Egftnjytyk

Samodzielna Brygada Strzelców Podhalańskich
Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	1940
Rozformowanie	1940
Tradycje
Nadanie sztandaru	10 kwietnia 1940
Rodowód	Drużyny Podhalańskie pułki strzelców podhalańskich Dywizja Górska gen. Galicy 21 Dywizja Piechoty Górskiej 22 Dywizja Piechoty Górskiej
Kontynuacja	Batalion Strzelców Podhalańskich 21 Brygada Strzelców Podhalańskich
Dowódcy
Pierwszy	gen. bryg. Zygmunt Bohusz-Szyszko
Działania zbrojne
bitwa o Narwik, kampania francuska
Organizacja
Rodzaj sił zbrojnych	wojska lądowe
Rodzaj wojsk	piechota górska
Podległość	Posiłkowy Korpus Interwencyjny (francuski)
Odznaczenia

Zobacz w Wikicytatach kolekcję cytatów Samodzielna Brygada Strzelców Podhalańskich

Samodzielna Brygada Strzelców Podhalańskich (SBSP) – wielka jednostka piechoty Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie w 1940 r.

Historia |

Utworzona we Francji na podstawie umów międzysojuszniczych z 4 stycznia 1940 roku. Decyzja o jej utworzeniu zapadła na odprawie u Naczelnego Wodza Wojska Polskiego 15 stycznia 1940 roku. Formacja ta miała wejść w skład francuskiego Posiłkowego Korpusu Ekspedycyjnego, który miał wziąć udział w wojnie zimowej po stronie Finlandii^[1]. Rozkaz o utworzeniu brygady ukazał się 9 lutego 1940 roku, a skład ostateczny ustalono w dniu 14 lutego 1940 roku; znalazły się w niej trzy bataliony wydzielone z 1 Dywizji Grenadierów oraz jeden z 4 Warszawskiego pułku Strzelców Pieszych i 2 Dywizji Strzelców Pieszych. Zorganizowana na wzór francuskiej brygady strzelców alpejskich (Chasseurs Alpins). Brygada miała składać się z: kompanii sztabowej (cztery plutony: sztabowy, zwiadowców, gospodarczy, sanitarny), kompanii łączności (dwa plutony, w tym jeden francuski), kompanii samochodowej (trzy plutony), dwóch półbrygad [każda w składzie: dowództwo, kompania sztabowa (siedem plutonów: sztabowy, łączności, zwiadowców, pionierów, ciągników, gospodarczy i sanitarny), kompania broni towarzyszącej (pluton dowodzenia, dwa plutony działek przeciwpancernych, drużyna moździerzy - łącznie 6 działek i 2 moździerze) i dwa bataliony strzelców (każdy batalion: dowództwo, pluton dowodzenia, kompania gospodarcza, 3 kompanie strzelców, w każdej kompanii - pluton dowodzenia i 4 plutony strzelców, kompania karabinów maszynowych i broni towarzyszącej w składzie pluton dowodzenia, cztery plutony karabinów maszynowych i pluton broni towarzyszącej - łącznie 16 ckm, 2 działka przeciwpancerne i 2 moździerze)]^[2] .Wyposażona w całości w sprzęt francuski zakupiony ze zwrotnych kredytów przyznanych Polsce jeszcze przed wybuchem wojny.

Szeregowi brygady rekrutowali się przede wszystkim spośród przedwojennej emigracji zarobkowej (64% stanu). Wśród żołnierzy znaleźli się również weterani wojny domowej w Hiszpanii, którzy walczyli po stronie republikańskiej^[3]. Ostatecznie brygada liczyła: 4778 ludzi: 182 oficerów, 45 aspirantów, 742 podoficerów i starszych strzelców oraz 3809 strzelców^[4].

Początkowo przeznaczona do pomocy Finlandii walczącej przeciw agresji Związku Sowieckiego. Wskutek zaprzestania działań wojennych i zakończenia wojny zimowej wysłana 8 maja 1940 do Norwegii, gdzie wzięła udział w bitwie o Narwik.

