Egftnjytyk

Na tę stronę wskazuje przekierowanie z „Egzekucja”. Zobacz też: inne znaczenia tego słowa.

Kara śmierci na świecie.

     całkowicie wycofana

     zachowana na specjalne okoliczności (np. stan wojny)

     niewykonywana w praktyce (zawieszona)

     wykonywana forma kary

Kara śmierci (kara główna, kara ostateczna, najwyższy wymiar kary) – kara polegająca na pozbawieniu życia sprawcy przestępstwa stosowana od początków istnienia prawa, różnie w zależności od krajów, systemów prawnych i epok, najczęściej za czyny uniwersalnie pojmowane jako zbrodnie, takie jak zabójstwo lub zdrada stanu, ale także za drobniejsze przestępstwa, w tym skierowane przeciw mieniu lub nawet występki obyczajowe, jak cudzołóstwo. Była bądź jest też zapisana w prawach religijnych różnych wyznań.

Według raportu Amnesty International w 2017 roku kara śmierci była zakazana w 106 krajach (w 1997 roku były to 63 państwa, a w 2016 już 104^[1])^[2]. W 142 państwach kara śmierci nie jest praktykowana^[2].

Historia kary śmierci |

Kara śmierci była stosowana na całym świecie jeszcze za czasów, gdy prawo opierało się na zwyczajach i regułach kultury (prawo zwyczajowe). Stosowana w przypadku zabójstwa lub morderstwa, często była wykonywana przez rodzinę osoby zabitej.

Kara śmierci znajdowała się w obowiązujących prawach ludzkości na przestrzeni całej znanej historii. Prawo Drakona (621 p.n.e.) przewidywało karę śmierci za większość – nawet drobnych – wykroczeń. Karę śmierci zniosła, po raz pierwszy w nowożytnej historii prawa, Leopoldina – kodeks karny wydany przez wielkiego księcia Toskanii Leopolda Habsburga w 1786 roku, lecz dopiero w XX wieku tendencja do znoszenia kary śmierci znalazła wyraz w kodyfikacjach karnych większej liczby państw.

W 1977 organizacja Amnesty International rozpoczęła kampanię przeciwko karze śmierci. Do końca XX wieku większość państw demokratycznych ją zniosła (nie uczyniły tego m.in. USA, Japonia, Korea Południowa, Tajwan, Malezja czy Indie).

Kara śmierci w Europie |

Kara śmierci, obok kar okaleczających, była najczęściej stosowaną karą w średniowieczu. Jednak nawet rozmyślne zabójstwo nie zawsze było karane śmiercią, a na przykład grzywną (w Polsce pod nazwą główszczyzna), bo kara zależała od pozycji społecznej ofiary i sprawcy, w mniejszym stopniu od okoliczności zdarzenia. Poza tym kara śmierci orzekana była za szereg innych, drobnych czynów przestępczych. Głównym powodem tego był fakt, że przy braku więzień była ona jedynym sposobem na usunięcie ze społeczności jednostek w jakikolwiek sposób zagrażających innym. Drugim powodem była chęć przeciwdziałania przestępczości i zadaniu temu służyć miało publiczne wykonywanie egzekucji. Kryterium doboru czynów, za które groziła kara śmierci, zależało jedynie od tego, w jakim stopniu dany czyn był uciążliwy społecznie i jak bardzo rozpowszechnione było jego popełnianie (np. w XVI w. król Anglii Henryk VIII wobec plagi drobnych kradzieży kieszonkowych, wprowadził karę śmierci za kradzież kwoty większej niż 13 pensów lub przedmiotów tej wartości).

Kara śmierci wobec osób, które popełniały przestępstwa niezagrażające w sposób istotny państwu, wykonywana była w sposób, który nie miał zadać im nadmiernego bólu. Wobec osób, których czyny w sposób istotny zagrażały interesom panującego, wykonanie kary śmierci odbywało się w sposób, który miał dostarczyć maksimum cierpienia, a publiczny charakter egzekucji miał być przestrogą dla widzów.

Stopniowo lista czynów zagrożonych egzekucją stawała się krótsza. Początkowo powodami tego były m.in. odkrycia geograficzne, które umożliwiły pozbywanie się jednostek aspołecznych (w szerokim rozumieniu tego słowa) w sposób inny niż ich zabicie, tj. poprzez zesłanie do kolonii karnej, skąd po odbyciu kary nie było możliwości powrotu. W następnych wiekach, wraz z rozwojem gospodarczym, większe wpływy do skarbca państwowego umożliwiły otwieranie więzień, w których winni drobnych przestępstw mogli odbywać karę. Równolegle postępował rozwój moralności w kierunku, który postulował ograniczanie egzekucji tylko do przypadków najcięższych przestępstw.

