Egftnjytyk

Władysław Raczkiewicz
Data i miejsce urodzenia	28 stycznia 1885 Kutaisi, gubernia kutaiska, Imperium Rosyjskie
Data i miejsce śmierci	6 czerwca 1947 Ruthin, Wielka Brytania
Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej[1]
Okres	od 30 września 1939 do 6 czerwca 1947
Pierwsza dama	Jadwiga Raczkiewicz
Poprzednik	Ignacy Mościcki
Następca	August Zaleski
Wojewoda pomorski
Okres	od 17 lipca 1936 do 5 września 1939
Poprzednik	Stefan Kirtiklis
Następca	okupacja wojenna III Rzeszy
Minister spraw wewnętrznych
Okres	od 13 października 1935 do 15 maja 1936
Przynależność polityczna	Bezpartyjny Blok Współpracy z Rządem
Poprzednik	Marian Zyndram-Kościałkowski
Następca	Felicjan Sławoj Składkowski
Marszałek Senatu Rzeczypospolitej Polskiej
Okres	od 9 grudnia 1930 do 3 października 1935
Przynależność polityczna	Bezpartyjny Blok Współpracy z Rządem
Poprzednik	Julian Szymański
Następca	Aleksander Prystor
Wojewoda krakowski
Okres	od 10 sierpnia 1935 do 13 października 1935
Poprzednik	Mikołaj Kwaśniewski
Następca	Kazimierz Świtalski
Minister spraw wewnętrznych
Okres	od 15 czerwca 1925 do 5 maja 1926
Poprzednik	Cyryl Ratajski
Następca	Stefan Smólski
Minister spraw wewnętrznych
Okres	od 28 czerwca 1921 do 13 września 1921
Poprzednik	Leopold Skulski
Następca	Stanisław Downarowicz
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons

Pomnik Władysława Raczkiewicza przed Urzędem Marszałkowskim w Toruniu

Władysław Raczkiewicz (ur. 28 stycznia 1885 w Kutaisi w Gruzji, zm. 6 czerwca 1947 w Ruthin w Walii) – polski działacz polityczny, społeczny i wojskowy, uczestnik I wojny światowej i walk z bolszewikami, minister spraw wewnętrznych w czterech rządach II RP (w latach 1921, 1925–1926, i 1935–1936), senator (z list BBWR) i marszałek Senatu III kadencji (1930–1935), wojewoda nowogródzki (1921–1924), wileński (1926–1931), krakowski (1935), pomorski (1936–1939), prezes Światowego Związku Polaków z Zagranicy (1934–1939), Prezydent RP na uchodźstwie (1939–1947), członek władz Towarzystwa Rozwoju Ziem Wschodnich^[2].

Życiorys |

Młodość i wykształcenie |

Był synem Józefa sędziego i Ludwiki z Łukaszewiczów. W 1903 ukończył gimnazjum w Twerze. Studiował następnie prawo i matematykę na Uniwersytecie Petersburskim. Działał w jawnych i konspiracyjnych organizacjach młodzieżowych: nielegalnej Organizacji Młodzieży Narodowej i Związku Młodzieży Polskiej „Zet”. By uciec przed represjami politycznymi przeniósł się do Dorpatu, gdzie w 1911 ukończył miejscowy uniwersytet^[3].

Z wykształcenia prawnik, przed I wojną światową pracował jako adwokat w Mińsku.

I wojna światowa |

W czasie wojny służył w armii rosyjskiej, w stopniu chorążego (najniższy stopień oficerski w armii rosyjskiej). Po rewolucji lutowej organizował jednostki polskie w Rosji^[4]. W 1917 roku był członkiem Polskiego Wojskowego Komitetu Wykonawczego^[5]. W 1917 roku należał do organizatorów Naczelnego Polskiego Komitetu Wojskowego (Naczpol), którego został przewodniczącym na I Ogólnym Zjeździe Wojskowych Polaków w Piotrogradzie w dniach 8–22 czerwca 1917. Był przedstawicielem nurtu związanego z endecją i zwolennikiem tworzenia polskich sił zbrojnych na terenie Rosji. W 1918 sprawował funkcję prezesa Rady Naczelnej Polskiej Siły Zbrojnej z siedzibą w Kijowie. Został kierownikiem Wydziału Wojskowego powstałego w Warszawie Komitetu Obrony Kresów Wschodnich. Walczył, jako porucznik, w Dywizji Litewsko-Białoruskiej. Powołany na stanowisko zastępcy komisarza generalnego Ziem Wschodnich^[6]. W 1918 brał udział w obronie Mińska przed bolszewikami, w 1920 dowodził ochotniczym oddziałem kresowym walczącym o Wilno.