Na skutek sytuacji we Francji 8 czerwca wycofana z walk i przetransportowana do Bretanii, gdzie wzięła udział w ciężkich walkach przeciwko przeważającym siłom niemieckim. W ich wyniku brygada uległa rozproszeniu. Części żołnierzy udało się przedostać do Wielkiej Brytanii bezpośrednio lub przez Hiszpanię. Inni zasilili szeregi francuskiego ruchu oporu.

21 lipca 1940 Naczelny Wódz gen. Władysław Sikorski udekorował sztandar Samodzielnej Brygady Strzelców Podhalańskich Orderem Virtuti Militari V klasy.

21 sierpnia 1940 nastąpiło oficjalne rozwiązanie Samodzielnej Brygady Strzelców Podhalańskich, która na terenie Szkocji była popularnie zwana „Polish Brigade Narvik”.

Z żołnierzy, którzy przedostali się do Wielkiej Brytanii, powstał Batalion Strzelców Podhalańskich, który wszedł w skład 1 Dywizji Pancernej. 25 listopada 1940 Naczelny Wódz polecił przechowywać sztandar brygady w Batalionie Strzelców Podhalańskich oraz kontynuować temu pododdziałowi tradycje brygady do czasu jej odtworzenia. Do odtworzenia brygady w składzie Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie nie doszło, a jej sztandar spłonął w sierpniu 1944. Wniosek płk dypl. Władysława Deca o nadaniu 3 Brygadzie Strzelców nazwy „Narwicka Brygada Strzelców Podhalańskich”, nie został uwzględniony. Batalion Strzelców Podhalańskich rozformowany został w czerwcu 1947.

Mundur |

Żołnierze brygady nosili długie peleryny z kapturem^[a], pochodzące z magazynów francuskich formacji artyleryjskich oraz brezentowe kurtki – półpłaszcze. Nad cholewką trzewika podhalańczycy wywijali białe, narciarskie skarpety, zakrywając częściowo owijacze^[5]. Nakryciem głowy były ciemnobrązowe berety francuskich oddziałów fortecznych z orłami wyciśniętymi z gumy.

Uzbrojenie |

• 15 moździerzy 81 mm wz. 27/31,


• 15 moździerzy 60 mm wz. 35,


• 25 działek przeciwpancernych 25 mm wz. 34,


• 68 ciężkich karabinów maszynowych 8 mm Hotchkiss wz. 1914,


• 191 ręcznych karabinów maszynowych 7,5 mm Chautellerault wz. 24/29,


• 163 garłacze, 197 karabinów, 3660 karabinów 7,5 mm MAS 36 oraz 566 pistoletów^[6][7].

Obsada personalna brygady |

Dowództwo

• 
  dowódca – płk dypl. / gen. bryg. Zygmunt Bohusz-Szyszko
  


• 
  szef sztabu – ppłk dypl. Wacław Kamionko


• oficer do specjalnych zleceń - mjr dypl. Janusz Iliński
  


• szef Oddziału II (informacyjno-wywiadowczego) – mjr dypl. Tadeusz Nowiński
  


• szef Oddziału III (taktyczno-operacyjnego) – mjr dypl. Felicjan Majorkiewicz
  
  
  
  • oficer - kpt. dypl. Zenon Starkiewicz
    
  
  
  • oficer - kpt. dypl. Marian Bronisław Tonn
  
  
  
  


• dowódca łączności – mjr łącz. Józef Morkowski

1 Półbrygada

• dowódca – płk dypl. Benedykt Chłusewicz^[8]
  


• szef sztabu – mjr dypl. Fryderyk Langer


• dowódca kompanii sztabowej – kpt. Albin Nowobilski


• dowódca 1 kompanii broni towarzyszącej – kpt. Antoni Tomaszewski

I Batalion

• dowódca 1 batalionu – mjr dypl. Wacław Kobyliński
  


• dowódca 1 kompanii strzeleckiej – por. Roman Utnicki (początkowo kpt. Stanisław Nowicki)