Na skutek powszechnej tendencji w drugiej połowie XX wieku do rezygnacji z kary śmierci wśród państw członkowskich Rady Europy 28 kwietnia 1983 w Strasburgu uchwalono protokół nr 6 do Europejskiej Konwencji Praw Człowieka z 1950, znoszący wśród sygnatariuszy karę śmierci w czasie pokoju. Dodatkowo, 3 maja 2002 r. uchwalono w Wilnie protokół nr 13 do tej konwencji, bezwzględnie znoszący karę śmierci, także podczas wojny (nie został on ratyfikowany przez kilku członków Rady Europy).

Kara śmierci a demokracja |

Nie można wykazać bezpośredniego związku pomiędzy systemem politycznym państwa a stosowaniem kary śmierci, aczkolwiek większość państw o rozwiniętym systemie demokratycznym obecnie nie stosuje kary śmierci, w tym wszystkie państwa Unii Europejskiej. Jakkolwiek w większości państw niedemokratycznych istnieje kara śmierci, istnieją także takie, które z przyczyn wizerunkowych zniosły ten rodzaj sankcji (państwem takim była m.in. Serbia, pod rządami Slobodana Miloševicia – w 1995). Podobnie autorytarne reżimy, np. Turkmenbaszy w Turkmenistanie, który w 1999 oficjalnie zniósł karę śmierci, czy wojskowa junta w Birmie, gdzie od kilkunastu lat nie wykonuje się egzekucji. W Chile wykonywania kary śmierci zaprzestano w okresie wojskowej dyktatury Augusto Pinocheta (ostatnia egzekucja miała miejsce w 1985).

Z drugiej zaś strony, wśród państw stosujących karę śmierci, a uznawanych za demokratyczne i przestrzegające praw człowieka, są takie jak Japonia, Indie czy Korea Południowa. Niejednolita jest sytuacja kary śmierci w USA. Prawo stanowe większości stanów zezwala na stosowanie kary śmierci. Niemniej w 9 stanach nie stosuje się takiej kary, w trzech zawieszono jej wykonywanie w 1976, a w dwóch uznano ją za niekonstytucyjną, co skutkuje niemożnością wykonania tej kary na ich terenie, nawet w przypadku wydania wyroku federalnego. W pozostałych stanach kara śmierci jest orzekana, choć nie we wszystkich wykonywana.

Kara śmierci w systemach religijnych |

Kara śmierci w Starym Testamencie |

W Starym Testamencie wymienione zostały liczne czyny, których popełnienie ma być karane śmiercią, i tak są nimi m.in. pobicie rodziców (Wj 21,15), a nawet złorzeczenie im (Wj 21,17), czary (Wj 22,17 lub 22,18^[a]), sodomia (Wj 22,18 lub 22,19^[a]), cudzołóstwo (Kpł 20,10), nieprzestrzeganie szabatu (Wj 35,2) oraz inne.

Jednak jedynie za zabójstwo stosowanie kary śmierci jest nakazane w Biblii wielokrotnie; nakaz taki pojawia się w każdej z ksiąg Pięcioksięgu Mojżeszowego, co jest rozwinięciem pojawiającej się na początku Biblii zasady, iż:
kto przelewa krew człowieka, przez człowieka zostanie przelana jego własna krew (Rdz 9,6). Jakkolwiek sformułowanie takie nakazuje karanie śmiercią każdego przypadku zabicia człowieka, w dalszej części Biblii pojawia się wyraźne rozróżnienie pomiędzy zabójstwem nieumyślnym a umyślnym, i stosownie do tego nakazane są odmienne postępowania. Zabójstwo nieumyślne miało być także karane śmiercią (aczkolwiek z licznymi wyjątkami, jak np. zabicie złodzieja kradnącego przed wschodem słońca (Wj 22,1), jednak sprawca zabójstwa nieumyślnego zawsze mógł uniknąć kary śmierci udając się na określony czas na wygnanie do jednego z kilku wyznaczonych w tym celu miast, a gdy zdecydował się na taką banicję, krewni ofiary nie mogli go zabić. W odniesieniu do rozmyślnego zabójstwa istnieje bezwzględny nakaz pozbawienia sprawcy życia, przy czym mordercy nie przysługuje nawet prawo azylu świątynnego: jeśliby kto umyślnie przeciw bliźniemu swemu zasadziwszy się zdradą zabił go, i od ołtarza mego weźmiesz go i zabijesz! (Wj 21,14). Biblia zakazując stosowania wobec rozmyślnych zabójców kar innych niż kara śmierci zawiera także groźbę w stosunku do społeczności, która zaniecha obowiązku stosownego ukarania mordercy: nie wolno wam plugawić ziemi, w której jesteście; krew bowiem plugawi ziemię, a za ziemię nie można dokonać przebłagania w związku z krwią, którą na niej przelano, jak tylko krwią tego, który ją przelał. (Lb 35,33).

