Powstanie Bar-Kochby
| |||
Mapa Judei | |||
Czas | 132–135 | ||
Przyczyna | chęć zrzucenia rzymskiego zwierzchnictwa przez mieszkańców Judei | ||
Wynik | stłumienie powstania | ||
Strony konfliktu | |||
| |||
Dowódcy | |||
| |||
Siły | |||
| |||
brak współrzędnych |
---|
Powstanie Bar-Kochby – zbrojne wystąpienie Żydów w latach 132–135 n.e., skierowane przeciwko Cesarstwu Rzymskiemu, mające na celu zrzucenie rzymskiego zwierzchnictwa nad prowincją Judei[1]. Drugie spośród powstań Żydów przeciwko Rzymianom (po tzw. wojnie żydowskiej).
Spis treści
1 Źródła dotyczące powstania
2 Przyczyny
3 Przebieg
4 Skutki powstania
5 Numizmatyka powstańcza
6 Zobacz też
7 Przypisy
8 Bibliografia
9 Linki zewnętrzne
Źródła dotyczące powstania |
Najważniejszymi źródłami historycznymi dla powstania Bar Kochby są przede wszystkim relacje Kasjusza Diona, Euzebiusza z Cezarei, Justyna Męczennika, Historia Augusta (w biografii Hadriana), także źródła talmudyczne. Wgląd w wydarzenia dają także wykopaliska archeologiczne, w tym odkrycia qumrańskie i numizmatyczne[2].
Przyczyny |
W 129 roku cesarz rzymski Hadrian wydał zarządzenie, aby na miejscu zburzonej Świątyni Jerozolimskiej zbudować świątynię Jowisza Kapitolińskiego. Miasto Jerozolima miało być przy tym całkowicie przebudowane na wzór hellenistyczny i służyć jako kolonia rzymska. Ponadto zabroniono Żydom pod karą śmierci ceremonii obrzezania, którą cesarz postrzegał jako formę samookaleczenia tego samego rodzaju co kastracja[3].
W 132 roku wybuchło kolejne powstanie żydowskie. Przyjmuje się, że jego główną przyczyną był między innymi brak zgody na budowę świątyni Jowisza w miejscu świątyni jerozolimskiej oraz chęć zapobieżenia przekształceniu Jerozolimy w kolonię rzymską[4].
Przebieg |
Wodzem powstania, z tytułem „księcia Izraela” (hebr. nasi ha-Jisrael), został Szymon ben Koziba (inaczej Szymon Bar-Kochba), a arcykapłanem jego wuj Eleazar syn Charsoma. Obaj przywódcy wywodzili się z rodu Hasmoneuszy[5].
W wyniku walk Żydzi wyzwolili cały obszar prowincji wraz z Jerozolimą i ruinami Świątyni, w których wznowiono służbę ofiarniczą. W sumie powstańcy zdobyli ok. 50 twierdz oraz ok. 1000 miast i wsi.
Powstańcy prześladowali i zabijali chrześcijan za odmowę wyparcia się wiary w Jezusa Chrystusa i uznanie Szymona ben Koziby za Mesjasza[6].
Cesarz Hadrian wezwał z Brytanii generała Juliusza Sewera oraz Kwintusa Lolliusza Urbikusa, a do stłumienia powstania ściągnięto prawdopodobnie Legion XXII z Egiptu[7] i – być może – Legion IX z odległej północy (z Brytanii lub Dolnej Germanii), na co jednak brak dowodów[8]. W 135 roku Rzymianie wkroczyli do Judei, rozpoczynając walki z żydowskimi powstańcami. Stosowali zwykłą dla Rzymian taktykę dzielenia, izolowania i likwidowania kolejnych enklaw powstańczych.
Latem 135 roku zdobyli Jerozolimę. Jako ostatni punkt oporu w Galilei padła kwatera główna powstańców Bethar, na południowy zachód od Jerozolimy (siedziba Sanhedrynu i zarazem miejsce przebywania Szymona Bar-Kochby)[9]. Zamordowani zostali niemal wszyscy obrońcy, a pozostałych przy życiu sprzedano jako niewolników.
Skutki powstania |
Ogółem podczas walk Rzymianie zburzyli 50 twierdz oraz 985 miast i wsi. Zginęło ok. 580 tysięcy Żydów[10].
