Egftnjytyk

Ten artykuł dotyczy miasta. Zobacz też: inne znaczenia tej nazwy.

Odolanów
— miasto w gminie miejsko-wiejskiej —
Kościół ewangelicki
Herb Flaga
Państwo	Polska
Województwo	wielkopolskie
Powiat	ostrowski
Gmina	Odolanów
Prawa miejskie	przed 1393
Burmistrz	Marian Janicki
Powierzchnia	4,76 km²
Wysokość	116 m n.p.m.
Populacja (31.12.2017) • liczba ludności • gęstość	5155[1] 1083,0 os./km²
Strefa numeracyjna	(+48) 62
Kod pocztowy	63-430
Tablice rejestracyjne	POS
Położenie na mapie gminy Odolanów Odolanów
Położenie na mapie Polski Odolanów
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego Odolanów
Położenie na mapie powiatu ostrowskiego Odolanów
51°34′28″N 17°40′26″E/51,574444 17,673889
TERC (TERYT)	3017034
SIMC	0937110
Urząd miejski Rynek 1 63-430 Odolanów
Informacje w Wikipodróżach
Strona internetowa

Odolanów (niem. Adelnau) – miasto w województwie wielkopolskim, w powiecie ostrowskim, w Kaliskiem, nad Baryczą, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Odolanów.

Odolanów uzyskał lokację miejską przed 1393 rokiem^[2]. Był miastem królewskim Korony Królestwa Polskiego^[3]. Odalanów należał do starostwa odolanowskiego, pod koniec XVI wieku leżał w powiecie kaliskim województwa kaliskiego^[4].

Według danych z 31 grudnia 2017 roku miasto liczyło 5155 mieszkańców^[5].

Geografia |

Historyczna mapa Wielkopolski w epoce piastowskiej wykonana w 1888 na podstawie Kodeksu dyplomatycznego Wielkopolski z Odolanowem w jej granicach.

Miasto leży około 10 km na południowy zachód od Ostrowa, na skrzyżowaniu dróg wojewódzkich:

• 
  nr 444 Ostrzeszów-Krotoszyn,


• 
  nr 445 Ostrów-Odolanów, oraz przy linii kolejowej Ostrów-Odolanów-Oleśnica-Wrocław ze stacją Odolanów. Umiejscowione jest w dolinie nad rzekami Barycz i Kuroch oraz kanałem Świeca.

Części miasta: Śródmieście, Biadaszki, Górka, osiedle Wojska Polskiego, Przedmieście Zamkowe, Opłotki, Bloki, Olesiny (niezamieszkane), Borki (niezamieszkane), Golina (niezamieszkana).^{[potrzebny przypis]}

Historia |

Stacja kolejowa Odolanów

Miejscowość historycznie związana z Wielkopolską. Część badaczy genezę nazwy wyprowadza od imienia legendarnego założyciela – Odolana. Inna teoria głosi, że miejscowość została założona przez mieszkańców Bogdaju trudniących się rozbojem. Przechowywali swoje łupy na wyspie pośród bagien i jezior, w miejscu oddalonym zwanym Odolanowem. Przypuszcza się, że w XII wieku istniał w miejscu Odolanowa gród. Pierwsze zachowane źródła pisane o Odolanowie pochodzą z 1302 roku i dotyczą zdobycia twierdzy (castrum) w 1301 roku przez księcia świdnickiego Bolka I. Między 1370, a 1372 stał się siedzibą możnowładcy Bartosza Wezenborga z rodu Nałęczów, który prawdopodobnie w 1373 roku samowolnie lokował miasto. Wojska Ludwika Węgierskiego dwukrotnie próbowały zdobyć gród – bez powodzenia. W latach 1381-1382 toczyła się tu wojna między Nałęczami a Grzymalitami, podczas której Odolanów był ponownie oblegany jako siedziba Bartosza z Nałęczów. W 1403 roku król Władysław II Jagiełło na mocy dokumentu wydanego w Koninie uwolnił miasto Odolanów od wszelkich podatków, niewątpliwie jednak jako miasto Odolanów funkcjonował już przed 1403 rokiem^[6][7].