Kara śmierci wykonywana miała być przez krewnych ofiary (w sposób dość dowolny) lub przez całą społeczność (przez ukamienowanie), jednak jeszcze w Biblii znajdują się fragmenty wskazujące, iż nie była ona stosowana tak rygorystycznie, jak tego chciała Biblia (dotyczyło to zwłaszcza nieegzekwowania przez królów Izraela i Judy karania śmiercią za przestępstwa inne niż zabójstwo, np. za bałwochwalstwo).

Kara śmierci w judaizmie |

Do II w. n.e. kara śmierci na terenie Palestyny wykonywana była w różny sposób, w zależności od rodzaju przestępstwa, za które została orzeczona. Jeżeli nie było nakazane zastosowanie innego rodzaju kary śmierci skazany był pozbawiany życia przez uduszenie. Kara ta stosowana była m.in. za cudzołóstwo i porwanie (ale tylko Żyda). Ścięcie było karą za morderstwo a także bałwochwalstwo, spalenie na stosie – za większość przestępstw związanych z kazirodztwem zaś ukamienowanie – m.in. za sodomię.

W okresie istnienia państwa żydowskiego częstotliwość orzekania i wykonywania kary śmierci prawdopodobnie nie odbiegała od przeciętnej w innych krajach. Po zniszczeniu państwowości żydowskiej sytuacja zaczęła się zmieniać.

Stopniowo nasilała się tendencja do traktowania kary śmierci w sposób wyjątkowy. Uzyskiwano to za sprawą licznych wymogów proceduralnych, jak np. wymóg zeznań dwóch naocznych świadków czynu, wymóg, by potwierdzono, iż przestępca miał świadomość, iż popełnia zbrodnię, za którą grozi mu kara śmierci, a także konieczność uzyskania odpowiedniej większości głosów w sądzie. W praktyce orzeczniczej oznaczało to, że do skazania na śmierć trzeba było popełnić przestępstwo w obecności co najmniej dwóch świadków, zaś sąd musiał udowodnić, iż przestępca przed popełnieniem czynu został ostrzeżony i poinformowany o grożących mu konsekwencjach, co w sposób oczywisty powodowało, że spełnienie tych wymogów było trudne, a kara śmierci orzekana sporadycznie, wraz z upływem czasu coraz rzadziej. Od ok. II w. p.n.e., gdy orzekanie kary śmierci rozpoczął Sanhedryn, wyroki śmierci zapadały początkowo raz na kilka miesięcy, a w okresie późniejszym – co kilka – kilkanaście lat.

Kara śmierci w chrześcijańskiej Europie |

Kara śmierci stosowana była we wszystkich krajach Europy starożytnej, stąd jej przyjęcie przez chrystianizujące się państwa było z jednej strony kontynuacją dawnego prawodawstwa, a z drugiej – realizacją zasad prawa biblijnego (ten aspekt wyrażał się w wyrokach za przestępstwa związane z religią).

Stanowisko Kościoła katolickiego przed XX w. |

Kościół katolicki w minionych wiekach nie sprzeciwiał się karze śmierci, a od średniowiecza aprobował ją^{[potrzebny przypis]}, i to zarówno za głoszenie poglądów sprzecznych z katolicyzmem (herezja), czynienie czarów, kontakty homoseksualne jak i inne czyny, za które prawo danego kraju przewidywało egzekucję. Trudno jednoznacznie określić w jakim stopniu dostosowywanie się do litery prawa zawartego w Biblii zaważyło o zgodzie na karę śmierci, a w jakim stopniu było to przyjęciem starych norm prawnych zawartych w prawie rzymskim i prawach plemiennych poprzedzających istnienie prawa krajowego. Należy jednak podkreślić, że sądy kościelne nie mogły wydawać wyroków śmierci. Prawo to zastrzeżone było jedynie dla sądów świeckich^{[potrzebny przypis]}.

Dla Kościoła śmierć jako wcześniej czy później nieunikniona, a będąca przejściem do innego świata, nie stanowiła problemu; istotniejsze było, by osoba mająca zostać stracona przed egzekucją wyspowiadała się i przyjęła sakramenty, co miało jej umożliwić zbawienie. Zapewnienie tego skazańcowi powodowało, iż Kościół nie był przeciwny egzekucjom nawet za drobne przestępstwa, o ile prawo przewidywało za nie karę śmierci. Takie podejście znalazło się w pismach św. Tomasza z Akwinu, który ujmując w ramy naukę Kościoła z owego okresu i uzupełniając ją o własne przemyślenia (przyjęte przez Kościół) pisał m.in. (...) jednostka ma się do społeczeństwa tak, jak część do całości: tej całości służy i jest jej podporządkowana. Jeżeli jednak przez swoje czyny staje się zagrożeniem dla jej dobra, może być jak organ objęty gangreną – usunięta z grona żyjących^{[potrzebny przypis]}.

