Męczennik
Męczeństwo świętego Wenancjusza z Camerino.
Męczennik (gr. μάρτυς, mártus, łac. martyr: „świadek”) – osoba, która zginęła lub cierpi albo cierpiała w obronie swoich wierzeń lub przekonań[1].
W chrześcijaństwie, określenie to funkcjonuje w stosunku do człowieka, który został uśmiercony przez prześladowcę za wiarę w Jezusa Chrystusa. Taka śmierć określana jest mianem śmierci męczeńskiej. Pojęcie męczeństwa istnieje także w pozostałych religiach abrahamicznych oraz w sikhizmie, częściowo również w hinduizmie i shintō. Pojęcie męczeństwa było też wykorzystywane przez ideologie państwowe np. w III Rzeszy i w Chinach.
Spis treści
1 Śmierć męczeńska
2 Męczeństwo
2.1 Chrześcijaństwo
2.2 Islam
2.3 Judaizm
2.4 Bahaizm
2.5 Sikhizm
2.6 Inne religie
2.7 Ideologie państwowe
3 Zobacz też
4 Przypisy
Śmierć męczeńska |
Śmierć poniesiona w imię idei i przekonań, zazwyczaj zadana przez osoby trzecie w wyniku ich nagłego działania lub stosowania przemocy i tortur.
Śmierć męczeńska jest wyrazem bezwzględnego przywiązania do idei i przekonań dlatego ma ogromne znaczenie w utrwalaniu postaw i wzorców kulturowych lub religijnych.
Najważniejsze jednak znaczenie śmierć męczeńska ma w wymiarze religijnym. Jednak nie każda religia ma swoich męczenników, a tylko niektóre z nich otaczają ich kultem. Pojęcie męczeństwa za wiarę istnieje w chrześcijaństwie, judaizmie i islamie, ale w zasadzie nie występuje np. w hinduizmie i buddyzmie.
Bardzo wyraźnie widać zjawisko męczeństwa w chrześcijaństwie, gdzie męczennicy traktowani byli od początku jako najwierniejsi świadkowie głoszonych przekonań. Z tego powodu stanowili filar Kościoła jako wzory wierności Jezusowi. Miało to również dosłowne znaczenie, gdy przyjął się zwyczaj budowania kościołów na grobach męczenników lub na miejscach ich śmierci.
Męczeństwo |
Chrześcijaństwo |
Witraż przedstawiający koronę chwały, symbolizującą męczeństwo za wiarę w Jezusa, kościół pw. Niepokalanego Poczęcia NMP (Immaculate Conception Catholic Church) Knoxville, Tennessee, Stany Zjednoczone
Męczennikiem w chrześcijaństwie jest osoba, która poniosła śmierć z winy prześladowcy indywidualnego lub zbiorowego (prześladowcą zbiorowym są np. systemy ideologiczno-polityczne), kierującego się nienawiścią do wiary chrześcijańskiej (łac.) odium fidei. Męczennik musi mieć wolę przyjęcia męczeństwa. Chrześcijaństwo nie uznaje za męczenników samobójców i przypadkowe ofiary prześladowań. Męczennik nie może też umyślnie prowokować prześladowcy do zadania mu śmierci męczeńskiej. Poszerzenia pojęcia męczeństwa dokonał Jan Paweł II przez kanonizację jako męczennika, beatyfikowanego wcześniej jako wyznawcę Maksymiliana Marię Kolbego[2]. Od tej kanonizacji również męczeństwo z miłości bliźniego uznawane jest za jedną z przesłanek do wyniesienia na ołtarze[2].
Pierwszym, który oddał życie za wiarę w Jezusa Chrystusa był św. Szczepan (Stefan).
Katolicyzm i prawosławie uznają męczeństwo w wyniku procesu kanonizacyjnego. W tych wyznaniach istnieje kult męczenników; czci się ich groby, wizerunki i relikwie. Anglikanizm czci pamięć o męczennikach.
O męczeństwie papież Jan Paweł II powiedział:
 |
Islam |
Pojęcie męczeństwa w islamie różni się znacznie od chrześcijańskiego i żydowskiego, ponieważ w islamie śmierć w wyniku prześladowań religijnych nie jest najważniejszym warunkiem męczeństwa. W islamie szyickim istnieje rozwinięty kult męczenników (także ich grobów i relikwii). Islam uważa śmierć w walce z „niewiernymi” za śmierć męczeńską. Kontrowersyjne jest uznawanie sprawców samobójczych zamachów terrorystycznych przeciwko ludności cywilnej za męczenników.