W 1629 roku od wschodniej strony miasta na mocy przywileju królewskiego Zygmunta III Wazy lokowano Nowe Miasto, zwane także Konstancją (od imienia drugiej żony Zygmunta III). Obecnie jako Górka stanowi część Odolanowa.
Mieszkańcy Odolanowa trudnili się uprawą roli, a także chowem bydła. Poważne znaczenie miało rzemiosło i różne usługi dla ludności. W końcu XVII wieku było tu 18 szewców, 8 krawców, 3 młynarzy oraz 9 innych rzemieślników. Miasto miało 4 oberże, a handlem zajmowały się 3 osoby.
W połowie XVIII wieku 75% mieszkańców stanowili katolicy, 15% protestanci, a 10% żydzi^[7].

W XVIII i XIX wieku okolice miasta były kilkakrotnie miejscami bitew i potyczek. W wyniku II rozbioru Polski w 1793 roku Odolanów został włączony do Królestwa Prus. W latach 1807-1815 należał do departamentu kaliskiego Księstwa Warszawskiego. Mieszkańcy podobnie jak i ogół ludności Wielkopolski związani byli jednak z Polską. Świadczy o tym udział ludności w powstaniach narodowowyzwoleńczych 1848 i 1863 roku.
Na wieść o wybuchu rewolucji 1848 roku w Berlinie ochotnicy z Odolanowa i okolic udali się do Sulmierzyc, gdzie formowano batalion powstańczy. Oddziałem około 300 ludzi dowodził kapitan Jan Nepomucen Murzynowski. Powstańcy stoczyli 21 kwietnia z lepiej uzbrojonymi Prusakami potyczkę pod Odolanowem.
Odolanowianie zaangażowali się także w powstanie styczniowe. Powiat odolanowski leżący blisko Królestwa Polskiego spełniał rolę ośrodka przerzutowego broni, ochotników i umundurowania. Mieszkańcy wspierali finansowo i materialnie ruch powstańczy w zaborze rosyjskim, z powiatu zgłosiło się także ponad stu ochotników, jednak nie wiadomo, czy przedostali się do zaboru rosyjskiego i wzięli udział w powstaniu.
Mimo prowadzonej przez państwo niemieckie polityki germanizacyjnej, powiat odolanowski zachował polski charakter. W 1890 mieszkało tutaj 92,9% Polaków, a w 1912 – 91,2%, co klasyfikowało go do jednego z najbardziej polskich powiatów w całej ówczesnej Rzeszy Niemieckiej.

W 1909 roku oddano do użytku połączenie kolejowe na trasie Odolanów-Ostrów^[8].

Ważną częścią historii miasta było powstanie wielkopolskie i wydarzenia bezpośrednio je poprzedzające. 12 listopada 1918 roku na fali rewolucji w Niemczech utworzono w mieście Radę Robotników i Żołnierzy, a sześć dni później na publicznym wiecu mieszkańców w Domu Ludowym powołano Powiatową Radę Ludową z przewodniczącym Nikodemem Schroederem na czele, co wywołało entuzjazm wśród mieszkańców. Wybrano również delegatów do Polskiego Sejmu Dzielnicowego obradującego w Poznaniu. 31 grudnia 1918 roku nastąpiło oficjalne przejęcie władzy i urzędów w Odolanowie z rąk niemieckich przez władze polskie. Odolanowscy powstańcy walczyli m.in. pod Granowcem w nocy z 14 na 15 stycznia 1919 roku.
W okresie międzywojennym Odolanów stanowił znaczący ośrodek oświatowy i kulturalny. Działało tu Wielkopolskie Towarzystwo Kółek Rolniczych, a także Towarzystwo Czytelni Ludowych, które z inicjatywy ks. Antoniego Ludwiczaka założyły tu w 1927 roku Uniwersytet Ludowy. Powstała też szkoła rolnicza^[7].

W okresie międzywojennym w miejscowości stacjonował komisariat Straży Granicznej i placówka II linii SG „Odolanów”^[9].

