Egftnjytyk

Flaga talibów

Talibowie, Taliban (paszto ‏طالبان‎ Taliban z arab. ‏طالب‎, ṭālib – student, uczeń) – fundamentalistyczne ugrupowanie islamskie (sunnickie), powstałe we wrześniu 1994 r. w Kandaharze w Afganistanie.

Początki |

Zalążkiem ruchu była grupa ok. 30 studentów medresy (szkoły koranicznej) w Kandaharze, skupiona wokół mułły Mohammada Omara.

Grupa ta w połowie lat 90. była jedną z wielu nieformalnych organizacji planujących zbrojne przejęcie władzy w kraju i wprowadzenie nowego ustroju, opartego na prawie koranicznym.

Stopniowo popularność talibów rosła; do ruchu przyłączały się kolejne osoby. Wynikło to zarówno z powszechnego rozczarowania postkomunistyczną rzeczywistością Afganistanu i zniechęceniem do rządu prezydenta Burhanuddina Rabbaniego, który nie potrafił rozwiązać problemów kraju, jak też z osobowości i zdolności organizacyjnych mułły Omara.
Uważa się, że do popularyzacji ruchu przyczyniły się też pakistańskie służby specjalne, które w sposób niejawny popierały talibów, pragnąc zyskać większy wpływ na sytuację w Afganistanie.

Talibowie charakteryzowali się noszeniem czarnych turbanów (dlatego tak też niekiedy ich określano) i białej odzieży.

Przejęcie władzy w Afganistanie |

Mapa Afganistanu. Terytorium Afganistanu pod kontrolą talibów w 1996 roku zaznaczono kolorem żółtym.

By osiągnąć cel, jakim było przejęcie władzy, talibowie zaangażowali się w trwającą w kraju wojnę domową. Za sprawą konfliktu w szeregach rządzącego krajem Sojuszu Północnego, który znalazł ujście m.in. w walkach o Kabul pomiędzy wojskami prezydenta Rabbaniego i premiera Gulbuddina Hekmatjara, talibowie szybko stali się znaczącą siłą. W listopadzie 1994 r. zajęli Kandahar, w marcu 1995 r. kontrolowali już 12 z 34 prowincji Afganistanu, tj. ok. 1/3 obszaru kraju^[1]. Ich siły liczyły wówczas ok. 25 tys. bojowników.

Rabbani i Hekmatjar porozumieli się w styczniu 1996 r., ale nie zatrzymało to postępów talibów. Wręcz przeciwnie – w następnych miesiącach zdołali oni zająć aż 2/3 obszaru kraju, a już 27 września 1996 r. zdobyli Kabul i ogłosili powstanie Islamskiego Emiratu Afganistanu. Głową państwa został mułła Omar, który przyjął tytuł wodza wiernych (arab. amir ul-mu’minin), zaś funkcję premiera objął Mohammad Rabbani. Rząd talibów uznały tylko Pakistan, Arabia Saudyjska, Zjednoczone Emiraty Arabskie i separatystyczne władze Czeczenii. Reszta świata (w tym ONZ) za legalne władze uznawała wygnanego z kraju prezydenta Burhanuddina Rabbaniego i jego rząd.

W ciągu następnych kilkunastu miesięcy talibowie przejęli kontrolę nad północną częścią kraju, zamieszkaną przez Uzbeków i u szczytu potęgi kontrolowali ok. 90% terytorium Afganistanu i dysponowali ok. 110 tys. uzbrojonych bojowników. Obszarem, nad którym nie zdołali przejąć kontroli, była północno-wschodnia część państwa, zamieszkana głównie przez Tadżyków, a ich jedynym liczącym się przeciwnikiem był już tylko dowódca wojsk Sojuszu Północnego, Ahmad Szah Masud.

Rządy talibów |

Talibowie w Heracie

Na kontrolowanych przez siebie terenach talibowie wprowadzili surowe prawo, oparte na najbardziej rygorystycznych interpretacjach szariatu. Kobiety nie mogły uczyć się ani pracować i były zobowiązane do noszenia burki. Mężczyznom talibowie mierzyli brody, by sprawdzić, czy mają one taką samą długość, jak broda proroka Mahometa. Zakazane było m.in. oglądanie telewizji, słuchanie muzyki i korzystanie z Internetu, a także prognozowanie pogody, uznawane przez talibów za formę czarnej magii. Zabroniono też praktykowania wielu innych przejawów aktywności, niepotępianych przez Koran (m.in. uprawiania niektórych dyscyplin sportu); przywódcy ruchu uznali bowiem, że jakkolwiek czyny te same w sobie nie stanowią grzechu, to odciągają one społeczeństwo od salatu i Allaha.

Talibska policja religijna bije publicznie kobiety – Kabul 26 sierpnia 2001

Talibowie prześladowali też mniejszości religijne, zwłaszcza szyitów, a także nielicznych żyjących w Afganistanie wyznawców hinduizmu.