Działalność polityczna w II RP |

W listopadzie 1920 został mianowany szefem Zarządu Terenów Przyfrontowych i Etapowych. Od grudnia 1920 do czerwca 1921 działał jako delegat przy rządzie Litwy Środkowej w Wilnie. Od czerwca do listopada 1921 był ministrem spraw wewnętrznych w rządzie Wincentego Witosa. Od października 1921 do sierpnia 1924 piastował urząd wojewody nowogródzkiego^[7]. Od sierpnia 1924 do maja 1925 roku, jako delegat rządu, przebywał w Wilnie. Od czerwca 1925 do maja 1926 roku ponownie był ministrem spraw wewnętrznych. W 1925 otrzymał obywatelstwo honorowe gminy Lida^[8]. Po przewrocie majowym, od maja 1926 do grudnia 1930 roku, pełnił funkcję wojewody wileńskiego. Od listopada 1930 był senatorem z listy BBWR. W grudniu 1930 roku został marszałkiem Senatu. Od października 1935 do czerwca 1936 zasiadał w rządzie jako minister spraw wewnętrznych. Od lipca 1936 był wojewodą pomorskim. Był członkiem tzw. grupy zamkowej prezydenta Ignacego Mościckiego^[4].

Początkowo zbliżony do endecji, w latach trzydziestych XX wieku związał się z sanacją. Od 1934 prezes Światowego Związku Polaków z Zagranicy (Światpolu).

W okresie międzywojennym zasiadał w składzie Kapituły Orderu Odrodzenia Polski^[9].

12 września 1939 rząd powierzył mu misję zorganizowania w Stanach Zjednoczonych pomocy tamtejszej Polonii dla ludności okupowanego kraju. 17 września przekroczył granicę rumuńską w Kutach. 27 września znalazł się w Paryżu^[4].

Prezydent RP na uchodźstwie |

Po klęsce wrześniowej, na podstawie artykułu 13 i 24 Konstytucji kwietniowej z 1935^[10], został mianowany następcą na stanowisku prezydenta przez Ignacego Mościckiego i objął urząd 30 września. Na początku pełnienia tego urzędu zrezygnował z części uprawnień prezydenckich na rzecz premiera rządu, Władysława Sikorskiego (tzw. umowa paryska).

Na początku grudnia 1939, wraz z całym rządem, przeniósł się do Angers. Opuścił Francję na zaproszenie rządu brytyjskiego tuż przed kapitulacją Francji, na pokładzie krążownika Royal Navy udając się do Wielkiej Brytanii wraz z rządem. W lipcu 1940 roku udzielił dymisji gen. Sikorskiemu i desygnował na premiera polityka obozu piłsudczykowskiego Augusta Zaleskiego. Pod naciskiem Brytyjczyków ponownie powołał Sikorskiego na fotel szefa rządu RP na uchodźstwie.

Po przybyciu z okupowanego kraju kuriera, Jana Karskiego, na prośbę żydowskiego podziemia wystosował 18 grudnia 1942 dramatyczny list do papieża Piusa XII, błagając go o publiczną obronę mordowanych Polaków i Żydów^[4].

Przeciwny układowi Sikorski-Majski z 30 lipca 1941 roku, zagroził ustąpieniem z urzędu. 30 września 1944 pod presją Brytyjczyków odwołał ze stanowiska Naczelnego Wodza generała Kazimierza Sosnkowskiego, powołanego na to stanowisko po śmierci gen. Sikorskiego w katastrofie gibraltarskiej 4 lipca 1943.

