Egftnjytyk

Ten artykuł dotyczy miasta. Zobacz też: Więcbork (ujednoznacznienie).

Więcbork
— miasto w gminie miejsko-wiejskiej —
Jezioro Więcborskie i Więcbork z lotu ptaka
Herb Flaga
Państwo	Polska
Województwo	kujawsko-pomorskie
Powiat	sępoleński
Gmina	Więcbork
Burmistrz	Waldemar Kuszewski
Powierzchnia	4,31 km²
Populacja (30.06.2016) • liczba ludności • gęstość	5967[1] 1384,5 os./km²
Strefa numeracyjna	52
Kod pocztowy	89–410
Tablice rejestracyjne	CSE
Położenie na mapie gminy Więcbork Więcbork
Położenie na mapie powiatu sępoleńskiego Więcbork
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego Więcbork
Położenie na mapie Polski Więcbork
53°21′N 17°29′E/53,350000 17,483333
TERC (TERYT)	0413044
SIMC	0929820
Urząd miejski ul. Mickiewicza 22 89-410 Więcbork
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku
Strona internetowa

Więcbork (niem. Vandsburg) – miasto w województwie kujawsko-pomorskim, w powiecie sępoleńskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Więcbork.

Według danych GUS z 30 czerwca 2014 miasto miało 5964 mieszkańców.

Prywatne miasto szlacheckie lokowane w 1383 położone było w XVI wieku w województwie kaliskim^[2].

Położenie |

Jezioro Więcborskie

Więcbork z lotu ptaka

Miasto położone jest nad Jeziorem Więcborskim oraz nad rzeką Orlą, która znajduje się w dorzeczu Noteci. W środkowo-wschodniej części Krajny, w pasie Pojezierza Południowopomorskiego (w tym Pojezierza Krajeńskiego), na obszarze Krajeńskiego Parku Krajobrazowego (siedziba tegoż Parku), w odległości 59 km na północny zachód od Bydgoszczy. Historycznie od początków państwa Polan, Więcbork był związany z Wielkopolską.^{[potrzebny przypis]}

Historia^[3] |

• We wczesnym średniowieczu istniał jako umocniony gród.


• Prawdopodobnie po 960 gród znalazł się w obrębie państwa Polan.


• 1383 – Pierwsza wzmianka w źródłach o mieście nazywanym wówczas Wanszowna w kronice Janka z Czarnkowa. Informuje ona, iż miasto będące własnością Markusza z Pamperzyna zostało najechane i spalone przez Grzymalitę Domarata z Pierzchna, kasztelana poznańskiego i starostę generalnego wielkopolski. Był to jeden z epizodów wojny Grzymalitów z Nałęczami.


• 1405 – pierwszy dotychczas znany zapis obecnej nazwy.


• Od średniowiecza miasto było własnością szlachecką w posiadaniu, kolejno, rodu Grzymalitów, Peperzyńskich, Więcborskich, Zebrzydowskich, Garczyńskich, Smoczewskich i Potulickich.


• W latach 1558–1560 w więcborskim zamku przebywał biskup krakowski Andrzej Zebrzydowski.


• Przed 1772 Więcbork należał administracyjnie do województwa kaliskiego, powiatu nakielskiego.


• 1772 w wyniku I rozbioru Rzeczypospolitej miasto przeszło pod władzę Prus, wchodząc w skład obwodu nadnoteckiego w powiecie kamieńskim.


• 1807 – Więcbork został włączony przez Napoleona Bonaparte do Wielkiego Księstwa Warszawskiego. Po upadku Księstwa Warszawskiego Więcbork wraca do Prus, do powiatu złotowskiego regencji bydgoskiej.


• 1830 – miasto spłonęło w wyniku wielkiego pożaru.


• 28 lutego 1835 – powstał powiat więcborski.


• 1910 – miasto liczyło 3118 mieszkańców, w tym 74,9% Niemców.


• 1920 – Więcbork powrócił do Polski na mocy traktatu wersalskiego z 1919. Administracyjnie został włączony do województwa pomorskiego.


• W okresie II RP rezydencja prezydenta Ignacego Mościckiego.


• W okresie międzywojennym Więcbork był największym miastem powiatu 4456 mieszkańców z największą 50% ilością ludności narodowości polskiej w powiecie sępoleńskim, dane z 1938 – źródło ABP, Wydział Powiatowy sygn. 6.508.571.


• W trakcie II wojny światowej w pałacu w Runowie k. Więcborka rezydował Hermann Göring.