Judaizm |
Pojęcie męczeństwa za wiarę (zwanego Kiddusz Haszem, czyli „uświęceniem w imię Boga”) jest w judaizmie zbliżone do pojęcia chrześcijańskiego. Wzmianki o męczennikach żydowskich, którzy zginęli z rąk pogańskich prześladowców, zwłaszcza w epoce hellenistycznej, są częste w żydowskiej literaturze religijnej. W Polsce żydowskim męczennikiem był np. Walentyn Potocki. Współcześnie za męczenników uznaje się np. ofiary Holokaustu. Istnieje nawet określenie judaizmu jako „religii męczeństwa”[potrzebny przypis], która inspirowała rozwój martyrologii w chrześcijaństwie.
Bahaizm |
Bahaizm uznaje za męczennika osobę, która poświęciła swoje życie w służbie ludzkości i w imię Boga. Jednak Bahá'u'lláh, założyciel tej religii, przekonywał wyznawców, aby nie pojmowali oddawania życia za wiarę w dosłownym sensie; męczeństwo to też życie poświęcone całkowicie służbie ludzkości[4].
Sikhizm |
W sikhizmie męczeństwo jest główną zasadą wiary i podstawą teologii. Sześciu guru są największymi przykładami męczenników w sikhizmie. Ponieśli oni śmierć męczeńską w Pendżabie, broniąc swojej wiary przed muzułmanami. Bardziej współczesnymi przykładami męczenników sikhijskich są Bhagat Singh i Udam Singh, którzy zginęli w latach 40. XX w.
Inne religie |
Pojęcie męczeństwa za wiarę rzadko jest spotykane w innych religiach niż religie abrahamiczne. Niezmiernie rzadko występuje w tzw. religiach pogańskich, gdzie przybiera formę np. oddania życia w imię honoru, obowiązku itp. Takie formy skrajnego poświęcenia spotykamy np. w japońskiej religii Shintō.
Męczeństwo za wiarę nie jest spotykane w religiach dharmicznych: buddyzmie, dżinizmie i hinduizmie. Wynika to z bardzo dużej tolerancji doktrynalnej, relatywizmu i nawet indyferentyzmu doktrynalnego tych religii. Niekiedy wskazuje się na istniejącą w hinduizmie obligację wypełniania obowiązku (dharmy), który w przypadku kasty kszatrijów polega na gotowości do oddania swego życia w walce z wrogiem. Nagrodą za taką śmierć ma być wyzwolenie z cyklu wcieleń (moksza, według Bhagawadgita, rozdz. 2, wers 37). Może to być uznane za formę męczeństwa.
Ideologie państwowe |
I Republika Francuska od 1793 ustanowiła oficjalny kult państwowy rewolucjonistów, którzy zginęli za ideały republikańskie. Głównymi „męczennikami” byli: Jean-Paul Marat, Joseph Chalier i Amédée Louis Michel Lepeletier (zwani „Trójcą Rewolucji”); poza tym również dzieci-męczennicy: Joseph Bara i Joseph Agricol Viala. W 1794 wysunięto nawet propozycję, aby z Marata uczynić jedyne bóstwo Republiki; przeważyła jednak koncepcja kultu Najwyższej Istoty[5].
Pojęcie męczeństwa było wykorzystywane przez propagandę Kuomintangu w Chinach w XX w. Polegli w walkach o Republikę byli uznawani przez władze za męczenników.
Nazizm głosił kult własnych męczenników, poległych w walce za ideę narodowego socjalizmu. Byli to tzw. Blutzeuge (świadkowie krwi). W III Rzeszy władze propagowały państwowy kult poległych w puczu monachijskim oraz takich osób jak np. Herbert Norkus, Horst Wessel i Wilhelm Gustloff. Ku czci tych „męczenników” wznoszono pomniki i nawet budynki o charakterze kultowym (jak np. Ehrentempel, czyli Świątynia Honoru w Monachium- zniszczona przez aliantów w 1947). Dzisiaj taki kult istnieje szczątkowo w ruchu neonazistowskim.
Zobacz też |
Cytaty w Wikicytatach
Definicje słownikowe w Wikisłowniku- Thomas Aikenhead
Przypisy |
↑ męczennik – Słownik języka polskiego PWN
↑ ab Henryk Fros SJ, Franciszek Sowa: Księga imion i świętych. T. 6: W-Z. Kraków: WAM, Księża Jezuici, 2007, s. 613. ISBN 978-83-7318-736-8.
↑ Jan Paweł II, Skoczów, 22 maja 1995 r.: Homilia wygłoszona w czasie mszy św. odprawianej na wzgórzu „Kaplicówka” (pol.). [dostęp 12 listopada 2008].
↑ Dying for God: Martyrdom in the Shii and Babi Religions (ang.) (dostęp 18.11.2010).
↑ Michel Vovelle, Le culte des martyrs dela Liberté, [w:] La Révolution contre l'Église, Éditions Complexe, Bruxelles 1988, s. 175-178. ISBN 2-87027-254-5.
