Adam Mikołaj Sieniawski
| ||
Adam Mikołaj Sieniawski, portret nieznanego malarza z lat 1702-1726 | ||
Leliwa | ||
Rodzina | Sieniawscy | |
Data urodzenia | ok. 1666 | |
Data i miejsce śmierci | 18 lutego 1726 Lwów | |
Ojciec | Mikołaj Hieronim Sieniawski | |
Matka | Cecylia Maria z Radziwiłłów | |
Żona | Elżbieta Lubomirska | |
Dzieci | Maria Zofia | |
Odznaczenia | ||
Adam Mikołaj Sieniawski herbu Leliwa (ur. ok. 1666, zm. 18 lutego 1726 we Lwowie) – hetman polny koronny w latach 1702 – 1706, a następnie hetman wielki koronny 1706 – 1726, wojewoda bełski w latach 1692-1710, kasztelan krakowski (1710), starosta lwowski, rohatyński, lubaczowski, stryjski, starosta piaseczyński w 1723 roku[1].
Syn hetmana polnego koronnego Mikołaja Hieronima i Cecylii Marii z Radziwiłłów. Dzieckiem ciężko chorował przez jakiś czas, ojciec ofiarował w 1668 łańcuch złoty dla oo. dominikanów w Podkamieniu[2]. Jako 17 latek brał udział w bitwie pod Wiedniem (1683), dowodząc wystawioną przez swego ojca chorągwią jazdy pancernej. Przeżył wtedy ostatnie wielkie zwycięstwo militarne Rzeczypospolitej, ale także na skutek szerzącej się w polskim obozie zarazy, śmierć ukochanego ojca. Po tej osobistej stracie młodzian przeszedł pod opiekę hetmana wielkiego koronnego Stanisława Jabłonowskiego i walczył pod jego rozkazami (od 1685 już jako rotmistrz chorągwi husarskiej) w kampaniach przeciw Tatarom i Turkom w latach 1691 (mołdawska wyprawa Sobieskiego) i 1698.
W latach 1684–1686 odbył zagraniczną podróż edukacyjną.[3]
W czasie elekcji (1696—1697) stronnik księcia Contiego. Był marszałkiem sejmików województwa ruskiego w 1682 i 1694 roku[4].
Po śmierci Jana III Sobieskiego był przeciwnikiem wyboru na króla elektora saskiego Augusta Wettyna, był uczestnikiem rokoszu łowickiego 1697 roku[5]. Później jednak, w roku 1698 roku pogodził się z nim i przeszedł na jego stronę. Walczył przy królu w bitwie pod Kliszowem. W roku 1702 król August II powierzył mu buławę polną. Już w rok później pacyfikował zrewoltowaną Ukrainę (powstanie pod wodzą Semena Paleja) ramię w ramię z późniejszym przeciwnikiem Józefem Potockim, następnie dowodził częścią wojsk polsko – litewsko – saskich podczas bitwy Warszawskiej 1705 roku. Po śmierci hetmana wielkiego Hieronima Augustyna Lubomirskiego, otrzymawszy po nim godność hetmana wielkiego dowodził wojskiem polskim w kampanii 1706 i lewym skrzydłem armii polsko-rosyjsko-saskiej podczas bitwy kaliskiej.
Po abdykacji Augusta II był faktycznym przywódcą konfederacji przeciw Szwedom i Stanisławowi Leszczyńskiemu. W latach 1707-1709 na jego koszt z misją dyplomatyczną w Rosji przebywał Józef Tausz. W roku 1710 Sieniawski został kasztelanem krakowskim, czyli pierwszym senatorem Rzeczypospolitej. Od tego czasu związany był z Rosją. W okresie konfederacji tarnogrodzkiej był więziony przez konfederatów.
Po zawarciu pokoju w Altranstädt myślał o koronie dla siebie przy pomocy Piotra Wielkiego; zaprzedany zwolennik Rosji. Za jego hetmaństwa została zmniejszona polska armia przez ograniczenie liczby wojska[6], nastąpiło też uszczuplenie władzy hetmańskiej (sejm niemy 1717). Przez żonę Elżbietę z Lubomirskich, głośną polityczkę, sympatyzował z dworem francuskim. W 1717 roku został wyznaczony senatorem rezydentem[7]. Z jego zapisu testamentowego w latach 1733-1734 została zbudowana dzwonnica przy kościele św. Andrzeja i klasztorze Bernardynów we Lwowie[8].
Pozostawił córkę Marię Zofię – chrześnicę cara Piotra Wielkiego, żony Stanisława Ernesta Denhoffa, a zatem księcia Augusta Aleksandra Czartoryskiego.
Odznaczony Orderem Orła Białego[9].
Przypisy |
↑ w tym roku uzyskał dożywocie na starostwie piaseczy ńskim wraz z Elżbietą Lubomirską, Krzysztof Chłapowski, Starostowie niegrodowi w Koronie 1565-1795 Materiały źródłowe, Warszawa, Bellerive-sur-Allier 2017, s. 291.
↑ Sadok Barącz. Dzieje klasztoru WW. OO. Dominikanów w Podkamieniu, Tarnopol : drukarnia J. Pawłowskiego 1870, s. 92.
↑ Anna Markiewicz. Podróż edukacyjna Adama Mikołaja Sieniawskiego na zachód Europy (1684–1686) [w:] Prace Historyczne. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2006, Nr 133, s. 43-54.
↑ Akta grodzkie i ziemskie z czasów Rzeczypospolitej Polskiej z archiwum tak zwanego bernardyńskiego we Lwowie w skutek fundacyi śp. Aleksandra hr. Stadnickiego. Wyd. staraniem Galicyjskiego Wydziału Krajowego. T. 20. Lauda sejmikowe. T. 1. Lauda wiszeńskie 1572-1648 r., Lwów 1909, s. XXX.
↑ Relatia zjazdu pod Łowiczem, JchMćiow PP. Rokoszowych, zá Vniwersałem I. O. Xćiá I. Mći Kardynáłá, Primasa Regni conwocowánych do Zgody. [kurs.:] Pro Die 18. Februarij. 1698, b.n.s.
↑ Do 18 tysięcy porcji, co oznaczało dwukrotnie mniejszą liczbę wojska, gdyż stanowiska dowódców pochłaniały połowę wydatków.
↑ Volumina Legum, t. VI, Petersburg 1860, s. 149.
↑ Andrzej Betlej, Kościół p.w. św. Andrzeja Apostoła i klasztor OO. Bernardynów [w:] Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa ruskiego, Kraków 2012, cz. I, t. 20, s. 19-20. seria: Materiały do dziejów sztuki sakralnej na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej.
↑ Kawalerowie i statuty Orderu Orła Białego 1705-2008, 2008, s. 144.
Bibliografia |
Andrzej Link-Lenczowski: Sieniawski Adam Mikołaj h. Leliwa (1666–1726). [w:] Polski Słownik Biograficzny. T. XXXVII/1, zeszyt 152. Warszawa — Kraków : Polska Akademia Nauk, Drukarnia Uniwersytetu Jagiellońskiego, 1996, s. 105—115.- Opis historyczny parafii i miasta Staszów do 1918 r.. Staszów: Parafia Rzymsko-Katolicka, 1990.
Linki zewnętrzne |
- Adam Mikołaj Sieniawski – hetman niezdecydowany
- Adam Mikołaj sieniawski wobec polityki Augusta II
|
|
|
Kontrola autorytatywna (osoba):
ISNI: 0000 0001 1059 6096
VIAF: 43526297
LCCN: n94016899
GND: 115803858
NKC: jn20000701634
- WorldCat