Egftnjytyk

Lewis H. Morgan

Lewis Henry Morgan (ur. 21 listopada 1818 r. w Aurora w stanie Nowy Jork, zm. 17 grudnia 1881 r. w Rochester w stanie Nowy Jork) – amerykański antropolog kulturowy i historyk, jeden z przedstawicieli ewolucjonizmu w naukach społecznych. W 1856 roku został członkiem American Association for the Advancement of Science, a w 1875 – National Academy of Sciences.

Życie |

Morgan był pierwszym badaczem historii i kultury Irokezów, których opisał w swej pierwszej pracy The League of the Ho-dé-no-sau-nee or Iroquois. W 1847 roku największy irokeski szczep Seneca przyjął go w poczet członków plemienia i nadał imię Ta-ya-da-wah-kugh.
W roku 1877 wydał swoją najgłośniejszą książkę Społeczeństwo pierwotne, w której zwarł swoją teorię na temat ewolucji społeczeństw od okresu dzikości do rozwoju cywilizacji (na podstawie obserwacji życia Indian amerykańskich). Wyodrębnił trzy etapy rozwoju ludzkości:

1. Dzikość
   
   
   
   • Niższy: Zbieranie owoców, orzechów
   
   
   • Średni: Narzędzia łowieckie i rybackie, wynalezienie ognia,
   
   
   • Wyższy: Łuk i strzała
   
   
   
   


2. Barbarzyństwo
   
   
   
   • Niższy: Wyroby z gliny
   
   
   • Średni: Udomowienie zwierząt i roślin. Budowle z cegły i kamienia.
   
   
   • Wyższy: Narzędzia żelazne
   
   
   
   


3. Cywilizacja
   
   • Alfabet
   
   

Morgan analizował również rozwój rodziny i zbiorowości związanych pokrewieństwem. Według niego rodzina przeszła przez pewne stadia rozwoju:

1. Promiskuizm – brak norm regulujących seksualność – wszelkie zachowania są praktykowane i dozwolone.


2. Rodzina kazirodcza – małżeństwa grupowe w obrębie tej samej generacji (małżeństwo między braćmi i siostrami),


3. Rodzina punalna – rodzaj małżeństwa grupowego między rodzeństwem, swoboda seksualna,


4. Rodzina symbiasmiczna lub parzysta – nietrwałe małżeństwo monogamiczne,


5. Rodzina patriarchalna, oparta na małżeństwie w którym władzę zwierzchnią sprawował mąż nad wieloma żonami,


6. Rodzina monogamiczna, oparta na jednożeństwie i zrównaniu pozycji kobiet, stopniowo przechodząca do współczesnej rodziny nuklearnej.

Portret Lewisa H. Morgana

Znaczenie i krytyka |

Dorobek Lewisa Henry'ego Morgana jest bardzo bogaty i różnorodny. Jego poglądy na temat ewolucji społeczeństw miały duży oddźwięk w kręgach etnologów, archeologów i socjologów. Zwraca się też uwagę, że był jednym z pierwszych naukowców w systematyczny sposób badających pokrewieństwo.

Tezy Morgana spotkały się jednak również z ostrą krytyką następnych pokoleń naukowców. Życie seksualne dzikich Bronisława Malinowskiego jest skierowane częściowo przeciwko poglądom ewolucjonistów na temat pokrewieństwa i seksualności tubylców^[1]. Malinowski zwraca uwagę, że takie pojęcia jak "pierwotny promiskuityzm", "zbiorowe małżeństwo" czy "rodzina konsangwinistyczna" są bardzo niejasne, a tezy na ich temat opierały się na wyrwanych z kontekstu faktach i ich błędnej interpretacji. Jasny ogląd kwestii pokrewieństwa miały Morganowi dodatkowo utrudniać brak warsztatu naukowego i purytańskie wychowanie, nie pozwalające na nieuprzedzone podejście do problemu seksualności. Jak twierdzi Malinowski w dłuższej perspektywie czasowej jego teoria i oparte na niej pojęcia stały się przeszkodą dla dalszego rozwoju antropologii.

Zobacz w Wikicytatach kolekcję cytatów Lewisa Morgana

Dzieła |

• 
  The League of the Ho-dé-no-sau-nee or Iroquois (1851)


• 
  The American Beaver and his Works (1868)


• 
  Systems of Consanguinity and Affinity of the Human Family (1871)


• 
  Ancient Society, or Researches in the Lines of Human Progress from Savagery, through Barbarism, to Civilization, Nowy Jork: 1877).


• 
  Houses and House-life of the American Aborigines (1881).

Polskie przekłady |

• 
  Społeczeństwo pierwotne, czyli badanie kolei ludzkiego postępu od dzikości przez barbarzyństwo do cywilizacji. Warszawa: 1887, oryginał 1877., przekł. Aleksandra Bąkowska; objaśnienia i uzupełnienia Marksa-Engelsa Ludwik Krzywicki; Red. "Prawdy


• 
  Liga Irokezów, 2011 Wydawnictwo Marek Derewiecki
  

Przypisy |

Bibliografia |

• Dorota Ławecka: Wstęp do archeologii. Warszawa – Kraków: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2003.