Egftnjytyk

; ;	; Środa Śląska;
	; Środa Śląska;
	; ; Rynek;
; ;	; ;
; Herb;	; Flaga;
; Państwo;	; Polska;
; Województwo;	; dolnośląskie;
; Powiat;	; średzki;
; Gmina;	; Środa Śląska;
Data założenia;	1235;
; Prawa miejskie;	1235;
; Burmistrz;	Adam Ruciński;
; Powierzchnia;	14,94 km²;
Wysokość;	103 – 144 m n.p.m.;
Populacja (30.06.2016); • liczba ludności; • gęstość;	; ; 9370; 627,2 os./km²;
; Strefa numeracyjna;	71;
; Kod pocztowy;	55-300;
; Tablice rejestracyjne;	DSR;
	; ; Położenie na mapie gminy Środa Śląska; ; ; ; Środa Śląska; ; ; ;
	; ; Położenie na mapie powiatu średzkiego; ; ; ; Środa Śląska; ; ; ;
	; ; Położenie na mapie województwa dolnośląskiego; ; ; ; Środa Śląska; ; ; ;
	; ; Położenie na mapie Polski; ; ; ; Środa Śląska; ; ; ;
	; 51°09′50″N 16°35′42″E/51,163889 16,595000;
; TERC (TERYT);	0218044;
; SIMC;	0987348;
	; Urząd miejskipl. Wolności 5; 55-300 Środa Śląska;
; ;	; Multimedia w Wikimedia Commons;
; ;	; Informacje w Wikipodróżach;
	; Strona internetowa;
	; BIP;

Ten artykuł dotyczy miasta. Zobacz też: inne znaczenia tego słowa.

Środa Śląska (niem. Neumarkt^[2]in Schlesien, cz. Slezská Středa) – miasto w województwie dolnośląskim, w powiecie średzkim, którego jest siedzibą, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Środa Śląska.

W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do woj. wrocławskiego. Według danych z 30.06.12 r. miasto liczyło 9239 mieszkańców.

Przez miasto przepływa rzeka Średzka Woda, dopływ Odry.

Spis treści

1 Nazwa

2 Położenie

3 Gospodarka

4 Zabytki

5 Oświata

6 Święto Wina w Mieście Skarbów

7 Transport

8 Klimat (1979–2013)

9 Demografia

10 Współpraca międzynarodowa

11 Wspólnoty wyznaniowe

12 Zobacz też

13 Przypisy

14 Bibliografia

15 Linki zewnętrzne

Nazwa |

Środa Śląska, 1819 r.

W księdze łacińskiej Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis (pol. Księga uposażeń biskupstwa wrocławskiego), spisanej za czasów biskupa Henryka z Wierzbna w latach 1295–1305, miejscowość wymieniona jest w łacińskiej formie Novumforum. Kronika wymienia również wieś, która została wchłonięta przez miasto Bielany pod dawniejszą nazwą Slota glowa (Złota głowa)^[3]^[4].

Niemiecka nazwa oznacza nowy targ (niem. Neumarkt), natomiast polska wskazuje na to, że targ odbywał się w środy. Niemiecki językoznawca Heinrich Adamy swoim dziele o nazwach miejscowości na Śląsku wydanym w 1888 roku we Wrocławiu wymienia nazwę miasta Sroda zanotowaną w dokumencie z 1208 roku, podając jej znaczenie Mittwochmarkt (im Burgflecken) oznaczającą "targi odbywające się w środy na dziedzińcu zamkowym"^[5].

Polską nazwę Nowy Targ oraz niemiecką Neumarkt w książce „Krótki rys jeografii Szląska dla nauki początkowej” wydanej w Głogówku w 1847 wymienił śląski pisarz Józef Lompa^[6]. Ze Środy pochodzi prawo średzkie.

Obecna nazwa została administracyjnie zatwierdzona 7 maja 1946^[7].

Położenie |

Środa Śląska historycznie leży na Dolnym Śląsku. Miasto znajduje się na wysokości od 103 do 144 m n.p.m.^{[potrzebny przypis]}

Według danych z 1 stycznia 2011 r. powierzchnia miasta wynosiła 14,94 km²^[8].