8 marca 2001 r. talibowie, uznawszy iż przedstawianie postaci ludzkich jest sprzeczne z Koranem, zniszczyli dwa gigantyczne starożytne posągi Buddy w Bamianie. Podobny los spotkał wiele mniejszych zabytków. Akt ten został potępiony przez wiele państw muzułmańskich i ONZ.

Jednocześnie na kontrolowanych przez siebie obszarach talibowie zwalczyli chaos związany z ciągłymi sporami i walkami pomiędzy konkurującymi ze sobą frakcjami mudżahedinów, a surowe egzekwowanie prawa szariatu doprowadziło do znaczącego zmniejszenia stopnia przestępczości pospolitej i wyraźnej poprawy stanu bezpieczeństwa.

Pod rządami talibów Afganistan pozostawał jednym z największych producentów narkotyków na świecie. Mimo iż produkcja opium była oficjalnie zakazana, de facto była ona głównym źródłem finansowania rządów talibów. Trwające do dziś działania wojenne nie przyczyniły się do zmniejszenia produkcji opium. Od roku 2002 odnotowuje się niepokojąco szybki wzrost areału przeznaczonego pod uprawy maku. W roku 2007 osiągnął on rekordową powierzchnię 193 000 ha^[2].

Związki z międzynarodowym terroryzmem |

W 1996 r. do Afganistanu przybył poszukiwany przez Stany Zjednoczone w związku z oskarżeniami o terroryzm przywódca Al-Kaidy Osama bin Laden, a talibowie, z którymi łączył go radykalizm poglądów, udzielili mu gościny. Już w 1998 r. USA zażądały od talibów wydania bin Ladena za zamachy w Kenii i Tanzanii. Talibowie odmówili, toteż w sierpniu 1998 r. na jeden z obozów należących do organizacji bin Ladena spadły amerykańskie pociski typu Tomahawk. W listopadzie 1999 r. ONZ nałożyła na Afganistan sankcje gospodarcze, również żądając wydania bin Ladena. Sankcje wzmocniono w styczniu 2001 r. (m.in. zakazem sprzedaży broni do Afganistanu).

Obalenie talibów |

Amerykański patrol w Afganistanie

9 września 2001 r. Ahmad Szah Masud zginął w zamachu dokonanym przez dwóch Tunezyjczyków udających algierskich dziennikarzy. Dwa dni później zamachowcy-samobójcy dokonali ataku na cele w Stanach Zjednoczonych – budynki World Trade Center w Nowym Jorku i Pentagon w Waszyngtonie. USA prawie natychmiast zażądały od talibów wydania Osamy bin Ladena, którego uznali za organizatora zamachów. Ci odrzucili amerykańskie żądania, więc 7 października wojska USA rozpoczęły ataki (głównie lotnicze) na ich siedziby. Korzystając z hojnej amerykańskiej i rosyjskiej pomocy, Sojusz Północny ruszył na talibów. Wielu lokalnych dowódców (w tym także Pasztuni) szybko przeszło na stronę USA, zaś siły talibów poszły w rozsypkę. 13 listopada siły sojusznicze zdobyły Kabul, co oznaczało upadek rządu talibów. Kilka tysięcy amerykańskich żołnierzy rozpoczęło polowanie na bin Ladena i mułłę Omara, jednak obaj zdołali uciec. Do stycznia 2002 r. siły talibów i Al-Kaidy zostały całkowicie rozbite.

Odradzanie ruchu |

Pomimo rozbicia sił talibów, część bojowników tej organizacji przeczekała amerykański atak i korzystając z warunków terenowych kraju, ukryła się w górach, skąd rozpoczęła walkę partyzancką z afgańskim rządem i oddziałami międzynarodowymi stacjonującymi w Afganistanie. W walce tej odnoszą pewne sukcesy, m.in. 6 lipca 2002 r. zamachowcy zastrzelili w Kabulu wiceprezydenta kraju Hadżiego Abdula Kadira. Od wiosny 2003 r. nasiliły się ataki na wojska międzynarodowe, siły wierne władzom w Kabulu oraz organizacje humanitarne, które musiały zrezygnować z działalności w zdominowanej przez Pasztunów południowo-zachodniej części kraju. Obecnie talibowie działają głównie na prowincji, gdzie często kontrolują duże obszary. Na terenach działania poza walką zbrojną z rządem prowadzą też akcje przeciw wprowadzanym przez władze centralne reformom, które uznają za sprzeczne z zasadami islamu, np. zabijają nauczycieli uczących w szkołach dla dziewcząt. W 2008 r. liczebność talibów była szacowana na ok. 7-11 tys. uzbrojonych bojowników i bliżej nieokreśloną liczbę ich sympatyków, dostarczających zaopatrzenie i informacje.

W marcu 2009 r. rząd Pakistanu zezwolił talibom na sprawowanie władzy sądowniczej w dolinie Swat (północny Pakistan)^[3].

Zobacz też |

W Wikimedia Commons znajdują się multimedia związane z tematem: Talibowie

• 
  Talib – uczeń szkoły koranicznej


• historia Afganistanu


• Wojna w Afganistanie (od 2001)


• Tehrik-i-Taliban Pakistan

Przypisy |