Wbrew wcześniej dokonanym ustaleniom, przed śmiercią w swoim politycznym testamencie następcą mianował Augusta Zaleskiego. Odrzucenie uzgodnionego wcześniej kandydata, Tomasza Arciszewskiego z PPS, doprowadziło do secesji tej partii z rządu i spowodowało długotrwałe rozbicie emigracji polskiej w okresie powojennym, gdy wszystkie rządy alianckie odmówiły uznania polskim władzom wychodźczym na rzecz komunistycznego rządu w Warszawie.

Zmarł 6 czerwca 1947 roku w Ruthin w Walii, po długotrwałej, rozpoznanej już w 1939 chorobie (białaczka)^[11]. Pochowany został na Cmentarzu Lotników Polskich w Newark w Wielkiej Brytanii, gdzie spoczął obok generała Władysława Sikorskiego.

Upamiętnienie |

W grudniu 2015 jego portret, wraz z portretami pozostałych prezydentów RP na uchodźstwie, został umieszczony na honorowym miejscu w holu ambasady RP w Londynie^[12].

Uchwałą z 4 listopada 2016 Senat RP zdecydował o ustanowieniu roku 2017 Rokiem Władysława Raczkiewicza^[13].

12 października 2017 roku Rada Miasta Torunia nadała Trasie Średnicowej Północnej w Toruniu jego imię^[14].

Odznaczenia |

Z tytułu objęcia urzędu Prezydenta RP Władysław Raczkiewicz z dniem 30 września 1939 został Wielkim Mistrzem Orderu Orła Białego^[15] oraz Wielkim Mistrzem Orderu Odrodzenia Polski.

Ponadto:

• 
  Wielka Wstęga Orderu Odrodzenia Polski (1935)^[16][17]
  


• 
  Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski^[16][18]
  


• 
  Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (29 grudnia 1921)^[16][19]
  


• 
  Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (13 lipca 1921, jako jeden z pierwszych 15 osób odznaczonych Orderem Odrodzenia Polski)^[16][20][21]
  


• 
  Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari^[16][18]
  


• 
  Krzyż Niepodległości^[16][18]
  


• 
  Krzyż Zasługi Wojsk Litwy Środkowej^[16][18]
  


• 
  Odznaka Honorowa Polskiego Czerwonego Krzyża I stopnia (1935)^[22]
  


• 
  Order Legii Honorowej (Francja)^[23]
  


• 
  Wielka Wstęga Orderu Krzyża Orła (Estonia, 1934)^{[16][18][24][23]}
  


• 
  Wielka Wstęga Orderu Krzyża Południa (Brazylia, 1934)^{[16][18][25][23]}
  


• 
  Wielka Wstęga Orderu Leopolda (Belgia)^[16][18][23]
  


• 
  Wielka Wstęga Orderu Korony (Jugosławia)^[16][23]
  

Przypisy |

Bibliografia, literatura |

• 
  Dariusz Matelski, Losy insygniów władzy Drugiej Rzeczypospolitej (11 grudzień 1922 – 22 grudzień 1990), [w:] Wojskowość – bezpieczeństwo wychowanie. Księga jubileuszowa profesora Lecha Wyszczelskiego w 70. rocznicę urodzin, t. II, Red. Małgorzata Wiśniewska, Siedlce 2012, s. 59-78, il.


• 
  Dzienniki czynności Prezydenta RP Władysława Raczkiewicza 1939-1947, t. 1 i 2, Oprac. Jacek Piotrowski, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2004, t.1 645 s., t.2 675 s.