Tuż przed wojną w mieście i okolicach dało się wyczuć aktywność miejscowych Niemców. 1 września miasto zostało szybko zajęte przez wojska niemieckie. Charakter okupacji nie różnił się od innych miast polskich. Wielu mieszkańców aresztowano, wywłaszczono lub mordowano w obozach zagłady. Kościół farny służył okupantowi za magazyn wojskowy. Niemcy zniszczyli cmentarz katolicki na Przedmieściu przy dawnym kościele św. Krzyża, a także cmentarz żydowski przy szosie do Sulmierzyc. Gruzy posłużyły do wyrównywania dróg. W mieście odbywało się tajne nauczanie, mimo że za prowadzenie tajnych kompletów groził obóz koncentracyjny. Działało też tajne duszpasterstwo prowadzone przez ks. Wacława Perza oraz konspiracyjna grupa harcerska powołana z inicjatywy Mariana Kostrzewskiego.
Zakończenie okupacji hitlerowskiej w Odolanowie nastąpiło 22 stycznia 1945 roku. Wciąż trwały walki o niezależność Polski - 22 października pod Odolanowem rozbity został przez UB oddział kapitana Jana Kempińskiego „Błyska”^[10][11].

Odkrycie, po wojnie, złóż gazu ziemnego pozwoliło na przyspieszenie rozwoju miasta (w latach 1973-2003 liczba mieszkańców wzrosła o 38%)^{[potrzebny przypis]}.

Do 1793 r. Odolanów znajdował się w powiecie kaliskim. W roku 1793, po przyłączeniu części ziem Polski do Prus, utworzono osobny powiat odolanowski. W 1815 r. siedziba powiatu została przeniesiona do Ostrowa. Wróciła ona do Odolanowa w roku 1887 po wydzieleniu powiatu ostrowskiego. Oba powiaty połączono w powiat ostrowski w roku 1932. W latach 1975–1998 administracyjnie należało do woj. kaliskiego, natomiast od r. 1999 ponownie do powiatu ostrowskiego.

Gospodarka |

Lokalny ośrodek przemysłowy, handlowy i usługowy w Kalisko-Ostrowskim Okręgu Przemysłowym

• Oddział PGNiG S.A. w Warszawie (znany jako „Krio”) – odazotownia gazu ziemnego, produkcja gazu wysokometanowego, skroplonego metanu – LNG, ciekłych azotu, helu(największa wytwórnia w Europie), tlenu, Instytut Fizyki Molekularnej PAN
  


• Instytut Fizyki Molekularnej PAN


• odwierty gazu ziemnego – Tarchały Wielkie, Garki, Bogdaj-Uciechów


• palarnia kawy „Woseba”


• fabryka mebli łazienkowych „Deftrans”


• producent maszyn i urządzeń rolniczych „M-ROL”


• producent maszyn i urządzeń rolniczych „Dozamech”


• przedsiębiorstwo „DE-FACTO” (pokrywanie metali warstwą ochronną w procesie kataforezy)


• przedsiębiorstwo „SKOPLAST” produkcja rur PCV


• przedsiębiorstwo „SOLARBUD” sprzedaż materiałów budowlanych, zakładanie kostki brukowej

Zabytki |

Kościół Świętego Marcina

Fragment krzyża Pawła Brylińskiego przeniesiony z Gliśnicy do kościoła św. Marcina

Kościół cmentarny św. Barbary

• 
  ratusz z 1898 roku, neogotycki, z wieżą zegarową wbudowaną w pierzeję, siedziba Urzędu Gminy i Miasta
  
  • tablica ku czci powstańców z czasów Wiosny Ludów, umieszczona na elewacji
  
  


• 
  kościół farny św. Marcina z 1794 roku, barokowy, fundacji starościny Eleonory z Cetnerów-Sułkowskiej, rozbudowany w latach 1912-1913 w stylu neobarokowym (projekt – Roger Sławski), nad portalem znajduje się kartusz z herbem Sułkowskich i datą 1794
  
  
  
  • obrazy św. Jadwiga i Matka Boska Pocieszenia z końca XVIII wieku
  
  
  • w kaplicy ołtarz z końca XVIII wieku z rzeźbami św. Piotr i św. Paweł autorstwa Ignacego Schulza z Rawicza oraz piaskowcowe epitafium naddzierżawcy odolanowskiego Jana Lizaka z początku XIX wieku
  
  
  • ołtarze boczne z około 1800 roku
  
  
  • fragmenty krzyża Pawła Brylińskiego, przeniesione z Gliśnicy
  
  
  • wieża, dwukondygnacyjna, z pilastrami, zwieńczona barokowym hełmem
  
  
  
  