• 
  W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do woj. bydgoskiego..


• W latach 1980–1989 Więcbork stanowił silny ośrodek Solidarności z Henrykiem Napieralskim członkiem KK NSZZ „Solidarność” na czele.


• W 1998 decyzją wojewody bydgoskiego powołano Krajeński Park Krajobrazowy z siedzibą w Więcborku.


• W latach 1993, 1998, 2001 Sejm RP i Sejmowa Komisja Samorządu Terytorialnego i Polityki Regionalnej powołała w uchwale STR-181-13/2001 Powiat Więcborsko – Sępoleński, który zablokowała Rada Ministrów RP.


• 2002 – Jan Paweł II przyjmuje honorowe obywatelstwo miasta i gminy Więcbork.

Demografia |

• Piramida wieku mieszkańców Więcborka w 2014^[1].

Zabytki |

Rokokowy kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny i św. Apostołów Szymona i Judy Tadeusza

• 
  rokokowy kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny i św. Apostołów Szymona i Judy Tadeusza zbudowany przez Aleksandra Hilarego Potulickiego w latach 1772–1778. Kościół jest murowany, jednonawowy, sklepiony, 24 m. długi, bez wieży, z elipsowatą zakrystią; posiada stylowo jednolite urządzenie wewnętrzne z czasów budowy kościoła. W kościele znajdują się epitafia i groby Potulickich.


• 
  kaplica cmentarna z 1787 na Górze św. Katarzyny zbudowana przez A. H. Potulickiego oraz zabytkowy 700-letni cmentarz katolicko-ewangelicki


• 
  średniowieczny układ urbanistyczny i domy w rynku z XVIII-XX w.


• Kościół ewangelicki z XIX przy ul. Rybackiej


• Budynek drewniany z 1732, siedziba Kurkowego Bractwa Strzeleckiego w Więcborku.


• Fundamenty i fragmenty więcborskiego zamku Zebrzydowskich z 1556 przy ul. Potulickich i Powstańców Wlkp.


• Dworek prezydenta Ignacego Mościckiego


• Pozostałości po byłej synagodze żydowskiej z XVIII przy ul. Hallera – do dziś zachowało się biuro i dom rabina.


• Klasztor z kaplicą ewangelickich sióstr Diakonistek, obiekt z XIX w. zlokalizowany przy ul. Pocztowej, obecnie zajmowany przez szkoły średnie.


• Kościół ewangelicki, z XVIII w. wraz z infrastrukturą przy ul. Pocztowej, przerobiony w 1983 na dom kultury. Do dziś zachowały się obiekty przy kościelne z zabytkową plebanią zajmowaną obecnie przez opiekę społeczną i Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie.


• Pozostałości po dworku Potulickich przerobionym w latach 70. na szpital miejski w Więcborku, do dziś zachowały się przyległe obiekty, zajmowane obecnie przez szpital powiatowy w Więcborku.


• Klasztor sióstr franciszkanek z XIX w.


• Sąd i areszt z XIX w. przy ul. Pocztowej.


• Teren grodu więcborskiego przy plaży miejskiej.


• Tereny i pozostałości ziemskie po zamku Grzymalitów za plażą miejską w Więcborku w okolicach byłej strzelnicy sto metrów za wczesnośredniowiecznym grodem więcborskim.


• Wzgórze Świętej Katarzyny w Więcborku miejsce prastarego grodu więcborskiego, oraz miejsce drewnianego zamku Pałuków, a następnie teren miasta Więcbork. źródła kroniki kościoła katolickiego w Więcborku i Monografia Więcborka z 1993

Rada Miejska |

• Kadencja 2014–2018
  
  
  
  • Przewodniczący: Grażyna Sowińska
  
  
  • Członkowie: Kazimierz Wilczyński, Beata Kopta, Anna Łańska, Grażyna Sowińska, Waldemar Kuszewski, Henryk Szwochert, Andrzej Wenda, Jan Antczak, Wojciech Janicki, Marta Bączkowska, Stanisław Piłka, Stanisław Posieczek, Jacek Kabatek, Beata Lida, Ryszard Kałaczyński. (źródło BiP Więcbork)
  
  
  
  

Nazwy Więcborka na przestrzeni wieków |

Na przestrzeni wieków występowało ponad dziesięć różnych nazw Więcborka. Pierwsza nazwa miasta to Wansowno kolejne to Wanszowno, Wiązowno, Wicbork, Wienzburg, Wiecborg, Wiecborg, Więcburg, Wiecborg, Więcburg, Wicburg, Wyądzburg, Vandsburg i obecna nazwa Więcbork. Pierwszymi znanymi właścicielami miasta byli Grzymalici herbu Grzymała, którzy posiadali swój zamek na terenach plaży miejskiej.