p • d • e Prezydenci Polski Rzeczpospolita Polska (1922–1939) Gabriel Narutowicz (1922) Stanisław Wojciechowski (1922–1926) Ignacy Mościcki (1926–1939) Rząd na Obczyźnie (1939–1990) Władysław Raczkiewicz (1939–1945/1947) August Zaleski (1947–1972) Stanisław Ostrowski (1972–1979) Edward Raczyński (1979–1986) Kazimierz Sabbat (1986–1989) Ryszard Kaczorowski (1989–1990) Rzeczpospolita Polska (1944–1952) Bolesław Bierut (1947–1952) Polska Rzeczpospolita Ludowa (1989) Wojciech Jaruzelski (1989) Rzeczpospolita Polska (od 1989) Wojciech Jaruzelski (1989–1990) Lech Wałęsa (1990–1995) Aleksander Kwaśniewski (1995–2005) Lech Kaczyński (2005–2010) Bronisław Komorowski (2010–2015) Andrzej Duda (od 2015) Pełniący obowiązki prezydenta RP Maciej Rataj (1922, 1926) Bolesław Bierut (1944/1945–1947) Władysław Kowalski (1947)[A] Bronisław Komorowski (2010) Bogdan Borusewicz (2010) Grzegorz Schetyna (2010) Zobacz też: Naczelnik Państwa (1918–1922) Rada Trzech (1954/1956–1972) Rada Państwa (1947/1952–1989) Przewodniczący Rady Państwa (1947/1952–1989) ↑ odczytując literalnie art. 40 ustawy z dnia 17 marca 1921 r. – Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej, obowiązującej w tym czasie zgodnie z Manifestem PKWN.

p • d • e Marszałkowie Senatu Rzeczypospolitej II Rzeczpospolita (1918–1939) Wojciech Trąmpczyński (1922–1928) Julian Szymański (1928–1930) Władysław Raczkiewicz (1930–1935) Aleksander Prystor (1935–1938) Bogusław Miedziński (1938–1939) Polska Ludowa (1945–1989) Andrzej Stelmachowski (1989–1990) III Rzeczpospolita (od 1989) Andrzej Stelmachowski (1990–1991) August Chełkowski (1991–1993) Adam Struzik (1993–1997) Alicja Grześkowiak (1997–2001) Longin Pastusiak (2001–2005) Bogdan Borusewicz (2005–2015) Stanisław Karczewski (od 2015)

p • d • e Pierwszy rząd Wincentego Witosa (1920-1921) Rząd Obrony Narodowej W dniu zaprzysiężenia Wincenty Witos Kazimierz Bartel Witold Chodźko Wiesław Chrzanowski Ignacy Daszyński Władysław Grabski Jan Fryderyk Heurich p.o. Władysław Kucharski Józef Leśniewski Gabriel Narutowicz Stanisław Nowodworski Edward Pepłowski Juliusz Poniatowski Maciej Rataj Eustachy Sapieha Leopold Skulski Władysław Stesłowicz Stanisław Śliwiński Późniejsi członkowie rządu Ludwik Darowski Jan Dąbski p.o. Bolesław Grodziecki Władysław Leon Grzędzielski Jan Stanisław Jankowski Zygmunt Jasiński Jan Michalski Stefan Przanowski Władysław Raczkiewicz Józef Raczyński Konstanty Skirmunt Bronisław Sobolewski Kazimierz Sosnkowski Jan Kanty Steczkowski Jan Stefan Stoiński Juliusz Trzciński Ignacy Weinfeld p.o.

p • d • e Drugi rząd Władysława Grabskiego (1923–1925) W dniu zaprzysiężenia Władysław Grabski Karol Bertoni p.o. Ludwik Darowski Józef Kiedroń Zdzisław Ludkiewicz Bolesław Miklaszewski Józef Raczyński p.o. Mieczysław Rybczyński p.o. Władysław Sołtan Kazimierz Sosnkowski Kazimierz Tyszka p.o. Włodzimierz Wyganowski Późniejsi członkowie rządu Stanisław Grabski Zygmunt Hübner Stanisław Janicki Czesław Klarner Wiesław Kopczyński Władysław Raczkiewicz Józef Radwan p.o. Cyryl Ratajski Władysław Sikorski Gustaw Simon p.o. Aleksander Skrzyński Franciszek Sokal Stanisław Thugutt Maurycy Zamoyski Jan Zawidzki p.o. Antoni Żychliński

