Wytyczno (1 X) • Kock (2–6 X) |
Obrona twierdzy brzeskiej – bitwa stoczona w czasie kampanii wrześniowej (14-17 IX) przez Zgrupowanie "Brześć" z niemieckim XIX Korpusem Pancernym, kontynuowana przez 9 dni na obszarze jednego z fortów przez Batalion Marszowy 82 Pułku Piechoty przeciwko początkowo oddziałom niemieckim, a potem - sowieckim[1].
2 września 1939 roku twierdza brzeska została pierwszy raz zbombardowana przez Luftwaffe. W twierdzy znajdowały się wówczas bataliony marszowe 34, 35 i 82 Pułku Piechoty, oraz inne jednostki wojskowe, a także mobilizowani rezerwiści, którzy stawiali się doń z kartą mobilizacyjną.
11 września komendantem twierdzy i dowódcą jej obrony został mianowany generał Konstanty Plisowski, który z dostępnych mu ludzi (ok. 2-2,5 tysiąca żołnierzy) zorganizował zgrupowanie liczące sześć batalionów, w tym trzy piechoty, dwa wartownicze i jeden saperów oraz jeden dywizjon artylerii, dwie kompanie czołgów wolnobieżnych (30 czołgów FT-17), dwa pociągi pancerne (nr 53 i 55) i jedną baterię artylerii przeciwlotniczej. Obrońcy nie dysponowali natomiast bronią przeciwpancerną.
13 września z twierdzy ewakuowano przebywające tam rodziny części obrońców, teren zaminowano, przygotowano okopy, a przy bramach ustawiono czołgi.
Do Brześcia zmierzał niemiecki XIX Korpus Pancerny generała porucznika Heinza Guderiana. Celem działań niemieckich było zajęcie miasta i twierdzy tak, aby nie dopuścić do połączenia się obecnych tam wojsk polskich z SGO Narew. Siły niemieckie przewyższały polskie odpowiednio: w piechocie 2 razy, w czołgach 4 razy, w artylerii 6 razy.
14 września 77 czołgów z 10 Dywizji Pancernej próbowało wziąć twierdzę z marszu, ale przy okupieniu się ciężkimi stratami, obrońcy atak odparli. Niemcy zmienili zatem strategię - postawili na przygotowanie nowego szturmu poprzez bombardowania z powietrza i ostrzał artyleryjski. 16 września 10 Dywizja Pancerna oraz 20 Dywizja Zmotoryzowana przystąpiły do nowego szturmu, lecz i on został odparty. W tym szturmie śmierć poniósł między innymi adiutant Guderiana, a ranny został Plisowski. W nocy z 16 na 17 września Plisowski wydał rozkaz opuszczenia twierdzy w celu ewakuacji do Terespola. Odwrót osłaniał Batalion Marszowy 82 Pułku Piechoty kapitana Wacława Radziszewskiego, który nie wycofał się, ale skrycie zajął fort Sikorskiego (Berga)[2]. Po odkryciu tego przez Niemców i odrzuceniu ich propozycji poddania się fort od 19 września był ostrzeliwany przez Wehrmacht, jak i - od 22 września[3] - przez oddziały sowieckie z 29 Brygady Pancernej dowodzonej przez kombriga Siemiona Kriwoszeina. W nocy z 26/27 oddział opuścił fort potajemnie[4].
W okresie powojennym (PRL) nagłaśniano obronę twierdzy w 1941 roku przez Armię Czerwoną, a pomijano obronę przez Wojsko Polskie w roku 1939.
Spis treści
1 Dowództwo Obrony Twierdzy[5]
2 Galeria
3 Przypisy
4 Bibliografia
5 Linki zewnętrzne
Dowództwo Obrony Twierdzy[5] |
dowódca - gen. bryg. Konstanty Plisowski
szef sztabu - ppłlk dypl. Alojzy Horak
komendant kwatery głownej - mjr dypl. w st. spocz. Huścieński
komendant placu - ppłk rez. Tadeusz Lechnicki
dowódca piechoty - ppłk Julian Sosabowski
zastępca dowódcy piechoty - ppłk Konstanty Pereświat-Sołtan
dowódca dywizjonu artylerii ciężkiej - mjr dypl. Stanisław Komornicki
dowódca baterii przeciwlotniczej - kpt. Stanisław Małecki
adiutant dowódcy - ppor. rez. art. Jan Nepomucen Mazarski
szef łączności - kpt. Jerzy Jeżewski
szef służby zdrowia - kpt. dr Feliks Dragan
Galeria |
Gen. Konstanty Plisowski - komendant i dowódca obrony twierdzy
Przebieg bitwy
Polskie czołgi Renault FT-17 w bramie cytadeli twierdzy brzeskiej
Parada zwycięstwa Wehrmachtu i Armii Czerwonej w Brześciu 1939
Przypisy |
↑ Jerzy Sroka, Obrońcy brzeskiej twierdzy we wrześniu 1939 roku, Biała Podlaska, 1992
↑ Алексей Норкин: Как защищали Брестскую крепость в сентябре 1939-го? Безумству храбрых поем мы славу! (ros.). [dostęp 2011-01-23].
↑ Zgodnie z wcześniejszymi ustaleniami, twierdza leżała w strefie interesów radzieckich i 22 września Wehrmacht przekazał kontrolę nad twierdzą Armii Czerwonej.
↑ Andrzej Przewoźnik, Ostatni obrońca Twierdzy Brześć, "Rzeczpospolita" z 10-11 kwietnia 2010
↑ Obrona Brześcia Julian Andrzej Sosabowski - PDF, docplayer.pl [dostęp 2018-04-06] .
Bibliografia |
- [red.] Krzysztof Komorowski: Boje Polskie 1939 – 1945. Przewodnik encyklopedyczny. Warszawa: Bellona Spółka Akcyjna, 2009, s. 62. ISBN 978-83-7399-353-2.
Linki zewnętrzne |
- Twierdza brzeska w latach 1921-1939
- Strona poświęcona twierdzy brzeskiej na stronie miasta Brześcia
- Twierdza.org Strona prezentująca historię Twierdzy Brzeskiej