Wskazywano jednak z naciskiem, iż orzekanie i wykonanie tej kary nie może się odbywać w żaden inny sposób, a jedynie przez władzę publiczną i na drodze sądowej: W sprawie władzy państwowej stwierdzamy, że bez popełnienia grzechu ciężkiego może ona wydawać wyroki śmierci celem wymierzenia kary, byle działo się to na drodze sądowej, a nie z pobudek nienawiści, z rozwagą, nie zaś lekkomyślnie^[3].

Takie stanowisko Kościoła katolickiego obowiązywało aż do XVIII w. W latach następnych, pod wpływem prądów humanitarnych, jakkolwiek nadal aprobując karę śmierci, kładziono nacisk, by była ona orzekana tylko za ciężkie przestępstwa, gdyż, jak pisał św. Tomasz z Akwinu, (...) człowiek, który dopuszcza się ciężkich wykroczeń, pozbawia się swojej godności i jest gorszy od bestii. Takiego człowieka można pozbawić życia^{[potrzebny przypis]}.
Kolejne wieki to czas dalszego zawężania możliwości stosowania kary śmierci, która, jakkolwiek nadal dopuszczalna w społecznej nauce Kościoła, traktowana jest jako kara wyjątkowa, możliwa do stosowania tylko w ostateczności.
Stanowisko takie obowiązuje do dnia dzisiejszego, a jego dokładniejsze omówienie znajduje się w dalszej części artykułu.

Kara śmierci za przestępstwa określane przez religie |

(Jako kategoria związana z religią została tutaj wyodrębniona grupa przestępstw, obecnie nie traktowanych jako czyny zabronione, których karalność wynikała z faktu stania się chrześcijaństwa religią panującą, m.in. to co Kościół uważał za herezje czy czary)

Kara śmierci za herezję pojawiła się jeszcze w starożytnym Rzymie. Wkrótce po uznaniu chrześcijaństwa za religię panującą został wprowadzony przepis, skazujący przywódców sekty manichejczyków na śmierć na stosie w 387. Także w 453 cesarz Teodozjusz uznał herezję za przestępstwo równe zdradzie stanu i przewidział za nie karę śmierci przez spalenie żywcem. Podobne postanowienia zawierał kodeks Justyniana z 534 (Corpus Iuris Civilis).

W wiekach następnych wpływ Kościoła, uznającego, iż heretyków należy przede wszystkim nawracać i karać za pomocą kar kościelnych spowodował, iż herezja nie była karana śmiercią, zaś zdarzające się incydentalnie wypadki takich działań ze strony władz świeckich (np. palenie heretyków przez króla Francji Roberta II Pobożnego w Orleanie w 1022) spotykały się z potępieniem Kościoła.

Zmiana tego stanowiska nastąpiła na początku XIII w., kiedy to jeden z liderów heretyckiej sekty katarów zamordował kaznodzieję Piotra de Castelnau. Rozpoczęta wówczas krucjata przeciw katarom i masowe stosowanie kary śmierci spotkało się z aprobatą Kościoła.

W okresie tym zaczęła działać inkwizycja, której głównym zadaniem była walka z herezją, jednak sama inkwizycja nie stosowała kary śmierci, a osądzonego przekazywała do ukarania „ramieniu świeckiemu". Liczba wyroków śmierci wykonanych z inspiracji inkwizytorów jest trudna do określenia, zaś liczby wahają się od kilkunastu do kilkuset tysięcy^{[potrzebny przypis]}.

W okresie reformacji dość powszechne było prześladowanie, a czasem karanie śmiercią wyznawców innego odłamu chrześcijaństwa, niż dominujący na danym terytorium. Działania takie podejmowały jednak zawsze władze świeckie, z inspiracji duchownych, i zjawisko to występowało zarówno w krajach katolickich, jak i protestanckich.

Do gorliwego tępienia herezji za pomocą wszelkich dostępnych środków przez władze państwowe, poza względami religijnymi przyczyniło się traktowanie herezji jako przestępstwa zagrażającego stabilności państwa.

Często pojęcie herezji, używane jako główny zarzut i umożliwiające wydanie wyroku śmierci nie wiązało się z negowaniem nauki Kościoła, a było wykorzystywane przez władze świeckie do zapewniania porządku społecznego (stąd karanie za herezję uczestników różnego rodzaju ruchów kontestujących feudalny porządek społeczny). Takie podejście występowało zarówno w krajach katolickich jak i protestanckich.

