Gromnik (województwo małopolskie)
| |||
| |||
Zabytkowy kościół św. Marcina | |||
Państwo | Polska | ||
Województwo | małopolskie | ||
Powiat | tarnowski | ||
Gmina | Gromnik | ||
Liczba ludności (2011) | 3285[1] | ||
Strefa numeracyjna | (+48) 14 | ||
Kod pocztowy | 33-180[2] | ||
Tablice rejestracyjne | KTA | ||
SIMC | 0820571 | ||
Położenie na mapie gminy Gromnik Gromnik | |||
Położenie na mapie Polski Gromnik | |||
Położenie na mapie województwa małopolskiego Gromnik | |||
Położenie na mapie powiatu tarnowskiego Gromnik | |||
49°50′16″N 20°57′46″E/49,837778 20,962778 | |||
Strona internetowa miejscowości |
Gromnik – wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie tarnowskim, w gminie Gromnik, nad Białą.
W latach 1975−1998 miejscowość położona była w województwie tarnowskim.
Miejscowość jest siedzibą gminy Gromnik a także rzymskokatolickiej parafii pw. Najświętszej Maryi Panny Królowej z zabytkowym drewnianym kościołem św. Marcina.
We wsi krzyżują się dwie drogi wojewódzkie: droga wojewódzka nr 977 i droga wojewódzka nr 980.
Spis treści
1 Części wsi
2 Historia
3 Zabytki
4 Ludzie urodzeni we wsi
5 Galeria
6 Przypisy
7 Bibliografia
8 Linki zewnętrzne
9 Zobacz też
Części wsi |
SIMC | Nazwa | Rodzaj |
---|---|---|
0820588 | Berdechów | część wsi |
0820594 | Góry | część wsi |
0820602 | Moczarka | część wsi |
0820619 | Pozna | część wsi |
0820625 | Szydłówki | część wsi |
1051034 | Zadole | część wsi |
0820631 | Zalesie | część wsi |
0820648 | Zawodzie | część wsi |
Historia |
W Słowniku Geograficznym Królestwa Polskiego... z II pol. XIX wieku napisano:
…Gromnik z Siedłowicami (Szydłówki), wieś nad Białą, w powiecie tarnowskim, ma parafią rzym. katol. (dekanatu Tuchowskiego), liczy 1882 katolików, 42 izraelitów. Kościół drewniany, erekcyi niewiadomej, roku 1750 konsekrowany pw. św. Marcina, posiada akta od roku 1785), stacyą kolei tarnowsko - leluchowskiej (między Tuchowem a stacyą Bogoniowice - Ciężkowice, o 32 kilometry od Tarnowa), urząd pocztowy i telegraficzny i szkołę ludową jednoklasową. Mieszkańców ma 1136, między nimi 80 Żydów. Większa posiadłość (Edward Dzwonkowski) wynosi 542 mórg (...) roli, 33 mórg. łąk i ogrodów, 28 pastwisk i 387 mórg lasu; mniejsza posiadłość 747 mórg roli, 62 mórg łąk i ogrodów, 163 mórg pastw. i 208 mórg lasu. G. należał w XV w. (Lib. benef. Długosza, III, 200) do klasztoru tęczyńskiego…[6] |
…Późna (dzisiaj przysiółek – Pozna) osada należąca do Gromnika, powiat tarnowski, w okolicy podgórskiej i lesistej, nad Białą, liczy 55 domów i 281 mieszkańców rzymsko - katolickich. Istniała już w 1581 r. Jako osobna wieś i była własnością Fel. Wielopolskiego, tak samo jak Gromnik, miała zaś 4 łany kmiece, 6 zagrodników bez roli, 1 komornika z bydłem i 1 komornika bez bydła…[7] |
W pierwszych wzmiankach o Gromniku pochodzących z 1288 r. dowiadujemy się, że otrzymał on prawo osady od opactwa w Tyńcu według prawa niemieckiego, za zgodą Władysława Łokietka. W dokumencie spisanym w Tuchowie w 1334 r. wymienione jest sołectwo Gromnik. Pierwszy raz jako parafia, Gromnik wymieniony jest w Wykazie zbiórki "Denara Św. Piotra" w dokumencie z roku 1848. Pewne informacje o parafii i kościele w Gromniku podaje ksiądz Jan Długosz w relacjach Liberbeneficjorum z 1480 r. Gromnik należy wtedy do diecezji krakowskiej, znajduje się w nim kościół parafialny zbudowany z drewna a poświęcony Św. Marcinowi. Stanowi własność Benedyktynów z Tyńca. Do parafii gromnickiej należą wówczas Chojnik i Golanka.
W 1490 roku Parafia Gromnik należy do dekanatu bobowskiego. Właścicielem Gromnika jest wówczas Jan Wojnarowski.
