Marantowate
| ||
 Maranta leucoeneura | ||
Systematyka[1] | ||
Domena | eukarionty | |
Królestwo | rośliny | |
Klad | rośliny naczyniowe | |
Klad | Euphyllophyta | |
Klad | rośliny nasienne | |
Klasa | okrytonasienne | |
Klad | jednoliścienne | |
Rząd | imbirowce | |
Rodzina | marantowate | |
Nazwa systematyczna | ||
Marantaceae Petersen in Engl. & Prantl Nat. Pflanzenfam., II, 6: 33. Oct 1888, nom. cons. | ||
Marantowate (Marantaceae) – rodzina roślin jednoliściennych z rzędu imbirowców (Zingiberales), blisko spokrewniona z siostrzanymi paciorecznikowatymi, od których oddzieliła się ok. 79 milionów lat temu[2]. Wyróżnianych jest w jej obrębie ok. 550 gatunków zaliczanych do 31 rodzajów[1]. Rośliny te rosną w wilgotnych lasach równikowych strefy tropikalnej, na kontynentach amerykańskich sięgając także obszarów pod wpływem ciepłego klimatu umiarkowanego. Największe znaczenie ekonomiczne ma maranta trzcinowa dostarczająca jadalnego kłącza bogatego w skrobię. Jadalne są poza tym kłącza i kwiatostany innych gatunków z rodzaju Maranta i Geoppertia. Niektóre gatunki dostarczają surowca plecionkarskiego (gł. Ischnosiphon, Marantochloa i Schumannianthus. Bardzo liczne gatunki i odmiany uprawne rozpowszechnione są jako ozdobne, w klimacie umiarkowanym jako rośliny doniczkowe[2].
Morfologia |
Kwiatostan Calathea marantifolia
Stromanthe jacquinii
Marantochloa conferta
- Pokrój
byliny o podziemnych kłączach okrytych łuskami i rozgałęziających się sympodialnie. U niektórych gatunków są bogate w skrobię. Rodzina obejmuje zarówno drobne rośliny tworzące przyziemne rozety liści, jak i okazałe, tworzące nadziemny pęd i osiągające kilka m wysokości. U niektórych gatunków pędy są rozgałęzione, są też przedstawiciele należący do lian[3]. Pędy nadziemne przypominają bambusy ze względu na zgrubiałe węzły i zachowane suche pochwy liści[2].
- Liście
- Duże, często w wielu odcieniach zieleni, wielobarwne i wzorzyste. Wyrastają ułożone na pędach w dwóch rzędach, przy czym u niskich roślin skupiają się zwykle u ich nasady, a u wysokich pojawiają się w nieregularnych odstępach[3]. Liście są ogonkowe (u niektórych gatunków ogonka brak), u nasady z pochwą liściową obejmującą łodygę[2]. Cechą charakterystyczną rodziny jest posiadanie na końcach ogonków liściowych zgrubiałych i miękko owłosionych tzw. poduszek stawowych[3]. Blaszka liściowa jest całobrzega, z wyraźną centralną żyłką przewodzącą i wygiętymi żyłkami drugiego rzędu[2].
- Kwiaty
- Wyrastają na końcach pędów kwiatowych pojedynczo w kątach podsadek lub skupione w wiechowate[3], wierzchotkowate, czasem kłosokształtne kwiatostany proste i złożone[2]. Kwiaty są obupłciowe i asymetryczne. Trzy listki zewnętrznego okółka okwiatu są wolne, ale trzy listki okółka wewnętrznego są zrośnięte ze sobą oraz pręcikiem i prątniczkami, przynajmniej u nasady[2]. Tylko jeden pręcik jest płodny i ma pojedynczy woreczek pyłkowy. Pozostałe pręciki są płonne. Trzy prątniczki z zewnętrznego okółka wykształcają się na kształt płatków kwiatu lub są silnie zredukowane. Obok płodnego pręcika okółka wewnętrznego, dwa pozostałe prątniczki są zmodyfikowane – jeden ma kształt kapturkowaty, a drugi jest tęgi i mięsisty. Zalążnia jest dolna i trójkomorowa, przy czym dwie z komór ulegają zwykle redukcji i są płonne[2]. Pojedyncza, silnie zakrzywiona szyjka słupka ukryta jest w kapturku tworzonym przez prątniczek. Podczas odwiedzin kwiatu przez pszczołę szyjka słupka prostuje się zbierając pyłek. Po zebraniu przez owada nektaru wydostając się z kwiatu zbiera on jego pyłek, który wcześniej wysypuje się do zagłębienia na słupku[3].
- Owoce
Torebki zawierające od 1 do 3 nasion, otwierające się szczelinami, czasem z mięsistą okrywą[3].
Systematyka |
- Pozycja i podział rodziny według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)
Rodzina marantowatych jest siostrzana dla rodziny paciorecznikowatych w obrębie rzędu imbirowców (Zingiberales) należących kladu jednoliściennych (monocots)[1].
| imbirowce |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
- Pozycja w systemie Reveala (1994-1999)
Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa jednoliścienne (Liliopsida Brongn.), podklasa Zingiberidae Cronquist, nadrząd Zingiberanae Takht. ex Reveal, rząd imbirowce (Zingiberales Griseb.), rodzina marantowate Marantaceae Petersen in Engl. & Prantl)[4].
- Wykaz rodzajów[5]
Afrocalathea K.Schum.
Ataenidia Gagnep.
Calathea G.Mey. – kalatea
Ctenanthe Eichler
Donax Lour.
Halopegia K.Schum.
Haumania J.Leonard
Hylaeanthe A.M.E.Jonker & Jonker
Hypselodelphys (K.Schum.) Milne-Redh. (syn. Trachyphrynium K.Schum.)
Ischnosiphon Korn. (syn. Hymenocharis Salisb.)
Koernickanthe L.Andersson
Maranta L. – maranta
Marantochloa Brongn. ex Gris (syn. Clinogyne K.Schum.)
Megaphrynium Milne-Redh.
Monophrynium K.Schum.
Monophyllanthe K.Schum.
Monotagma K.Schum.
Myrosma L.f.
Phacelophrynium K.Schum.
Phrynium Willd.
Pleiostachya K.Schum.
Sanblasia L.Andersson
Saranthe (Regel & Korn.) Eichler (syn. Ctenophrynium K.Schum.)
Sarcophrynium K.Schum.
Schumannianthus Gagnep.
Stachyphrynium K.Schum.
Stromanthe Sond. – stromante
Thalia L.
Thaumatococcus Benth.
Trachyphrynium Benth. (syn. Hytophrynium K.Schum., Hybophrynium K.Schum., Bamburanta L.Linden)
Przypisy |
↑ abc Stevens P.F.: Angiosperm Phylogeny Website (ang.). 2001–. [dostęp 2018-02-27].
↑ abcdefgh Maarten J. M. Christenhusz, Michael F. Fay, Mark W. Chase: Plants of the World: An Illustrated Encyclopedia of Vascular Plants. Richmond, Chicago: Kew Publishing, The University of Chicago Press, 2017, s. 189-190. ISBN 978-1-84246-634-6.
↑ abcdef Wielka encyklopedia przyrody. Rośliny kwiatowe 2. Warszawa: Muza S.A., 1998, s. 438-439. ISBN 83-7079-779-2.
↑ Crescent Bloom: Marantaceae (ang.). The Compleat Botanica. [dostęp 2009-06-17].
↑ List of Genera in MARANTACEAE. W: Vascular plant families and genera [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2018-02-28].
