Max von Laue
| ||
Data i miejsce urodzenia | 9 października 1879 Pfaffendorf | |
Data i miejsce śmierci | 24 kwietnia 1960 Berlin | |
Zawód | fizyk | |
Odznaczenia | ||
Max Theodor Felix von Laue (ur. 9 października 1879 w Pfaffendorf koło Koblencji, zm. 24 kwietnia 1960 w Berlinie) – niemiecki fizyk, prekursor analizy rentgenowskiej, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie fizyki (1914) za odkrycie zjawiska dyfrakcji promieniowania rentgenowskiego na kryształach, dokonane w roku 1912[1][2]. Jego synem był historyk Theodore von Laue.
Spis treści
1 Życiorys
2 Publikacje
3 Odznaczenia i wyróżnienia
4 Upamiętnienie
5 Życie rodzinne
6 Przypisy
7 Linki zewnętrzne
Życiorys |
Jego ojcem był Juliusz von Laue, urzędnik niemieckiej administracji wojskowej, który – z powodu charakteru zatrudnienia – często zmieniał miejsce zamieszkania. Jego syn spędził wczesne dzieciństwo w Brandenburgii i Altonie. Uczęszczał do szkół w Poznaniu (1887–1891, Królewskie Gimnazjum im. Fryderyka Wilhelma, obecnie III Liceum Ogólnokształcące)[3] i w Berlinie, a następnie do protestanckiego gimnazjum w Strasburgu, gdzie profesor Goering zainteresował go naukami ścisłymi. W roku 1898 odbył służbę wojskową, a w następnych latach studiował na uniwersytetach w Strasburgu, Getyndze (BS w roku 1904), Monachium (jeden semestr). Doktorat w dziedzinie matematyki i fizyki uzyskał w roku 1903 na Uniwersytecie Fryderyka Wilhelma w Berlinie, gdzie zajmował się badaniami do roku 1904[1][2].
Był w latach[1][2]:
- 1909–1912 – wykładowcą termodynamiki na Uniwersytecie Ludwika i Maksymiliana w Monachium
- 1912–1914 – profesorem fizyki na Uniwersytecie Zuryskim
- 1914–1916 – profesorem fizyki na Uniwersytecie Johanna Wolfganga Goethego we Frankfurcie
- 1919-1943 – profesorem fizyki na Uniwersytecie w Monachium oraz dyrektorem Instytutu Fizyki Teoretycznej na Uniwersytecie Fryderyka Wilhelma w Berlinie
- 1951–1958 – profesorem fizyki na Uniwersytecie Jerzego Augusta w Getyndze i dyrektorem Instytutu Maxa Plancka w Berlinie.
Był uczniem lub współpracownikiem wybitnych naukowców, między innymi matematyka Davida Hilberta oraz fizyków: Alberta Einsteina, Maxa Plancka i Arnolda Sommerfelda. Nagrodę Nobla otrzymał w roku 1914 za odkrycie zjawiska dyfrakcji promieniowania rentgenowskiego w kryształach, dokonane w roku 1912. Należał do grupy naukowców, którzy wnieśli istotny wkład do wiedzy na temat wpływu pola magnetycznego na nadprzewodnictwo[1][2].
Gdy w Niemczech rozpoczął się okres nazizmu, von Laue wystąpił z otwartą krytyką postawy rządu wobec tak zwanej fizyki żydowskiej (reprezentowanej, między innymi, przez Einsteina) i nie zerwał kontaktów z izolowanymi kolegami Żydami. W czasie II wojny światowej odmówił pracy w nazistowskim programie rozwoju broni jądrowej – zajął się pisaniem książki na temat historii fizyki[2][4].
Po zakończeniu wojny został aresztowany, wraz z dziewięcioma innymi naukowcami niemieckimi, podejrzanymi o udział w realizacji programu nuklearnego, i był więziony przez niemal rok w Farm Hall w Anglii (operacja Epsilon; zainstalowany w Godmanchester podsłuch miał dostarczyć aliantom informacji o stopniu zaawansowania realizacji programu). W tym czasie napisał pracę na temat absorpcji promieniowania rentgenowskiego[2].