• dowódca 2 kompanii strzeleckiej – por. Leonard Królak (początkowo kpt. Oktawiusz Jastrzębski)


• dowódca 3 kompanii strzeleckiej – kpt. Jan Bogusławski


• dowódca 1 kompanii ciężkich karabinów maszynowych – kpt. Tadeusz Schmidt


• dowódca kompanii gospodarczej – kpt. Adam Będzikowski (początkowo por. Stanisław Skałuba)

II Batalion

• dowódca 2 batalionu – ppłk dypl. Władysław Dec
  


• adiutant - kpt. Rudolf Maria Neuman


• dowódca 1 kompanii strzeleckiej – kpt. Piotr Laurentowski
  
  
  
  • dowódca I plutonu - ppor. Hieronim Łagoda
    
  
  
  • dowódca II plutonu - ppor. rez. Stefan Radoliński
  
  
  • dowódca III plutonu - ppor. rez. Bohdan Radkiewicz
  
  
  • dowódca IV plutonu - ppor. rez. Adolf Kempny (Kępny) † 28 maja 1940 Ankenes
  
  
  
  


• dowódca 2 kompanii strzeleckiej – kpt. Andrzej Stańczyk
  


• dowódca 3 kompanii strzeleckiej – rtm. rez. dr Stefan Adam Zamoyski
  


• dowódca 2 kompanii ciężkich karabinów maszynowych – kpt. Aleksander Moreń


• dowódca kompanii gospodarczej – kpt. Jerzy Lüdtke

2 Półbrygada

• dowódca – płk Józef Kobyłecki


• szef sztabu – mjr dypl. piech. Ignacy Włostowski
  


• dowódca kompanii sztabowej – rtm. Józef Jagielski


• dowódca plutonu łączności – ppor. rez. łączn. – Marian Jurkowski


• zastępca dowódcy plutonu łączności – pchor. rez. łączn. Józef Jachowicz


• pchor. rez. łączn. Henryk Jabłoński
  


• dowódca 2 kompanii broni towarzyszącej – kpt. Kazimierz Szternal
  


• dowódca plutonu – ppor. rez. piech. Mieczysław Pruszyński
  


• dowódca plutonu zwiadowców motocyklowych - ppor. kaw. Wacław Zaleski
  

III Batalion

• dowódca 3 batalionu – ppłk Michał Maćkowski


• dowódca 1 kompanii strzeleckiej – kpt. Czesław Śledziak


• dowódca 1 plutonu – por. Bolesław Kontrym
  


• dowódca 2 kompanii strzeleckiej – kpt. Konrad Stępień


• dowódca 3 kompanii strzeleckiej – kpt. Leon Pacek


• dowódca 3 kompanii ciężkich karabinów maszynowych – kpt. Leszek Krzywda


• dowódca kompanii gospodarczej – kpt. Eustachy Idzikowski

IV Batalion

• dowódca 4 batalionu – mjr Arnold Jaskowski
  


• dowódca 1 kompanii strzeleckiej – kpt. Kazimierz Sulatycki


• dowódca 2 kompanii strzeleckiej – kpt. Bolesław Kudelski


• dowódca 3 kompanii strzeleckiej – kpt. Konrad Ambroziak


• dowódca 4 kompanii ciężkich karabinów maszynowych – por. Jan Serafin


• dowódca kompanii gospodarczej – kpt. Władysław Witrylak
  

Pododdziały brygadowe:

• dowódca kompanii sztabowej – rtm. Ludwik Kwiatkowski (początkowo rtm. Edmund Zieliński)


• dowódca kompanii łączności – mjr Józef Morkowski


• dowódca plutonu żandarmerii polowej nr 15 – ppor. rez. żan. Leonard Zub-Zdanowicz
  


• dowódca plutonu zwiadowców motocyklowych – ppor. rez. kaw. Józef Wyganowski
  
  • kpr. pchor. Jan Meysztowicz
    
  
  