Rynek z promenadą w Więcborku

Zamek Zebrzydowskich i Potulickich w Więcborku |

• Więcborski zamek Zebrzydowskich z 1496 został rozbudowany i odrestaurowany z plenipotencji Królowej Bony, której kapelanem był biskup krakowski rodem z Więcborka Książę Andrzej Zebrzydowski; w latach 1558–1560 przeniósł on siedzibę biskupa krakowskiego z Wawelu do zamku w Więcborku.


• Mieściła się tam kaplica zamkowa bp Andrzeja Zebrzydowskiego. Kaplica ta była związana z rozbudowanym zamkiem przez Zebrzydowskich w 1556 Zamek stał po drugiej stronie jeziora w znacznej odległości od miejsca, w którym znajdował się poprzedni zamek. Było to po wschodniej stronie miasta, według jego dzisiejszego położenia: źródło Tamże i Otto Goerke, Der Kreis Flatow, Złotów 1918, s. 640. Była to budowla z groblami, fosami, mostami zwodzonymi i wszystkimi przynależnościami rycerskiego zamku. źródło: Tamże.
  

Więcborska Gmina Żydowska |

• Więcborska gmina żydowska zaistniała w Więcborku już w XV w. Natomiast więcborska synagoga została wybudowana w 1811 i mieściła się przy obecnej ul. gen. J. Hallera 11. Synagoga powstała z inicjatywy miejscowej gminy żydowskiej i darczyńcy materiałów budowlanych dla synagogi Pana Nagla z Sypniewa k/Więcborka.


• źródło Monografia Więcbork z 1993

Ewangelicy w Więcborku |

• Więcbork stanowił ważny ośrodek kościoła ewangelickiego w Polsce. To tu ustanowiono 350 osobowy dom sióstr diakonis z oddziałami w Warszawie, Lwowie, Wilnie, Bydgoszczy, Gnieźnie, Poznaniu itd. W Więcborku mieściły się liczne zakłady pomocnicze więcborskich sióstr diakonis, w tym szpital, drukarnie, domy wypoczynkowe, sierocińce, przedszkola, a nawet odwykówka dla upadłych dziewcząt, bo i wtedy prostytucja była doskonale rozwinięta.

• W mieście działały dwa zbory ewangelickie jeden na ul. Marszałka Józefa Piłsudskiego obecnie ul.Pocztowa, a kolejny na ul. Rybackiej. W przyległej do miasta Wituni działał Zakon Misjonarzy Ewangelickich, do dziś zachowały się wszystkie opisywane budynki ewangelików. Trzeba przypomnieć, że kolejne kościoły ewangelickie były w Zabartowie, Pęperzynie, Runowie i Sypniewie gmina Więcbork.


• źródło Monografia Więcborka z 1993

Rezydencja Ignacego Mościckiego |

Pochodzący jeszcze z XIX wieku myśliwski pałacyk, położony na terenie parku leśnego w miejscowości Runowo-Młyn, stał się miejscem częstych wizyt Ignacego Mościckiego. W tej rezydencji prezydent gościł przedstawicieli najwyższych władz państwowych II RP. Gmina Więcbork kończyła wówczas granicznie terytorium Polski co być może przyczyniło się do utworzenia rezydencji prezydenta w Runowie. Ostatnie Boże Narodzenie z udziałem Prezydenta Mościckiego w podwięcborskiej rezydencji odbyło się w grudniu 1938. Poprzedziło je reprezentacyjne polowanie z udziałem Ignacego Mościckiego i Edwarda Śmigłego-Rydza.

Wywodzący się z Więcborka |

• 
  Bartłomiej Bonk – polski olimpijczyk


• Alojzy Czarnecki


• 
  Andrzej Dobber – śpiewak operowy.