Gospodarka |

W podstrefie Legnickiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej znalazło swoje siedziby kilka przedsiębiorstw branży motoryzacyjnej (automotive) oraz logistycznej.
Obecnie w LSSE (podstrefa Środa Śl.):

Rotom Polska Sp. z o.o.^[9]^[10]

Voestalpine Rotec Sp. z o.o.

Cropu Polska Sp. z o.o.

HMT Heldener Metalltechnik Polska Sp. z o.o. & Co. Sp.K.

Schürholz Polska Sp. z o.o.

Fiuka Polska Sp. z o.o.

VIA Technika Obróbki Powierzchniowej Sp. z o.o.

Industrial Brush Manufacturers Sp. z o.o.

Vorwerk Dichtungssysteme Polska Sp. z o.o.

Schweiker Sp. z o.o.
[stan na 27-02-2017r.]

Zabytki |

Kościół pw. św. Andrzeja, (XIII w., 1388 r., 1670 r., 1830 r.)

Mury miejskie i fosa, (XIII–XIV w.)

Ratusz, obecnie Muzeum Regionalne w jego zbiorach Skarb średzki m.in. Korona średzka z przeł. XIII i XIV w.

Według rejestru Narodowego Instytutu Dziedzictwa na listę zabytków wpisane są^[11]:

ośrodek historyczny miasta. Układ centrum jest starszy niż kolonizacja na prawie niemieckim

kościół par. pw. św. Andrzeja, z XIII w., 1388 r., 1670 r., 1830 r.

cmentarz kościelny

dzwonnica, z pierwszej połowy XV w., przebudowana w końcu XVI w.

ogrodzenie murowane z bramą, z XVI w.

kościół szpitalny, obecnie pomocniczy pw. NMP, z 1220 r., przebudowany w XVII/XVIII w., 1871 r.

zespół klasztorny franciszkanów, ul. Kościuszki 60
- kościół, obecnie par. pw. Podwyższenia Krzyża, z połowy XIV w., XIX/XX w., z lat 1933–35
- klasztor, obecnie dominikanów, z 1726 r., XIX/XX w.

ruina zamku, ul. Cmentarna, z drugiej połowy XIII do XIV w.

mury obronne, z końca XIII–XIV w.

ratusz, obecnie muzeum, z drugiej połowy XIV w., XV w., XVI w., 1791 r., XIX/XX w.

zespół pałacowy, z lat 1860–70
- pałac
- park z aleją lipową

poczta, ul. Kolejowa 25, z lat 1886–1888

dom, ul. Parkowa 1, z 1898 r.

Oświata |

Szkoła Podstawowa im. Władysława Broniewskiego

Gimnazjum w Środzie Śląskiej im. Jana Pawła II

Powiatowy Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych nr 1 im. Mikołaja Kopernika

Powiatowy Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych nr 2 im.Wincentego Witosa

Jednoroczna Policealna Szkoła Edukacji Innowacyjnej oraz LO dla Dorosłych

Ośrodek Szkolno-Wychowawczy

Święto Wina w Mieście Skarbów |

Święto Wina, 2010 r.

Od kilku lat odradzają się na nowo tradycje winiarskie w gminie. Już od czasów średniowiecza produkcja wina w Środzie Śląskiej miała istotne znaczenie dla miasta i okolic oraz okolicznych mieszkańców, co dokumentuje herb miasta, na którym widoczne są winne grona, uprawiane w okolicy.

Zapomniana przez wiele lat tradycja odżyła na nowo i od 2005 roku, w każdy drugi weekend września, organizowane jest Święto Wina w Mieście Skarbów. Święto jest imprezą dwudniową. Pierwszy dzień poświęcony jest konferencji winoroślarzy i winiarzy, mającej na celu poszerzanie wiedzy i wymianę doświadczeń w zakresie uprawy winorośli i kultury winiarskiej. Drugiego dnia organizowany jest festyn etniczno-historyczny. Istotnym punktem festynu jest jarmark o charakterze średniowiecznego targu, na którym odbywa się prezentacja win i produktów lokalnych oraz pokaz dawnej sztuki rzemieślniczej. Uroczysty charakter święta podkreślają historyczne stroje przedstawicieli władz lokalnych i uczestników festynu^[12].

Transport |

Przystanek kolejowy Środa Śląska

Zobacz też: Linia kolejowa Środa Śląska – Środa Śląska Rynek.