Publikacje |
Jest autorem książek[2]:
Das Relativitätsprinzip (The Theory of Relativity, 1911)
Die Theorien der Radiologie (The Theories of Radiology, 1925)
Röntgenstrahl-Interferenzen (X-Ray Interferences, 1941)
Geschichte der Physik (History of Physics, 1943)
Theorie der Supraleitung (Theory of Superconductivity, 1947)
Materiewellen und ihre Interferenzen (Matter Waves and Their Interference, 1948)
Gesammelte Schriften und Vorträge (Collected Writings & Lectures, 1961)
Odznaczenia i wyróżnienia |
Poza Nagrodą Nobla (1914) otrzymał[2]:
- 1914 – Medal Matteucciego
- 1932 – Medal Maxa Plancka
- 1952 – Pour le Mérite, Knighthood Order
- 1959 – Medal Helmholtza
- 1953 – Wielki Krzyż z Gwiazdą od Federal Services
- 1957 – Legię Honorową (oficer)
Był członkiem licznych towarzystw naukowych, do których należą[2]:
Narodowa Akademia Rysiów (wł. Accademia Nazionale dei Lincei)
American Physical Society (członek zagraniczny)- Akademia Nauk w Berlinie (NRD)
- Niemieckie Towarzystwo Fizyczne
- Niemieckie Towarzystwo Matematyczne
- Międzynarodowej Unii Krystalografii
- Papieska Akademia Nauk
Royal Society (członek zagraniczny)
Rosyjska Akademia Nauk.
Upamiętnienie |
Dowodem pamięci o jego zasługach jest stosowanie pojęć „metoda Lauego”, „obraz Lauego” (dyfraktogram Lauego, lauegram). Jego nazwisko upamiętnia również planetoida von Laue i krater księżycowy, Laue Crater ☾ 28,0°N 96,7°W/28,000000 -96,700000 (średnica 87 km)[2].
Życie rodzinne |
Max von Laue ożenił się w roku 1910 z Magdaleną Degen. Był entuzjastycznym użytkownikiem samochodów; lubił szybką jazdę. Dnia 7 kwietnia 1960 roku doszło w Berlinie do kolizji z motorowerem. Rowerzysta zmarł na miejscu, a von Laue 17 dni później. Został pochowany na cmentarzu Stadtfriedhof w Getyndze, na którym są pochowani również inni laureaci Nagrody Nobla: Max Born, Otto Hahn, Walther Nernst, Max Planck, Otto Wallach, Adolf Windaus, Richard Zsigmondy[5].
Przypisy |
↑ abcd Max von Laue - Facts (ang.). W: The Nobel Prize in Physics 1914 [on-line]. Nobel Media AB. [dostęp 2014-04-15]., Biographical, Nobel Lecture, December 12, 1915, Concerning the Detection of X-ray Interferences
↑ abcdefghij Max von Laue (ang.). W: Notable Names Database (NNDB) [on-line]. [dostęp 2014-04-15].
↑ Daina Kolbuszewska: Noblista Max von Laue był uczniem poznańskiego gimnazjum (pol.). W: Kraj > Informacje z regionów [on-line]. wiadomosci.gazeta.pl, 2005-10-21. [dostęp 2015-02-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-04-16)].
↑ History Of Physics (ang.). W: Wersja zdigitalizowana (wyd. I: Geschichte der Physik,1943) [on-line]. Academic Press Inc, 1950. [dostęp 2014-04-16].
↑ Der Nobelpreis und das Ehrenmal "Nobel-Rondell" auf dem Stadtfriedhof (niem.). City of Göttingen. [dostęp 2014-04-16].
Linki zewnętrzne |
Nobel Prize in Physics 1914; Max Theodor Felix von Laue for his discovery of the diffraction of X-rays by crystals na www.iucr.org (The International Union of Crystallography)
Dyfrakcja promieniowania rentgenowskiego na www.mif.pg.gda.pl
|
Kontrola autorytatywna (osoba):
ISNI: 0000 0001 2130 4191
VIAF: 44382532
LCCN: n80034088
GND: 118570129
NDL: 00523624
SELIBR: 70199
BnF: 12395735m
SUDOC: 050334379
NLA: 35787447
NTA: 071548440
Open Library: OL145193A
- WorldCat