Wroniec widlasty
| ||
 | ||
Systematyka[1] | ||
Domena | eukarionty | |
Królestwo | rośliny | |
Klad | rośliny naczyniowe | |
Klad | widłaki | |
Klasa | widłaki jednakozarodnikowe | |
Rząd | widłakowce | |
Rodzina | widłakowate | |
Rodzaj | wroniec | |
Gatunek | wroniec widlasty | |
Nazwa systematyczna | ||
Huperzia selago (L.) Bernh. ex Schrank. Hort. reg. monac. sem. 3. 1829[2] | ||
Synonimy | ||
Lycopodium selago L. | ||
Wroniec widlasty, widłak wroniec (Huperzia selago) – gatunek rośliny zaliczany do rodziny widłakowatych (Lycopodiaceae). Występuje na rozległych obszarach Europy, Ameryki Północnej oraz w Japonii[2]. W Polsce częściej w górach, na niżu rzadki.
Pędy z zarodniami
Spis treści
1 Morfologia
2 Biologia i ekologia
3 Zagrożenia i ochrona
4 Nazewnictwo i zastosowanie
5 Przypisy
Morfologia |
- Łodyga
- Wzniesiona, widlasto rozgałęziająca się, rozgałęzienia równej wysokości.
- Liście
- Równowąskolancetowate, ostro zakończone, całobrzegie, lub drobno piłkowane, bez włosków. Długość 4–8 mm, ustawione skrętolegle w 8 szeregach na pędach i zwykle odstające od nich.
- Zarodnie
- Nie wytwarza kłosa zarodnionośnego. Zarodnie powstają w kątach liści zarodnionośnych, tzw. sporofili. Są one bardzo podobne do liści płonnych. Zarodnie mają nerkowaty kształt i po dojrzeniu pękają od góry, wysypując zarodniki[3].
Biologia i ekologia |
- Rozwój
Bylina, chamefit. Zarodniki dojrzewają od lipca do września. Zawierają łatwopalne olejki eteryczne. Przedrośle współżyje z określonym gatunkiem grzyba. Niekiedy rozmnaża się również wegetatywnie za pomocą rozmnóżek.- Siedlisko
- W górach rośnie wśród skał, na wolnych miejscach wśród kosodrzewiny, na halach, na niżu w cienistych lasach[4]. W Tatrach występuje od regla dolnego aż po najwyższe szczyty Tatr, w Sudetach sięga po 1590 m n.p.m.[5]. Częściej występuje na podłożu bezwapiennym.
- Fitosocjologia
Gatunek wyróżniający dla związku (All.) Vaccinio-Piceion, Ass. Polysticho-Piceetum[6].- Cechy fitochemiczne
Roślina trująca. Cała roślina ma własności trujące. Zawiera trujące alkaloidy: annotynę, likopodynę.- Genetyka
- Liczba chromosomów 2n=264[4].
Zagrożenia i ochrona |
Gatunek był objęty w Polsce ochroną ścisłą w latach 1946–2014[7]. W rozporządzeniach do 1983 roku włącznie zaliczano go do rodzaju widłak (Lycopodium), podobnie jak wszystkich innych polskich przedstawicieli rodziny widłakowatych (Lycopodiaceae)[8]. Od 2014 roku podlega częściowej ochronie gatunkowej[9].
Umieszczony został na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski (2006)[10] w grupie gatunków narażonych na wyginięcie na izolowanych stanowiskach, poza głównym obszarem występowania (kategoria zagrożenia: [V]). W wydaniu z 2016 roku otrzymał kategorię NT (bliski zagrożenia)[11].
W górach nie jest zagrożony, większa część jego stanowisk znajduje się w górskich parkach narodowych, jedynie niektóre jego stanowiska na niżu są zagrożone w wyniku eksploatacji lasu[5].
Nazewnictwo i zastosowanie |
Widłak wroniec był wymieniony przez polskiego botanika i lekarza z XVI wieku - Marcina z Urzędowa w Herbarzu Polskim, wydanym w Krakowie w 1595 roku pod nazwą „Spica sarmatica – wroniec”. Szymon Syreniusz, który pisał swój „Zielnik” pod koniec XVI i na początku XVII wieku (Kraków, 1613) także wymienił wrońca. Jako nazwy Lycopodium selago podaje: „widłak, widłaczek, wroniec, Spica sarmatica, Muscus corniculatus, Muscus bifurcatus”. Wroniec był zalecany przez Syreniusza jako silnie działający środek wymiotny. Syreniusz pisał: „…gdzieby go kto, truciznę w sobie maiąc, nie zrzucił, ten jest śmiertelny y żadnym sposobem poratowany być nie może”.
Przypisy |
↑ Kathleen M. Pryer, Eric Schuettpelz, Paul G. Wolf, Harald Schneider, Alan R. Smith, And Raymond Cranfill: Phylogeny and evolution of ferns (monilophytes) with a focus on the early Leptosporangiate divergences (ang.). W: American Journal of Botany 91(10): 1582–1598 [on-line]. 2004. [dostęp 2010-09-15].
↑ ab Taxon: Huperzia selago (ang.). USDA, ARS, National Genetic Resources Program. Germplasm Resources Information Network – (GRIN). [dostęp 2010-05-08].
↑ Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.
↑ ab Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
↑ ab Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2006. ISBN 978-83-7073-444-2.
↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
↑ Rozporządzenie Ministra Oświaty z dnia 29 sierpnia 1946 r. wydane w porozumieniu z Ministrem Rolnictwa i Reform Rolnych i z Ministrem Leśnictwa w sprawie wprowadzenia gatunkowej ochrony roślin (Dz.U. z 1946 r. nr 70, poz. 384).
↑ Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński, Bogumił Pawłowski: Rośliny polskie : opisy i klucze do oznaczania wszystkich gatunków roślin naczyniowych rosnących w Polsce bądź dziko, bądź też zdziczałych lub częściej hodowanych. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1988.
↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin (Dz.U. z 2014 r. nr 0, poz. 1409).
↑ Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.