• 
  dawna synagoga z 1835 roku


• figura ludowa świętego Floriana, przy kościele farnym, z 1875 roku


• figura świętego Jana Nepomucena z 1736 roku


• ludowy krzyż przydrożny z rzeźbą Pawła Brylińskiego z 1846 roku


• szkoła, we frontowej ścianie fragment murów dawnego zamku z przełomu XIII i XIV wieku


• dawny kościół ewangelicki z końca XVIII wieku
  


• dawna pastorówka z końca XIX wieku
  


• poczta z 1906 roku


• budynek Muzeum Regionalnego z 1909 roku


• zespół kamienic z XIX wieku, jedno- lub dwukondygnacyjnych z dwuspadowymi dachami, głównie klasycyzujące^{[potrzebny przypis]}
  

Górka |

Powstała w 1629 jako miasto Konstancja (od imienia drugiej żony Zygmunta III) dla polskich luteran ze Śląska

• kaplica z figurą świętej Barbary z 1784


• 
  kościół św. Barbary z 1784, drewniany, oszalowany, wzmocniony lisicami, po II wojnie światowej otynkowany, wewnątrz bogato polichromowany, z dachem krytym gontem i wieżą na słup z 1928
  
  
  
  • ołtarz główny z obrazem św. Barbara malowanym na desce w 1618 oraz rzeźbami z XVIII w.
  
  
  • dwa ołtarze boczne z XVII w.
  
  
  • wyposażenie z XVIII w.
  
  
  • krużganek z dwiema rzeźbami w tym jedną (św. Barbara) wykonaną przez Pawła Brylińskiego w 1876
  
  
  • portal z dwiema drewnianymi rzeźbami ludowymi apostołów^{[potrzebny przypis]}
    
  
  
  
  

Przyroda |

• 
  Park Krajobrazowy Dolina Baryczy, Łąki Odolanowskie


• 
  Obszar Chronionego Krajobrazu Wzgórza Ostrzeszowskie i Kotlina Odolanowska


• Pomniki przyrody


• Park 600-lecia Odolanowa z pomnikiem świętego Marcina (patrona Odolanowa)


• Park Natury

Sport |

W mieście działa klub piłki nożnej Odolanovia Odolanów, który od sezonu 2017/2018 gra w IV lidze.

Ludność |

• 1995 – 4 760^[12]
  


• 1996 – 4 841^[12]
  


• 1997 – 4 868^[12]
  


• 1998 – 4 913^[12]
  


• 1999 – 4 854^[12]
  


• 2000 – 4 885^[12]
  


• 2001 – 4 923^[12]
  


• 2002 – 4 917^[12]
  


• 2003 – 4 914^[12]
  


• 2004 – 4 924^[12]
  


• 2005 – 4 951^[12]
  


• 2006 – 4 951^[12]
  


• 2007 – 4 981^[12]
  


• 2008 – 4 997^[12]
  


• 2009 – 5 003^[12]
  


• 2010 – 5 019^[12]
  


• 2011 – 5 105^[13]
  


• 2012 – 5 089^[14]
  


• 2013 – 5116^[14]
  


• 2014 – 5134^[14]
  


• 2015 – 5122^[14]
  

Piramida wieku mieszkańców Odolanowa w 2014 roku^[1].

Współpraca międzynarodowa |

Miasta i gminy partnerskie^[15]:

• 
  Heringen Helme
  


• 
  Heringer Werra
  


• 
  La Mézière
  


• 
  Martvili
  


• 
  Nieśwież
  


• 
  Saulkrasti
  

Osoby związane z Odolanowem |

• 
  Bartosz Wezenborg z Łęczyców – wojewoda poznański


• 
  Paweł Bryliński – rzeźbiarz ludowy


• 
  Tadeusz Gaworzewski – artysta plastyk


• 
  Fryderyk Koebcke – astronom, członek Komitetu Astronomicznego PAN, prorektor UAM w Poznaniu


• 
  Kazimierz Glabisz – generał, prezes PZPN, przewodniczący PKOl


• 
  Marian Janicki – poseł X kadencji i IV kadencji
  


• 
  Julian Kaczmarek - profesor doktor habilitowany nauk wojskowych, teoretyk wojskowości


• 
  Franciszek Kociński – duchowny katolicki, dziekan dekanatu koźmińskiego
  


• 
  Stanisław Leszczyński – król Polski, dziedzic lotaryński, starosta odolanowski


• 
  Roman Łyczywek – prawnik, obrońca w procesach członków NSZZ „Solidarność”.