Pod zarzutami herezji zostali straceni przez spalenie na stosie m.in. Joanna d'Arc, Jan Hus i Giordano Bruno. Galileusz (Galileo Galilei) został pod groźbą kary śmierci zmuszony do odwołania swoich twierdzeń i skazany na dożywotni areszt domowy.

Kara śmierci w procesach o czary wynika z zawartego w Biblii nakazu zabijania czarownic. Stosowana była głównie w krajach protestanckich (także poza Europą, np. w angielskich koloniach w Ameryce w Salem), zaś największe nasilenie egzekucji skazanych za ten czyn wbrew obiegowym opiniom miało miejsce nie w średniowieczu, a w epoce nowożytnej (XVI i XVII w.). Ostatni wyrok śmierci (przez spalenie na stosie, poprzedzone uduszeniem) wykonano w Prusach, w 1811 (wyrok ten obejmował karę nie tylko za czary, ale i podpalenie). Ogólna liczba ofiar w procesach o czary liczy prawdopodobnie ponad 140 tysięcy, jednak istnieją bardzo duże rozbieżności w szacunkach tej liczby.

Obecne stanowisko Kościoła katolickiego |

Obecnie oficjalnie Kościół katolicki uważa karę śmierci za niedopuszczalną. W Katechizmie Kościoła Katolickiego czytamy:

Wymierzanie kary śmierci, dokonywane przez prawowitą władzę, po sprawiedliwym procesie, przez długi czas było uważane za adekwatną do ciężaru odpowiedź na niektóre przestępstwa i dopuszczalny, choć krańcowy, środek ochrony dobra wspólnego.

Dziś coraz bardziej umacnia się świadomość, że osoba nie traci swej godności nawet po popełnieniu najcięższych przestępstw. Co więcej, rozpowszechniło się nowe rozumienie sensu sankcji karnych stosowanych przez państwo. Ponadto, zostały wprowadzone skuteczniejsze systemy ograniczania wolności, które gwarantują należytą obronę obywateli, a jednocześnie w sposób definitywny nie odbierają skazańcowi możliwości odkupienia win.

Dlatego też Kościół w świetle Ewangelii naucza, że „kara śmierci jest niedopuszczalna, ponieważ jest zamachem na nienaruszalność i godność osoby”, i z determinacją angażuje się na rzecz jej zniesienia na całym świecie. (KKK 2267)^[4]

W encyklice "Evangelium vitae" papież Jan Paweł II wyraził stanowisko, że kara śmierci nie powinna być stosowana poza przypadkami absolutnej konieczności, gdy nie ma innych sposobów obrony społeczeństwa, które to przypadki są dzisiaj bardzo rzadkie, a być może już nie zdarzają się wcale. Wyraził ponadto, że środki bezkrwawe bardziej odpowiadają godności osoby ludzkiej (punkt 56). W bożonarodzeniowym orędziu Urbi et Orbi w 1998 wyraził się: „Niech dzięki Bożemu Narodzeniu umocni się na całym świecie poparcie dla stosownych i pilnie potrzebnych działań, które położą kres produkcji zbrojeniowej i handlowi bronią, pozwolą strzec ludzkiego życia, znieść karę śmierci (...)". Apelował ponadto o niewykonywanie orzeczonych już wyroków. 30 października 2011 papież Benedykt XVI apelował o zniesienie kary śmierci^[5]. 1 grudnia 2011 Episkopat Polski zaapelował o całkowite jej wyeliminowanie^[6].

Od oficjalnego stanowiska Kościoła na karę śmierci należy oczywiście odróżnić osobiste poglądy poszczególnych hierarchów, także wysoko postawionych, np. biskupów. Nie są one w żaden sposób wiążące dla katolików.

Kara śmierci w islamie |

Podobnie wyznawcy islamu dość szeroko stosowali karę śmierci nie tylko za zbrodnie, ale też za przestępstwa przeciwko wierze. Zapłatą dla tych, którzy zwalczają Boga, i Jego Posłańca, i starają się szerzyć zepsucie na ziemi, będzie tylko to, iż będą oni zabici lub ukrzyżowani albo też obetnie im się rękę i nogę naprzemianległe, albo też zostaną wypędzeni z kraju (Koran, sura 5, wers 33).

Zasadniczo w czasach obecnych należy odróżnić 2 kategorie pojęciowe: kara śmierci w islamie i kara śmierci w krajach islamskich, które pod wpływem wzorców zachodnich orzekają i wykonują takie wyroki znacznie rzadziej niż nakazuje Koran.