• szef Sądu Polowego – kpt. aud. Władysław Tomaszewski


• kierownik poczty polowej – kpt. piech. Adam Pawłowski

Symbole brygady |

Sztandar

Sztandar, którego wzór został zatwierdzony w Dz. Rozk. Nr 4/1940 a ufundowany został przez biskupa polowego Wojska Polskiego ks. Józefa Gawlinę, został wręczony brygadzie 10 kwietnia 1940 przez gen. W. Sikorskiego we francuskiej miejscowości Malestroit. Po poświęceniu sztandaru pierwsze gwoździe w jego drzewce wbili: prezydent, Naczelny Wódz, biskup polowy i dowódca brygady. Następnie generał Sikorski wręczył sztandar pułkownikowi Bohuszowi odbierając od niego przysięgę na wierność barwom sztandaru^[9].

Za kampanię norweską, na podstawie Dekretu nr 181/V/40 z 19 lipca, Naczelny Wódz udekorował sztandar Krzyżem Virtuti Militari (21 lipca w Szkocji).

Sztandar nie dotrwał do końca wojny. W sierpniu 1944, podczas inwazji na Normandię, w wyniku bombardowania lotniczego, spłonął w pojeździe 1 Dywizji Pancernej^[10], kontynuatorki tradycji brygady^[b].

Sznur naramienny

W norweskich kolorach narodowych (czerwono-biało-niebieski) nadany w Londynie przez rząd norweski za udział w obronie tego kraju (Dz. Rozk. Nr 2/1941). Był noszony na lewym ramieniu – od naramiennika do klapy górnej lewej kieszeni.

• z węzłem i norweskim złotym lewkiem – dla uczestników walk w Norwegii;


• bez dodatkowych elementów dla pozostałych strzelców brygady^[10].

Tradycje |

Jednostka wpisywała się w ciąg tradycji polskich jednostek górskich:

• 
  Drużyny Podhalańskie (1913)


• pułki strzelców podhalańskich


• Dywizja Górska gen. Galicy (1920)


• 
  21 Dywizja Piechoty Górskiej (do 1939)


• 
  22 Dywizja Piechoty Górskiej (do 1939)

Do tradycji górskich nawiązywały Batalion Strzelców Podhalańskich 1 Dywizji Pancernej gen. Stanisława Maczka oraz pułki strzelców podhalańskich Armii Krajowej.

Kontynuatorką tradycji Brygady jest utworzona w 1993 21 Brygada Strzelców Podhalańskich.

Zobacz też |

• Strzelcy podhalańscy


• Krzyż Wojenny (Norwegia)

Uwagi |

Przypisy |

Bibliografia |

• Witold Biegański: Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie. Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1990. ISBN 83-03-02923-1.


• Witold Biegański: Polacy w bitwie o Narwik. Warszawa: Wydawnictwo Interpress, 1969.


• Władysław Dec: Narwik i Falaise. Warszawa: Wydawnictwo MON, 1981. ISBN 83-11-06583-7.


• Stanisław Komornicki: Wojsko Polskie 1939–1945 : barwa i broń. Warszawa: Wydawnictwo Interpress, 1990. ISBN 83-223-2550-9.


• Felicjan Majorkiewicz: Narwik. Dzieje Samodzielnej Brygady Strzelców Podhalańskich. Warszawa: Wydawnictwo MON, 1957, wyd. 1.


• Jerzy Murgrabia: Symbole wojskowe Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie. Wydawnictwo Bellona, 1990. ISBN 83-11-07825-4.


• Zdzisław Żygulski jun, Henryk Wielecki: Polski mundur wojskowy. Kraków: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1988. ISBN 83-03-01483-8.


• Tadeusz Panecki: Samodzielna Brygada Strzelców Podhalańskich. Warszawa: Bellona, 2010. ISBN 978-83-11-11733-4.


• 
  Juliusz Tym. Polska Samodzielna Brygada Strzelców Podhalańskich w kampanii norweskiej 1940 r. „Rocznik Archiwalno-Historyczny Centralnego Archiwum Wojskowego”. 2010. nr 3/32. s. 115-167.