• 
  Janina Gardzielewska – polska artystka fotograficzka


• 
  Robert Głębocki – Minister Edukacji w Rządzie Jana Bieleckiego


• 
  Jarosław Janowski – polski olimpijczyk


• 
  Zyta Jarka – polska olimpijka


• 
  Iwona Kozłowska – posłanka na Sejm RP


• 
  Bartłomiej Pawełczak – polski olimpijczyk


• 
  Aleksander Hilary Potulicki – generał major wojsk koronnych Królestwa Polskiego


• 
  Jan Potulicki – arystokrata


• 
  Józef Remigian Potulicki – arystokrata i dyplomata królewski


• 
  Piotr Potulicki – arystokrata


• 
  Przecław Potulicki – arystokrata


• 
  Beata Prei – polska olimpijka


• 
  Paweł Szydeł – pisarz


• 
  Jerzy Wilde – profesor


• 
  Sławomir Zawada – polski olimpijczyk


• 
  Andrzej Zebrzydowski – biskup krakowski, kapelan królowej Bony


• 
  Andrzej Dobber – polski śpiewak operowy

Organizacje pozarządowe, stowarzyszenia i kluby |

Pomnik pamięci poległych za wolność ojczyzny i ziemi więcborskiej

• Stowarzyszenie Kurkowe Bractwo Strzeleckie w Więcborku – założone w 1732


• KS Grom Więcbork – założony w 1957


• TKKF Wodnik


• Stowarzyszenie Tarcza i Miecz


• Krajeńskie Stowarzyszenie Kulturalne


• Stowarzyszenie Rodzin Katolickich


• Liga Obrony Kraju


• Polski Związek Wędkarski


• Caritas oddział przy parafii Więcborskiej


• Ludowe Zespoły Sportowe


• Polski Związek Wędkarski


• 34 Wodna Drużyna Związku Harcerstwa Polskiego


• Stowarzyszenie Ochotnicza Straż Pożarna w Więcborku


• Wodne Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe w Więcborku


• Towarzystwo Gimnastyczne SOKÓŁ w Więcborku


• Stowarzyszenie „Szpital Wspólnym Dobrem”


• Więcborski Klub Motorowy - WKM Więcbork

Warunki naturalne |

Więcbork to miejscowość turystyczna położona przy Jeziorze Więcborskim otoczonym w znacznej części lasami z kilkunastoma ośrodkami wypoczynkowymi, hotelami, motelami i pensjonatami. W 1998 Więcbork stał się siedzibą Krajeńskiego Parku Krajobrazowego. Otoczony jest wzgórzami morenowymi, jeziorami i lasami.

Osiedla Więcborka |

Rynek w Więcborku sto lat temu

• Osiedle BOWiD


• Osiedle Na Skarpie


• Osiedle Plebanka


• Osiedle Piastowskie


• Osiedle Słoneczne


• Osiedle Łopiennik [Lupinek]


• Osiedle Tartaczne


• Stare miasto

Gospodarka |

W Więcborku działa przemysł metalowy (Więcborskie Zakłady Metalowe WIZAMOR i firma BEMIX) oraz stolarski (firma GABI BIS). Na dzień 31 grudnia 2010 r. w Mieście i Gminie Więcbork działały 834 podmioty gospodarcze (źródło – Biuletyn Informacyjny Gminy Więcbork).

Transport |

Transport drogowy |

Więcbork leży nieco ponad 30 kilometrów od Złotowa przy drodze wojewódzkiej nr 189. Przez miasto przebiegają także drogi wojewódzkie nr 241 i 242.

W Więcborku funkcjonuje lokalny oddział przedsiębiorstwa PKS Chojnice. Można spotkać tu również autobusy PKS Bydgoszcz, PKS Człuchów, PKS Koszalin, PKS Piła, PKS Bytów i PKS Polonus Warszawa. Autobusem można bez problemu dojechać do Bydgoszczy, Chojnic, Koszalina, Złotowa, Sośna, Człuchowa, Tucholi, Sępólna Krajeńskiego, Warszawy, Włocławka, Torunia, Piły, Poznania, a w sezonie letnim również do Łodzi, Krakowa, Mielna^[4].

Stacja PKP Więcbork

Transport kolejowy |

Przez Więcbork przebiegają dwie linie kolejowe:

• 
  nr 240: Świecie nad Wisłą – Złotów
  


• 
  nr 281: Chojnice – Oleśnica.

W mieście znajduje się nieczynna stacja kolejowa. Niegdyś węzeł łączący Piłę i Złotów z Laskowicami Pomorskimi, czy Grudziądzem. Od 2000 przez Więcbork jeżdżą jedynie lokalne pociągi towarowe.