Śmiercią według najważniejszych szkół koranicznych (obejmujących ok. 98% muzułmanów) karana jest też odstępstwo od wiary (ridda), obejmująca zarówno zmianę wyznania, jak też poważne błędy doktrynalne w wyznawanym islamie (np. kwestionowanie prawdziwości Koranu). Niegdyś niemal wszystkie kraje islamskie stosowały się do tej zasady. Na początku XXI wieku (stan na 2004) wyroki śmierci za apostazję wydawane były przez państwowe sądy w ośmiu krajach islamskich: Arabii Saudyjskiej, Jemenie, Afganistanie, Komorach, Iranie, Mauretanii, Pakistanie i Sudanie.

Kara śmierci zgodnie z Koranem może też być orzeczona za poważne zbrodnie, jak zabójstwo, zdrada itp., jak też za czyny mniej groźne dla społeczności, jak zdrada małżeńska dokonana przez męża bądź żonę (według niektórych interpretacji szariatu tylko jeśli było na to 4 świadków), homoseksualizm czy czary (kategoria ta często bywa stosowana do wszelkiej działalności sprzecznej z polityką władz, np. do działalności związkowej wśród zagranicznych pracowników zatrudnionych w Arabii Saudyjskiej).

Kara śmierci w innych systemach religijnych i cywilizacyjnych |

Jakkolwiek zarówno buddyzm, jak i hinduizm zasadniczo zakazują zabijania, to zakaz ten nie był szczególnie gorliwie przestrzegany, czego wyrazem było m.in. prowadzenie wojen, i skoro zatem dopuszczono zabijanie wroga, tym bardziej dopuszczalne stało się karanie śmiercią zbrodniarzy. W hinduistycznych i buddyjskich państwach Azji Południowej do wymierzania kary śmierci stosowano często słonie (tzw. łamanie słoniem), trudno jednak powiedzieć, na ile ich użycie związane było z niechęcią do zabijania człowieka przez człowieka, a na ile było podyktowane przez wymiar praktyczny: tak wykonana kara śmierci miała dość widowiskowy przebieg i mogła pełnić funkcję odstraszającą.

Systemy moralno-prawne pozostających pod wpływem buddyzmu Japonii i Chin nie miały nic przeciw egzekucjom.

Na terenach prekolumbijskiej Ameryki stosowanie kary śmierci było praktykowane; przykładowo w państwie Azteków było nawet bardzo powszechne i połączone z rytualnym charakterem egzekucji rozumianej jako ofiara dla bogów takich jak Tlalok, Huitzilopochtli i Tezcatlipoca.

Również w Afryce wszędzie tam, gdzie powstawały pierwsze organizmy państwowe kara śmierci była stosowana (ciekawostką jest fakt, iż XIX-wieczny władca Zulusów, Czaka, szafujący karą śmierci z dużą, nawet jak na afrykańskie warunki, swobodą, był wielce zdziwiony okrucieństwem białych, gdy dowiedział się o istnieniu więzień; w ówczesnej mentalności mieszkańców tego kontynentu pozbawienie człowieka wolności, zamknięcie jak zwierzęcia w klatce było znacznie bardziej nieludzkie, niż zabicie go).

Kara śmierci na świecie |

W 2005, według danych Amnesty International, wykonano na świecie co najmniej 2148 wyroków śmierci w 22 krajach. Najwięcej egzekucji (1770) wykonano w Chinach, następny był Iran – 94 wyroki, Arabia Saudyjska – 86 i w USA – 60 egzekucji. W niektórych krajach (w Iranie, Arabii Saudyjskiej, Chinach) egzekucje często wykonywane są publicznie, z kolei w USA egzekucję mogą oglądać między innymi rodziny ofiar oraz skazańca, zaś sam jej przebieg podawany jest do publicznej wiadomości, jawne są nawet takie szczegóły jak skład ostatniego posiłku.

Kara śmierci została zniesiona całkowicie w 88 krajach, 11 krajów zniosło ją z wyjątkiem szczególnych przestępstw takich jak zbrodnie wojenne, a kolejne 30 wprowadziły politykę niewykonywania jej (moratorium) lub nie wykonały żadnego wyroku od co najmniej 10 lat. Kara śmierci obowiązuje wciąż w 68 krajach świata, ale wiele z nich nie przeprowadza egzekucji. W 2004 roku 5 państw usunęło karę śmierci z prawodawstwa: Bhutan, Grecja, Samoa, Senegal i Turcja.

W 2006 karę śmierci zniesiono na Filipinach, a w 2007 w Ruandzie. W 2016 roku karę śmierci zniesiono w Beninie i Nauru^[7].

Unia Europejska sprzeciwia się stosowaniu kary śmierci w każdej sytuacji, dotyczy to również stanu wojny. Tylko jedno państwo w Europie – Białoruś zachowała karę śmierci za morderstwa dokonane podczas konfliktu zbrojnego. Dalsze trzy kraje zachowały teoretyczną możliwość wprowadzenia kary śmierci na wypadek wojny: Francja i Włochy nie ratyfikowały protokołu 13. do Europejskiej Konwencji Praw Człowieka.