Obrzeżami Środy Śląskiej, po obwodnicy przebiega droga krajowa nr 94. Swój początek w mieście bierze droga wojewódzka nr 346, która pozwala na ominięcie Wrocławia w ciągu drogi 94 między Prochowicami a Oławą. Droga ta stanowi także dojazd do autostrady A4 (zjazd w Kątach Wrocławskich).

4 km od centrum miasta znajduje się przystanek kolejowy Środa Śląska, na którym zatrzymują się pociągi osobowe Kolei Dolnośląskich w kierunku Wrocławia Głównego i Węglińca.
W roku 2018 uruchomiono w mieście i okolicach Średzką Komunikację Publiczną obsługującą linie miejskie (melexami) i podmiejskie (autobusami). Połączenia z Wrocławiem umożliwiają przewoźnicy prywatni.

Klimat (1979–2013) |

Średnie miesięczne ciśnienie atmosferyczne waha się od 1014,5 hPa (IV) do 1018,8 hPa (I), największy zanotowany wzrost ciśnienia 24 hPa, największy spadek 29 hPa^[13].

Średnia roczna prędkość wiatru wynosi 3,8 m/s. Najmniejsze średnie zachmurzenie osiąga 48% (VIII), największe 75% (XII), średnie roczne 61%^[14].

Średnia roczna temperatura powietrza osiąga +8,9 °C. W przebiegu rocznym najchłodniejszy jest styczeń (–0,8 °C), najcieplejszy lipiec (+18,7 °C). Najwyższą maksymalną temperaturę zanotowano 10 sierpnia 1992 (+37,2 °C), najniższą temperaturę minimalną 12 stycznia 1987 (–28,9 °C)^[13].

Absolutna amplituda temperatury powietrza osiągnęła 66,1 °C. W ciągu roku występuje 45 dni gorących, czyli takich, w których maksymalna temperatura przekracza 25 °C, z czego 8 to dni upalne z temperaturą powyżej 30 °C; czasami zdarzają się w Środzie Śląskiej dni bardzo upalne, podczas których maksymalna temperatura przekracza 35 °C. Najdłuższe fale upałów nad miastem wystąpiły:

6–11 VIII 1992 r. (6 dni)

22 VII – 2 VIII 1994 r. (12 dni)

18–28 VII 2006 r. (11 dni)

25–29 VII 2008 r. (5 dni)

10–17 VII 2010 r. (8 dni)^[13]

Najwięcej dni upalnych (z temperaturą maksymalną powyżej 30 °C) zanotowano w 1994 r. – aż 23 dni, z czego 14 w lipcu 1994.
Tzw. tropikalne noce, kiedy temperatura minimalna nie spada poniżej 20 °C, praktycznie nie zdarzają się w Środzie Śląskiej. Najwyższą minimalną temperaturę w mieście zanotowano 29 VII 2013 r. i było to 20,3 °C^[13].

Dni mroźnych, z ujemną temperaturą maksymalną (poniżej 0 °C) jest w Środzie Śląskiej tylko 25 rocznie. Średnia roczna suma opadu wynosi 511 mm^[13].

Największe średnie miesięczne sumy opadu 82 mm (VII), najmniejsze 24 mm (II). Notowanych jest średnio 105 dni z opadem w roku (z maksimum w lecie)^[13].

Średnia temperatura i opady dla Środy Śląskiej
Miesiąc	Sty	Lut	Mar	Kwi	Maj	Cze	Lip	Sie	Wrz	Paź	Lis	Gru	Roczna
Rekordy maksymalnej temperatury [°C]	14.9	18.8	22.0	30.0	31.6	34.8	36.8	37.2	30.2	26.1	19.3	15.2	37,2
Średnie temperatury w dzień [°C]	2.2	3.5	8.4	14.4	19.8	22.4	24.5	24.4	19.4	14.1	7.4	3.5	13,7
Średnie dobowe temperatury [°C]	–0.9	–0.1	3.8	8.7	13.9	16.8	18.7	18.3	13.9	9.2	4.0	0.6	8,9
Średnie temperatury w nocy [°C]	–4.2	–3.6	–0.3	3.1	7.7	11.2	12.9	12.4	8.9	4.7	0.7	–2.4	4,3
Rekordy minimalnej temperatury [°C]	–28.9	–25.7	–16.5	–6.4	–2.6	1.5	5.4	4.3	0.3	–7.5	–15.7	–22.9	–28,9
Opady [mm]	27	24	32	31	52	63	82	62	45	29	32	31	511
Średnia liczba dni z opadami	8	8	8	7	10	11	11	9	9	7	8	9	105
Źródło: Na podstawie 35-lecia 1979–2013^[15]

Demografia |

Piramida wieku mieszkańców Środy Śląskiej w 2014 roku^[1].