Wzgórze Świątynne w Jerozolimie zostało zaorane. Stanęła tam świątynia Jowisza i posąg Hadriana. Miasto nazwano Colonia Aelia Capitolina i uczyniono z niej kolonię dla wysłużonych żołnierzy syryjskich i fenickich. Zakazano praktyk judaizmu. Nazwę kraju zmieniono z Judei na Syria Palestina (Syria palestyńska, inaczej filistyńska - od starożytnych wrogów Żydów, Filistynów)[11]. Na terenie dawnej Jerozolimy wybudowano świątynie ku czci Jowisza, Serapisa, Dionizosa oraz Kastora i Polluksa. Żydom zabroniono mieszkać, wkraczać i zbliżać się do miasta. Żydom wolno było tylko patrzeć na Jerozolimę z daleka (de loginquo eam oculis tantum videre permissum est[12]) a na teren świątyni mogli wejść tylko 9 dnia miesiąca aw, aby przy Ścianie Płaczu opłakiwać swoje nieszczęście[13].
Na przestrzeni kilku wieków (155–617) wybuchały kolejne powstania żydowskie. W większości wypadków były jednak szybko tłumione.
Numizmatyka powstańcza |
W trakcie powstania Bar Kochby rebelianci sięgnęli po najważniejszy środek propagandowy i emitowali własne monety wybijane na monetach, które były aktualnie w obiegu na terenie Judei i w regionie. Wynikało to z problemów związanych z działaniami wojennymi oraz brakiem kruszcu. Monety zawierały następujące inskrypcje:
- Rok pierwszy odkupienia Izraela
- Rok drugi wolności Izraela
- Wolność Jerozolimy
Na monetach wyemitowanych w pierwszym roku powstania znalazły się także inne inskrypcje:
- Szymon, książę Izraela
- Eleazar kapłan
- Jerozolima
- Szymon
Ponadto na monetach pojawiły się następujące wyobrażenia: fasada świątyni jerozolimskiej, gałązki palmy, mirt i wierzba. Także naczynia i instrumenty świątynne: dzban i amfora oraz harfa i lira. Pojawiły się również monety-hybrydy: jedna strona wyobraża rok pierwszy, natomiast po drugiej stronie - rok drugi, trzeci, a nawet czwarty. Niektóre monety z czasów powstania Bar Kochby znajdują się w zbiorach Muzeum Narodowego w Krakowie[14].
Zobacz też |
- Wojny żydowskie
- historia Izraela
Przypisy |
↑ Powstanie Bar-Kochba (ang.)
↑ Jerzy Ciecieląg, Powstanie Bar Kochby 132–135 po Chr., Inforteditions, Zabrze 2008, s. 7 - 11.
↑ Paul Johnson Historia Żydów, ss. 150-151
↑ Jerzy Ciecieląg, Powstanie Bar Kochby 132–135 po Chr., Inforteditions, Zabrze 2008, s. 195.
↑ Paul Johnson Historia Żydów, s. 151
↑ Justyn Męczennik 'Apologia' I, 31
↑ Legion XXII Deiotariana (ang.)
↑ Legion IX Hiszpański (ang.)
↑ Paul Johnson Historia Żydów, ss. 151-152
↑ The "Five Good Emperors" („Pięciu Dobrych Cesarzy” – Hadrian) (ang.). [zarchiwizowane z tego adresu].
↑ Maria Jaczynowska Historia starożytnego Rzymu, s. 205
↑ Tertulian, Adversus Iudeos
↑ Jerzy Ciecieląg, Powstanie Bar Kochby 132–135 po Chr., Inforteditions, Zabrze 2008, s. 206.
↑ Jerzy Ciecieląg, Powstanie Bar Kochby 132–135 po Chr., Inforteditions, Zabrze 2008, s. 137, 224-231.
Bibliografia |
- Paul Johnson, Historia Żydów, Wyd. Platan, 1996 ISBN 978-83-85222-25-5
- Maria Jaczynowska, Historia starożytnego Rzymu, PWN, Warszawa 1986 ISBN 83-01-00268-9
- JerzyJ. Ciecieląg JerzyJ., Powstanie Bar Kochby 132–135 po Chr., Zabrze: Inforteditions, 2008, ISBN 978-83-89943-32-3, OCLC 316508022 .
Linki zewnętrzne |
- Bogaty skarb z czasów powstania Bar-Kochby
|