W wieku XVI Gromnik był w rękach rodziny Wielopolskich. W 1780 roku właścicielem Gromnika był Joachim Sobolewski, a parafia gromnicka należy w tym okresie do dekanatu pilzneńskiego. Córka J. Sobolewskiego wyszła za mąż za Ignacego Dzwonkowskiego, sędziego ziemskiego w Pilźnie. Rodzina Dzwonkowskich była właścicielem dworu i ziem gromnickich przez cały wiek XIX i początek XX. Feliks Dzwonkowski był kolatorem miejscowego kościoła. Założona w 1805 r. i prowadzona przez niego w Gromniku stadnina koni była uznawana w tamtym czasie za jedną z największych w Monarchii Austrowęgierskiej. Następnie właścicielem Gromnika był Edward Dzwonkowski, który zmarł 3.IX.1887 r. i pochowany został na cmentarzu przy kościele gromnickim. Około 1870 Dzwonkowski rozbudował skromną siedzibę dworską. Po jego śmierci dwór pozostawał w rękach wdowy Anny Dzwonkowskiej, a po jej śmierci córki sprzedały dwór i wieś. Następnie przechodził przez ręce różnych właścicieli. Byli nimi: Piotr Bielecki, Jan Chwalibóg. W lutym 1927 roku właścicielem dworu został emerytowany major Włodzimierz Olszewski. W 1937 roku właścicielami Gromnika zostają Jerzy i Maria Magdalena Szczanieccy. Na cmentarzu przy drewnianym kościele został pochowany ojciec Marii, prof. Michał Rostworowski, który zmarł w Gromniku dnia 24 marca 1940 r. jako urzędujący sędzia Stałego Trybunału Sprawiedliwości Międzynarodowej w Hadze.
W 1945 roku odbyła się parcelacja majątku dworskiego w Gromniku. Budynek dworski został przeznaczony na szkołę powszechną. Szkoła otrzymała przydział gruntu uprawnego, sad oraz park. W 1954 r. rozbudowano dworek. Nowej szkoły doczekano się dopiero w 1979 r. Gromnik jest w całości stelefonizowany, zgazyfikowany, ma dostęp do czystej wody ze studni głębinowych, przesyłanej wodociągiem wiejskim, wybudowano nowoczesną oczyszczalnię ścieków i część kanalizacji sanitarnej. Gromnik jest dużą placówką oświatową. Powstał tutaj Zespół Szkół Ogólnokształcących i Zawodowych z atrakcyjną klasą o profilu policyjnym. Budowana jest nowoczesna, pełnowymiarowa hala sportowa.
Gromnik jest ważnym węzłem komunikacyjnym, przecinają się tutaj dwie drogi wojewódzkie, funkcjonuje stacja PKP. Rozwija się nowoczesne budownictwo mieszkaniowe oraz przedsiębiorczość. Funkcjonuje tutaj kilka ważnych instytucji: Rozdzielnia Gazu Gromnik, Nadleśnictwo Gromnik, Bank Spółdzielczy Rzemiosła O/ Gromnik, Agencja PKO BP, Ośrodek zdrowia, apteki[8].
W Gromniku urodził się Gustaw Edward Przychocki (ur. 14 lutego 1884, zm. 4 lutego 1947 w Krakowie) – polski filolog klasyczny, profesor i rektor Uniwersytetu Warszawskiego, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, członek Polskiej Akademii Umiejętności.
Zabytki |
Drewniany kościół św. Marcina z 1727- Zespół dworski z XIX w.
- Cmentarz wojenny nr 145
- Cmentarz wojenny nr 146
Ludzie urodzeni we wsi |
- Leon Kieroński – polski nauczyciel[9]
Galeria |
Zabytkowy dwór
Nowy kościół parafialny
Zespół szkół
Pomnik wołyński
Tablica pamięci na budynku szkoły
Muszla
Przypisy |
↑ Strona gminy, miejscowości
↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych poprzez wyszukiwarkę. Poczta Polska S.A., styczeń 2013. [dostęp 2015-03-26].
↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
↑ GUS. Rejestr TERYT
↑ KSNG: Wykaz urzędowych nazw miejscowości i ich części (pol.). opublikowany [w:] Dz.U. z 2013 r. poz. 200 ze zmianami w Dz.U. z 2015 r. poz. 1636. [dostęp 2018-01-06].
↑ Gromnik w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. II: Derenek – Gżack. Warszawa 1881.
↑ Późna w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. VII: Netrebka – Perepiat. Warszawa 1886.
↑ Strona gminy
↑ Henryk Kopia: Spis nauczycieli szkół średnich w Galicyi oraz polskiego gimnazyum w Cieszynie. Lwów: Towarzystwo Nauczycieli Szkół Wyższych, 1909, s. 29.
Bibliografia |
- Piotr Libicki, Dwory i pałace wiejskie w Małopolsce i na Podkarpaciu, Poznań 2012, ss. 112, 113 ISBN 978-83-7510-597-1
Linki zewnętrzne |
Gromnik w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. II: Derenek – Gżack. Warszawa 1881.
Gromnik w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. XV, cz. 1: Abablewo – Januszowo. Warszawa 1900.
Zobacz też |
- Gromnik
|