Oświata |

• Szkoła Podstawowa


• Gimnazjum


• Liceum Ogólnokształcące


• Technikum


• Branżowa Szkoła I Stopnia


• Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych


• Zespół Szkół Policealnych


• Centrum Edukacji w Więcborku


• Ośrodek Zamiejscowy w Więcborku Wyższej Szkoły Gospodarki z Bydgoszczy

Opieka zdrowotna |

• 
  Szpital Powiatowy w Więcborku


• 
  Pogotowie ratunkowe w Więcborku.


• Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej PROVITA w Więcborku


• Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej „Ars Medica” s.c. w Więcborku


• Laboratorium ZOZ w Więcborku


• Rehabilitacja Zdrowotna ZOZ w Więcborku

Pomoc społeczna |

• Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Więcborku


• Miejsko-Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Więcborku


• Środowiskowy Dom Samopomocy w Więcborku


• Placówka Opiekuńczo-Wychowawcza w Więcborku

Religia |

• parafia i kościół rzymskokatolicki pod wezwaniem św. Judy Tadeusza
  


• 
  klasztor i kaplica sióstr franciszkanek, ul. Złotowska


• 
  kaplica rzymskokatolicka w szpitalu


• 
  
  
  

  
  

  Kościół Katolicki w Więcborku wybudowany przez Potulickich z Więcborka

  
  
  kaplica rzymskokatolicka na cmentarzach: parafialnym i komunalnym

Sport |

Stadion miejski z lotu ptaka

• KS Grom Więcbork I liga w podnoszeniu ciężarów


• KS Grom Więcbork A-klasa piłka nożna


• KS Grom Więcbork sekcja lekkoatletyczna


• Więcborski Klub Motorowy WIZAMOR w Więcborku


• Polski Związek Wędkarski


• Więcborski Klub Szachistów WIEŻA


• Kurkowe Bractwo Strzeleckie


• Ludowe Zespoły Sportowe


• Liga Obrony Kraju oddział w Więcborku


• TKKF WODNIK w Więcborku


• Towarzystwo Gimnastyczne SOKÓŁ w Więcborku


• Więcborski Klub Motorowy - WKM Więcbork

Honorowe Obywatelstwo Miasta i Gminy Więcbork |

• 
  Jan Paweł II (1999)

Zobacz też |

• Więcbork (stacja kolejowa)


• Cmentarz żydowski w Więcborku


• Synagoga w Więcborku

Przypisy |

Linki zewnętrzne |

• Oficjalna strona Urzędu Miejskiego w Więcborku


• Oficjalna strona BIP Gminy Więcbork


• Kościół w Więcborku jako przykład fundacji Potulickich


• 
  Więcbork – szkic monografii miasta, praca zbiorowa, Więcbork 1993


• A. Marach, E. Kiestrzyn, L. Skaza, Miasto i gmina Więcbork, Sępólno Krajeńskie – Więcbork, 2006. (pdf)


• 
  Więcbork w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. XIII: Warmbrun – Worowo. Warszawa 1893.

p • d • e Gmina Więcbork Siedziba gminy: miasto Więcbork Sołectwa Adamowo • Borzyszkowo • Chłopigozd-Gajówka • Chłopigozd-Leśnictwo • Czarmuń • Dalkowo • Frydrychowo • Górowatki • Jastrzębiec • Jeleń • Lubcza • Nowy Dwór • Pęperzyn • Puszcza • Runowo Krajeńskie • Suchorączek • Sypniewo • Śmiłowo • Witunia • Wymysłowo • Zabartowo • Zakrzewek • Zakrzewska Osada • Zgniłka Miejscowości niesołeckie Adamowo-Leśnictwo • Czarmuń (osada leśna) • Dorotowo • Karolewo • Katarzyniec • Klarynowo • Łukowo • Młynki • Sypniewo-Leśnictwo • Werski Most • Wilcze Jary Integralne części wsi Dąbie • Dwanaście Apostołów • Klementynowo • Na Bagnach • Na Czarmuń • Na Klarynowo • Na Lubczę • Na Zabartowo • Nad Jeziorem • Nowy Świat • Pod Lasem (Dalkowo) • Pod Lasem (Zakrzewek) • Pod Młyn • Runowo-Kolonia • Runowo-Młyn • Wybudowanie Lewe • Wybudowanie Prawe • Za Torem • Zabartowo-Kolonia • Zabartowo-Wybudowania • Zakrzewska Kolonia • Zakrzewskie Wybudowania

p • d • e Powiat sępoleński Miasta Kamień Krajeński • Sępólno Krajeńskie • Więcbork Gminy miejsko-wiejskie Kamień Krajeński • Sępólno Krajeńskie • Więcbork Gminy wiejskie Sośno