Według raportu Amnesty International w 2016 roku kara śmierci była zakazana w 104 krajach (w 1997 roku były to 63 państwa), a co najmniej jednej egzekucji dokonano w 23 państwach (w 1997 w 40)^[1]. Najwięcej egzekucji dokonano w Chinach, Iranie i Arabii Saudyjskiej^[1]. W 2017 kara śmierci została zniesiona w Mongolii oraz Gwinei^[2].

Kara śmierci w Stanach Zjednoczonych |

 Osobny artykuł: Kara śmierci w Stanach Zjednoczonych.

Stosowanie kary śmierci w USA:

     Kara śmierci nie jest stosowana,

     Kara śmierci uznana za niekonstytucyjną,

     Brak egzekucji od 1976 roku,

     Egzekucje przeprowadzano od 1976.

Kara śmierci w Polsce |

 Osobny artykuł: Kara śmierci w Polsce.

Wieszanie prawomocnie skazanych przywódców konfederacji targowickiej w Warszawie 9 maja 1794

Metody wykonywania kary śmierci |

Ścięcie toporem

Wisząca klatka na rogu ulicy w Lublanie dla skazanego na śmierć przez zagłodzenie (wewnątrz atrapa ludzkiego szkieletu)

Rozstrzelanie (Obraz Rozstrzelanie powstańców madryckich Francisca Goi)

Publiczne ścięcie na gilotynie w Lons-le-Saunier (1878)

Uduszenie garotą na Filipinach (1901)

Krzesło elektryczne

Istnieje wiele sposobów wykonania kary śmierci. Dzielą się one na dwie zasadnicze grupy, zaś głównym kryterium tego podziału jest: czy kara śmierci ma być karą, której jedynym celem jest zabicie skazanego (kara śmierci zwykła), czy też śmierć jest tylko jednym z elementów wyroku, zaś równie ważnym zadaniem egzekucji jest zadanie skazanemu cierpienia (kara śmierci kwalifikowana). Niekiedy granica pomiędzy tymi typami przebiega płynnie (np. w przypadku ukamienowania), a czasem drobne elementy w sposobie wykonania egzekucji decydują, czy kara taka wiązała się z cierpieniem, czy przebiegała w sposób względnie bezbolesny (np. w przypadku kary spalenia na stosie często skazanego duszono zanim podpalono stos).

• 
  Najbardziej rozpowszechnione metody wykonywania kary śmierci (w sposób zwykły):
  
  
  
  • ukamienowanie
  
  
  • 
    powieszenie (niektóre sposoby wykonywania tej kary wiązały się z rozmyślnym zadawaniem cierpienia, np. powieszenie głową w dół).
  
  
  • 
    uduszenie (zwykle za pomocą garoty).
  
  
  • 
    ścięcie (wykonywane na kilka sposobów, zwykle za pomocą miecza, topora lub gilotyny)
  
  
  • rozstrzelanie
  
  
  • porażenie prądem (w zasadzie wyłącznie na krześle elektrycznym)
  
  
  • zagazowanie (w komorze gazowej)
  
  
  • zastrzyk z trucizny
  
  
  • utopienie
  
  
  • otrucie
  
  
  • zrzucenie z wysokości (np. ze skały)
  
  
  • złożenie w ofierze bogom (na różne sposoby, przy czym niektóre formy wykonania tej kary związane były z zadawaniem cierpienia)
  
  
  
  


• 
  Najbardziej rozpowszechnione metody wykonywania kwalifikowanej kary śmierci:
  
  
  
  • ukrzyżowanie
  
  
  • spalenie na stosie
  
  
  • łamanie słoniem
  
  
  • ćwiartowanie
  
  
  • nabicie na pal
  
  
  • rozerwanie końmi
  
  
  • powieszenie na haku (za żebro)
  
  
  • 
    ugotowanie (zwykle w oleju)
  
  
  • obdarcie ze skóry
  
  
  • zagłodzenie
  
  
  • rozszarpanie i pożarcie przez zwierzęta (np. lwy, psy)
  
  
  • zmiażdżenie
  
  
  • 
    łamanie kołem (niektóre formy wykonania tej kary nie powodowały specjalnego bólu)
  
  
  • niektóre formy powieszenia (za ręce, za nogi)
  
  
  
  

Często wykonywanie kwalifikowanej kary śmierci odbywało się poprzez łączenie wielu metod torturowania, także z wykorzystaniem tych, które do śmierci nie prowadziły; przykładem takiej kombinowanej egzekucji było wykonanie wyroku na Michale Piekarskim, w której wykorzystano m.in. elementy amputacji, palenia żywcem, obdzierania ze skóry itd., by na koniec rozerwać skazanego końmi.