p • d • e Rząd Aleksandra Skrzyńskiego (1925–1926) W dniu zaprzysiężenia Aleksander Skrzyński Adam Chądzyński Stanisław Grabski Władysław Kiernik Stefan Majewski p.o. Jędrzej Moraczewski Stanisław Osiecki Stefan Piechocki Władysław Raczkiewicz Józef Radwan Jerzy Zdziechowski Bronisław Ziemięcki Późniejsi członkowie rządu Norbert Barlicki Jan Stanisław Jankowski p.o. Mieczysław Rybczyński p.o. Lucjan Żeligowski

p • d • e Rząd Mariana Zyndrama-Kościałkowskiego (1935–1936) W dniu zaprzysiężenia Marian Zyndram-Kościałkowski Józef Beck Michał Butkiewicz Roman Górecki Władysław Jaszczołt Emil Kaliński Tadeusz Kasprzycki Eugeniusz Kwiatkowski Czesław Michałowski Juliusz Poniatowski Władysław Raczkiewicz Późniejsi członkowie rządu Wojciech Świętosławski

p • d • e Ministrowie spraw wewnętrznych II RP Stanisław Thugutt Stanisław Wojciechowski Józef Kuczyński Leopold Skulski Stanisław Downarowicz Antoni Kamieński Ludwik Darowski p.o. Władysław Sikorski Władysław Kiernik Władysław Sołtan Zygmunt Hübner Cyryl Ratajski Władysław Raczkiewicz Stefan Smólski Kazimierz Młodzianowski Felicjan Sławoj Składkowski Henryk Józewski Bronisław Pieracki Leon Kozłowski Marian Zyndram-Kościałkowski Felicjan Sławoj Składkowski

p • d • e Wojewodowie nowogródzcy (II Rzeczpospolita) Władysław Raczkiewicz 10 X 1921 – 29 VIII 1924 Marian Żegota-Januszajtis 29 VIII 1924 – 24 VIII 1926 Zygmunt Beczkowicz 24 IX 1926 – 20 VI 1931 Wacław Kostek-Biernacki 1 VII 1931 – 8 IX 1932 Stefan Świderski 8 IX 1932 – 2 XII 1935 (p.o. do 1933) Adam Korwin-Sokołowski 17 XII 1935 – 17 IX 1939

p • d • e Wojewodowie wileńscy (II Rzeczpospolita) Władysław Raczkiewicz 18 V 1926 – 20 VI 1931 Stefan Kirtiklis 20 XII 1930 – 20 VI 1931 Zygmunt Beczkowicz 20 VI 1931 – 27 I 1933 Marian Styczniakowski 27 I 1933 – 16 II 1933 (p.o.) Władysław Jaszczołt 16 II 1933 – 13 X 1935 Marian Styczniakowski 14 X 1935 – 4 XII 1935 (p.o.) Ludwik Bociański 4 XII 1935 – 19 V 1939 Artur Maruszewski 19 V 1939 – 18 IX 1939

p • d • e Wojewodowie krakowscy (II Rzeczpospolita) Kazimierz Gałecki 1 IX 1921 – 19 XII 1923 Władysław Kowalikowski 8 III 1924 – 7 VI 1926 (p.o. od 16 XI 1923) Ludwik Darowski 1 VII 1926 – 31 XII 1928 Mikołaj Kwaśniewski 1 I 1929 – 25 VI 1935 Władysław Raczkiewicz 10 VIII 1935 – 13 X 1935 Kazimierz Świtalski 3 XII 1935 – 20 IV 1936 Michał Gnoiński 22 IV 1936 – 8 IX 1937 Józef Tymiński 9 IX 1937 – 17 IX 1939

p • d • e Wojewodowie pomorscy (II Rzeczpospolita) Stefan Łaszewski 19 X 1919 - 2 VII 1920 Jan Brejski 2 VII 1920 - 16 V 1924 Stanisław Wachowiak 16 V 1924 - 12 X 1926 Kazimierz Młodzianowski 12 X 1926 - 4 VII 1928 Wiktor Lamot 12 VII 1929 - 18 XI 1931 (od 28 VIII 1928 p.o.) Stefan Kirtiklis 18 XI 1931 - 14 VII 1936 Władysław Raczkiewicz 16 VII 1936 - 30 IX 1939