Współpraca międzynarodowa |

Gminą partnerską dla Środy Śląskiej jest od 2001 roku gmina Saterland w Niemczech.
Umowę partnerską zawarto na bazie zapoczątkowanych wcześniej, intensywnych kontaktów szkolnych oraz prowadzonych regularnie 2 razy w roku (październik w Polsce, maj – w Niemczech), od 1997 roku do dnia dzisiejszego wymian młodzieży z obydwu gmin. Ponadto gmina, jak też szkoły uczestniczą w wielu wspólnych projektach UE. Nawiązana została współpraca i jest ona wciąż rozwijana i poszerzana pomiędzy wieloma stowarzyszeniami w obydwu gminach. Bardzo intensywnie prowadzona jest współpraca pomiędzy strażami pożarnymi: OSP Bukówek oraz Ramsloh. Prężnie rozwijają się kontakty pomiędzy szkołami, organizacjami PCK oraz DRK. Także koła Gospodyń wiejskich od lat prowadzą ożywioną współpracę z organizacją Landfrauen Saterland.
W 2007 roku gmina Środa Śląska za współpracę partnerską z Saterlandem otrzymała wyróżnienie i Nagrodę Komisji Środowiska, Rolnictwa oraz Spraw Lokalnych Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy „Dyplom Europy” za osiągnięcia na wielu płaszczyznach w dziedzinie współpracy pomiędzy gminami^[16].
W 2011 przyznano Gminie Środa Śląska, a także inicjatorom: Peterowi Zieglerowi i Sławomirowi Siwerskiemu Dyplomu Uznania^[17] za osiągnięcia w dziedzinie współpracy pomiędzy Gminami Saterland i Środa Śląska z okazji XX-lecia powstania Polsko-Niemieckiej Współpracy Młodzieży w Poczdamie i Warszawie^[16].
W dniu 8 czerwca 2012 roku gmina podpisała kolejna Umowę Partnerską z gminą położoną w Czechach – Štěpánov.
Podczas Święta Wina w dniu 7 września 2012 roku, po podpisaniu umowy do grona gmin partnerskich dołączyła jeszcze Kamionka Buska, leżąca na Ukrainie.

Wspólnoty wyznaniowe |

Kościół pw. św. Podwyższenia Krzyża, (XIV w., XIX/XX w., 1933–35)

Kościół rzymskokatolicki (dekanat Środa Śląska):
- parafia Podwyższenia Krzyża Świętego
- parafia św. Andrzeja Apostoła.

Kościół greckokatolicki:
- parafia św. Andrzeja Apostoła

Kościół Zielonoświątkowy:
- zbór^[18]

Świadkowie Jehowy:
- zbór Środa Śląska (Sala Królestwa ul. Malczycka 1)^[19]^[20].

Zobacz też |

Zabytki romańskie w Polsce

Skarb średzki

Skarb rodziny Pavel

Cmentarz żydowski w Środzie Śląskiej

Dzwonnica (wieża widokowa) – audioprzewodnik

Przypisy |

↑ ^a^b Środa Śląska polskawliczbach.pl, w oparciu o dane GUS.

↑ Neumarkt w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. VII: Netrebka – Perepiat. Warszawa 1886.

↑ Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis online.

↑ H. Markgraf, J. W. Schulte, „Codex Diplomaticus Silesiae T.14 Liber Fundationis Episcopatus Vratislaviensis”, Breslau 1889.

↑ Heinrich Adamy: Die Schlesischen Ortsnamen ihre entstechung und bedeutung. Breslau: Verlag von Priebotsch`s Buchhandlung, 1888, s. 9.