Niekiedy kwalifikowana kara śmierci mogła być wykonana w sposób, będący zasadniczo sposobem wykonania kary cierpienia cielesnego, które nie musiało prowadzić do zgonu, i jedynie jego nasilenie decydowało, czy skazany ma egzekucję przeżyć, czy ma być ona prowadzona do jego śmierci. Sposobami takimi mogło być m.in.

• 
  zachłostanie na śmierć


• rozciąganie na tzw. madejowym łożu
  

Niezależnie od bólu, jaki sprawiała egzekucja, pewne metody wykonania wyroku uchodziły za „honorowe", inne zaś za hańbiące.
Do tych pierwszych powszechnie zaliczano ścięcie, stąd długo w kręgu cywilizacji zachodniej przysługiwało ono jedynie osobom wywodzącym się z warstw uprzywilejowanych, i dopiero po rewolucji francuskiej (1789) zaczęto „demokratyzować" wykonywanie wyroków, stosując zgilotynowanie niezależnie od społecznego pochodzenia skazańca. Karą honorową było także rozstrzelanie.
Za karę niehonorową powszechnie uchodziło powieszenie i stosowanie jej wobec arystokracji było sporadyczne; czyniono to jedynie wówczas, gdy chciano dodatkowo pohańbić skazańca.

Powyższe podziały form wykonania na kary śmierci na honorowe i niehonorowe obowiązywały w zasadzie tylko w mentalności elit społecznych; wśród ogółu populacji, a zwłaszcza przestępców i osób, które mogły podlegać egzekucji wykształcały się niekiedy całkiem odmienne wzorce i inne rodzaje egzekucji uważane za honorowe, i tak np. wśród Kozaków zaporoskich nabicie na pal uchodziło za godny sposób zakończenia życia, zaś wśród zbójników tatrzańskich za swego rodzaju honor uchodziła kara śmierci przez powieszenie na haku za ostatnie żebro.

Metody wykonywania kary śmierci w starożytnym Rzymie |

W starożytnym Rzymie kara śmierci była wykonywana przez:

• nabicie na pal


• 
  powieszenie (w tym głową w dół)


• zmuszenie do samobójstwa (wykonywanego zwykle za pomocą trucizny lub przez przecięcie żył)


• 
  spalenie (w tym po zakopaniu do połowy ciała)


• 
  ścięcie mieczem


• śmierć na arenie
  


• rozerwanie końmi


• 
  poena cullei – zaszycie ze zwierzętami w worku i zatopienie (dla ojcobójców)


• zrzucenie ze skały Tarpejskiej (dla zdrajców i osób poświadczających nieprawdę przed sądem)


• 
  ukrzyżowanie (dla przestępców i buntowników – niebędących obywatelami rzymskimi)

Argumenty za i przeciw stosowaniu kary śmierci |

W dyskusjach nad karą śmierci między jej zwolennikami i przeciwnikami często przewijają się następujące argumenty:

Wymienione zostały jedynie najczęściej stosowane argumenty. Należy jednak pamiętać, iż na większość wymienionych argumentów oponenci odpowiadają kontrargumentami i tak np. na argument o odstraszającym charakterze kary śmierci jej przeciwnicy mówią o braku takiego związku (związek taki jest trudny do wykazania, gdyż na spadek/wzrost przestępczości wpływa wiele czynników), zaś na argument o nieskuteczności kary śmierci jej zwolennicy odpowiadają, iż kara więzienia jest nieskuteczna wobec recydywistów i w tym przypadku nieskuteczność nie jest argumentem za zniesieniem kary pozbawienia wolności.

Zobacz też |

Informacje w projektach siostrzanych

Multimedia w Wikimedia Commons

Cytaty w Wikicytatach

Definicje słownikowe w Wikisłowniku

Materiały edukacyjne w Wikiversity

• Ekonomiczna analiza kary śmierci


• lista osób skazanych w Polsce na karę śmierci po roku 1945


• kara śmierci:
  
  
  
  • w Niemczech
  
  
  • we Francji
  
  
  • w USA
  
  
  • Kara śmierci w Nowej Zelandii
  
  
  • na Białorusi
  
  
  • w Czechach
  
  
  • w Brazylii
  
  
  • w Japonii
  
  
  
  


• samosąd

Uwagi |

Przypisy |

Linki zewnętrzne |

• Stowarzyszenie 614 Przykazania, (judaizm wobec kary śmierci)


• 
  Katolicy przeciwko karze śmierci (ang.)
  


• Milena Tabor: Czy przywrócenie kary śmierci jest możliwe?


• Kara śmierci – czy Bóg zmienił zdanie?


• Kara śmierci w odwrocie


• "Sławomir Staszak": Chrześcijaństwo a kara śmierci