• 
  Jan Mertka – pierwszy poległy powstaniec wielkopolski
  


• 
  Józef Mertka – działacz społeczny


• 
  Arthur Rhode – duchowny ewangelicko-augsburski, superintendent diecezji ostrzeszowskiej, historyk protestantyzmu, doktor honoris causa ewangelickiego fakultetu teologicznego Uniwersytetu Eberharda-Karola w Tybindze
  


• 
  Zbigniew Trybuła – fizyk, senator (wybory 2005, PiS)


• 
  Jan Zborowski – hetman nadworny koronny, sekretarz królewski, kasztelan gnieźnieński, starosta odolanowski, starosta grudziądzki


• 
  ks. Bartłomiej Piszczygłowa – proboszcz odolanowski w latach 1924-1942, członek odolanowskiej Rady Miejskiej, zginął w KL Dachau 20 czerwca 1942 roku^[16].

Z miastem związana jest również Kapela znad Baryczy.

Zobacz też |

• Odolanów (stacja kolejowa)


• Cmentarz żydowski w Odolanowie

Przypisy |

Linki zewnętrzne |

• Oficjalny serwis Odolanowa


• Cmentarz parafialny Św. Marcina w Odolanowie

• 
  Odolanów w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. VII: Netrebka – Perepiat. Warszawa 1886.

p • d • e Miasta województwa wielkopolskiego Miasta powiatowe Chodzież Czarnków Gniezno Gostyń Grodzisk Wielkopolski Jarocin Kalisz Kępno Koło Konin Kościan Krotoszyn Leszno Międzychód Nowy Tomyśl Oborniki Ostrów Wielkopolski Ostrzeszów Piła Pleszew Poznań Rawicz Słupca Szamotuły Śrem Środa Wielkopolska Turek Wągrowiec Wolsztyn Września Złotów Miasta gminne Bojanowo Borek Wielkopolski Buk Chocz Czempiń Czerniejewo Dąbie Dobra Dobrzyca Dolsk Golina Gołańcz Grabów nad Prosną Jaraczewo Jastrowie Jutrosin Kleczew Kłecko Kłodawa Kobylin Kostrzyn Koźmin Wielkopolski Kórnik Krajenka Krobia Krzywiń Krzyż Wielkopolski Książ Wielkopolski Luboń Lwówek Łobżenica Margonin Miejska Górka Miłosław Mikstat Mosina Murowana Goślina Nekla Nowe Skalmierzyce Obrzycko Odolanów Okonek Opalenica Opatówek Osieczna Ostroróg Pniewy Pobiedziska Pogorzela Poniec Przedecz Puszczykowo Pyzdry Rakoniewice Raszków Rogoźno Rydzyna Rychwał Sieraków Skoki Sompolno Stawiszyn Stęszew Sulmierzyce Swarzędz Szamocin Ślesin Śmigiel Trzcianka Trzemeszno Tuliszków Ujście Wieleń Wielichowo Witkowo Wronki Wyrzysk Wysoka Zagórów Zbąszyń Zduny Żerków

p • d • e Gmina Odolanów Siedziba gminy: Odolanów Miasta Odolanów Wsie Boników Garki Gliśnica Gorzyce Małe Huta Nabyszyce Nadstawki Raczyce Świeca Tarchały Małe Tarchały Wielkie Uciechów Wierzbno Osady Baby Bałamącek Biadaszki Grochowiska Kaczory Kuroch Papiernia Trzcieliny Zawidza Osady leśne Boników Karłowice Lipiny Mogiłka Mościska Wisławka Integralne części wsi Chałupki Gorzyczki Harych Lipiny (Uciechów) Szmata Ściegna Żuraw

p • d • e Powiat ostrowski Miasta Nowe Skalmierzyce Odolanów Ostrów Wielkopolski Raszków Gminy miejskie Ostrów Wielkopolski Gminy miejsko-wiejskie Nowe Skalmierzyce Odolanów Raszków Gminy wiejskie Ostrów Wielkopolski Przygodzice Sieroszewice Sośnie