↑ Józef Lompa, „Krótki rys jeografii Śląska dla nauki początkowej”, Głogówek 1847, s. 20.

↑ Zarządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 7 maja 1946 r. (M.P. z 1946 r. nr 44, poz. 85).

↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2013 r.. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2013-07-26. ISSN 1505-5507.

↑ Jakie firmy działają między Wrocławiem a Środą Śląską, „Gazetawroclawska.pl” [dostęp 2017-02-27] (pol.).

↑ Nowy inwestor w Komornikach [dostęp 2017-02-27] (pol.).

↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 156. [dostęp 7.10.2012].

↑ Środa Śląska – Portal informacyjny.

↑ ^a^b^c^d^e^f E-OBS (ang.). European Climate Assessment & Dataset.

↑ Climate Reanalyzer (ang.). Climate Change Institute & University of Main.

↑ European Climate Assessment & Dataset. [dostęp 2014-08-27].

↑ ^a^b Środa Śl. – Portal informacyjny.

↑ W DZIESIĄTĄ ROCZNICĘ WSPÓŁPRACY PARTNERSKIEJ. lokalna gazeta ROLAND. [zarchiwizowane z tego adresu].

↑ Strona Kościoła Zielonoświątkowego w RP – Baza adresowa zborów

↑ Strażnica Zwiastująca Królestwo Jehowy 15 lipca 1992 s. 26 Zbieranie „kosztowności” w Polsce (Pionierzy torują drogę).

↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2018-10-12] .

Bibliografia |

Środa Śląska – dzieje miasta wina i skarbów wyd. GAJT 2006.

S. Siwerski „Polska? –Ależ tak!”, Środa Śląska, 2002.

S. Siwerski "W dziesiątą rocznicę współpracy partnerskiej" gazeta lokalna „Roland”, 8. luty 2011.

Paul Baumgart, Was Neumarkt noch an urkundlichen Schätzen bietet, Neumarkt 1930.

Paul Baumgart, Bibliographie von Stadt und Kreis Neumarkt, Neumarkt 1928.

Linki zewnętrzne |

Nowytarg, niem. Neumarkt w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. VII: Netrebka – Perepiat. Warszawa 1886.

[populacja2016-1] Środa Śląska polskawliczbach.pl, w oparciu o dane GUS.

[2] Neumarkt w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. VII: Netrebka – Perepiat. Warszawa 1886.

[3] Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis online.

[4] H. Markgraf, J. W. Schulte, „Codex Diplomaticus Silesiae T.14 Liber Fundationis Episcopatus Vratislaviensis”, Breslau 1889.

[Adamy-5] Heinrich Adamy: Die Schlesischen Ortsnamen ihre entstechung und bedeutung. Breslau: Verlag von Priebotsch`s Buchhandlung, 1888, s. 9.

[6] Józef Lompa, „Krótki rys jeografii Śląska dla nauki początkowej”, Głogówek 1847, s. 20.

[7] Zarządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 7 maja 1946 r. (M.P. z 1946 r. nr 44, poz. 85).

[8] Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2013 r.. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2013-07-26. ISSN 1505-5507.

[9] Jakie firmy działają między Wrocławiem a Środą Śląską, „Gazetawroclawska.pl” [dostęp 2017-02-27] (pol.).

[10] Nowy inwestor w Komornikach [dostęp 2017-02-27] (pol.).

[11] Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 156. [dostęp 7.10.2012].

[12] Środa Śląska – Portal informacyjny.

[E-OBS-13] E-OBS (ang.). European Climate Assessment & Dataset.

[CR-14] Climate Reanalyzer (ang.). Climate Change Institute & University of Main.

[-15] European Climate Assessment & Dataset. [dostęp 2014-08-27].

[autonazwa1-16] Środa Śl. – Portal informacyjny.

[17] W DZIESIĄTĄ ROCZNICĘ WSPÓŁPRACY PARTNERSKIEJ. lokalna gazeta ROLAND. [zarchiwizowane z tego adresu].

[18] Strona Kościoła Zielonoświątkowego w RP – Baza adresowa zborów

[19] Strażnica Zwiastująca Królestwo Jehowy 15 lipca 1992 s. 26 Zbieranie „kosztowności” w Polsce (Pionierzy torują drogę).

[20] Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2018-10-12] .

搜尋此網誌