Egftnjytyk

Zobacz w indeksie Słownika geograficznego Królestwa Polskiego hasło Supraśl

Ten artykuł dotyczy miasta. Zobacz też: Supraśl (ujednoznacznienie).

Supraśl
— miasto w gminie miejsko-wiejskiej —
Supraśl – karczma, w oddali supraski monaster
Herb Flaga
Państwo	Polska
Województwo	podlaskie
Powiat	białostocki
Gmina	Supraśl
Aglomeracja	białostocka
Burmistrz	Radosław Dobrowolski
Powierzchnia	6 km²
Populacja (31.12.2017) • liczba ludności • gęstość	4 621[1][2] 812,1 os./km²
Strefa numeracyjna	(+48) 85
Kod pocztowy	16-030
Tablice rejestracyjne	BIA
Położenie na mapie gminy Supraśl Supraśl
Położenie na mapie Polski Supraśl
Położenie na mapie województwa podlaskiego Supraśl
Położenie na mapie powiatu białostockiego Supraśl
53°12′40″N 23°20′15″E/53,211111 23,337500
TERC (TERYT)	2002094
SIMC	0923472
Urząd miejski ul. Piłsudskiego 58 16-030 Supraśl
Multimedia w Wikimedia Commons
Informacje w Wikipodróżach
Strona internetowa

Supraśl – miasto w Polsce położone w województwie podlaskim, w powiecie białostockim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Supraśl. Położone jest nad rzeką Supraślą, na Wysoczyźnie Białostockiej, jest otoczone Puszczą Knyszyńską, historycznie na Podlasiu. Zaliczane do aglomeracji białostockiej.

Według danych z 1 stycznia 2018 Supraśl liczył 4 621 mieszkańców^[1].
W Supraślu znajduje się siedziba Parku Krajobrazowego Puszczy Knyszyńskiej.

Dzięki walorom ekologicznym miasta, czystości powietrza, brakowi ośrodków przemysłowych, mikroklimatowi oraz znajdującym się w pobliżu Supraśla bogatym złożom borowin, w 1999 Supraśl uzyskał status uzdrowiska^[3].

Supraśl położony był w drugiej połowie XVI wieku w powiecie grodzieńskim województwa trockiego Wielkiego Księstwa Litewskiego^[4].

Położenie |

Według danych z 1 stycznia 2013 powierzchnia miasta wynosiła 6 km²^[5].

Historia |

Rzeka Supraśl w Supraślu

Ogród renesansowy przy klasztorze

Krzyż i tablica pamiątkowa między klasztorem a rzeką

W 1501 na uroczysku Suchy Hrud powstał, przeniesiony z Gródka, prawosławny monaster, którego założycielem i głównym fundatorem był wojewoda nowogródzki Aleksander Chodkiewicz, przy późniejszym wsparciu prawosławnego biskupa smoleńskiego Józefa Sołtana. Akta wydane przez królów Aleksandra Jagiellończyka w 1504 i Zygmunta Starego w 1509 potwierdziły prawa i przywileje obejmujące fundację wojewody Chodkiewicza.

Najpierw powstała drewniana cerkiew św. Jana Ewangelisty, a potem refektarz i mnisze pustelnie. Fundatorzy chcąc podnieść znaczenie monasteru zwrócili się z prośbą o błogosławieństwo do samego patriarchy Konstantynopola. W 1505 patriarcha nadaje monasterowi tomos (uroczyste błogosławieństwo z zaleceniami duchowymi). W 1516 wyświęcono cerkiew Błogowieszczeńską. Później budynki monasteru wzbogaciły się o renesansową cerkiew Zmartwychwstania Pańskiego, której integralną częścią były katakumby. XVI wiek to również okres formowania się wokół monasteru osady.

W XVI wieku monaster stał się ważnym ośrodkiem kulturalnym ziem ruskich. O jego znaczeniu świadczy fakt, iż w 1582 odwiedził go arcybiskup ochrydzki Gabriel, a w 1590 – patriarcha Jeremiasz II. Zakonnicy zgromadzili m.in. bogatą bibliotekę z cennymi drukami i rękopisami (np. Kodeks supraski z XI-XII w.).

W 1609 mnisi przystąpili do unii brzeskiej (1596), a klasztor w Supraślu stał się ważnym ośrodkiem kulturalnym i religijnym unitów. W 1695 uruchomiono przyklasztorną drukarnię, a w 1711 pierwszą we wschodniej Polsce papiernię. Tłoczono tu książki świeckie w języku łacińskim i polskim oraz książki religijne w języku cerkiewnosłowiańskim. Bazylianie zamalowali ruskie freski z XVI wieku i postawili wokół cerkwi nowe budynki.

W 1796 władze pruskie skonfiskowały większość dóbr klasztoru. W 1804 zlikwidowana została drukarnia. W 1807 Supraśl przestał być siedzibą biskupstwa unickiego, po pokoju pokoju w Tylży (1807) znalazł się pod zaborem rosyjskim.

Mimo że w 1 połowie XIX w. Supraśl otrzymał prawa miejskie, to jednak w końcu tegoż stulecia utracił znaczenie na rzecz rozwijającego się Białegostoku.

W 1824 władze rosyjskie przekazały monaster supraski zakonnikom prawosławnym.

W 1834, po wprowadzeniu przez carskie władze ceł na towary sprowadzane z Królestwa Polskiego do Rosji, w Supraślu powstały pierwsze manufaktury sukiennicze, następnie warsztaty tkackie, produkujące głównie na rynek rosyjski.

W 1875 w sąsiedztwie monasteru zbudowano cerkiew św. Pantelejmona, w 1889 – św. Jana Teologa, a w 1901 – kaplicę św. Jerzego Zwycięzcy na cmentarzu w Podsupraślu. W 1910 nastąpiła renowacja szesnastowiecznych fresków (zamalowanych przez bazylianów).

W wyniku działań I wojny światowej w 1915, w obliczu zbliżającego się frontu i wojsk niemieckich, mnisi prawosławni uciekli (jak wielu prawosławnych z terenów ziem polskich) z Supraśla w głąb Rosji (tzw. bieżenstwo), zabierając ze sobą cudowną ikonę Matki Boskiej Supraskiej.

Lata 1918 - 1924 to dobra koniunktura dla zakładów Supraśla, która kończy się wraz z reformą monetarną w Polsce. W latach kryzysu 1929 -1933 zakłady przemysłowe miasta ograniczają produkcję do kilku miesięcy w roku. W lipcu 1933 roku dochodzi do strajku . O kul sanacyjnej policji ginie 2 robotników , a 5 zostaje rannych^[6].

W okresie międzywojennym władze II Rzeczypospolitej przekazały opuszczony klasztor supraski Kościołowi rzymskokatolickiemu. W 1937 salezjanie zdjęli belki z krzyży na cerkwi św. Jana Teologa.

W listopadzie 1942 suprascy Żydzi zostali wywiezieni do obozu przejściowego w Białymstoku, skąd trafili do obozu zagłady w Treblince^[7]. W 20 lipca 1944 r. wojska niemieckie wysadziły w powietrze budynek cerkwi.

W latach 1945 -1946 staraniem inż. architekta Władysława Paszkowskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków odcięto wraz z tynkiem i zabezpieczono ocalałe fragmenty malowideł z wnętrza cerkwi. W 1970 roku zrekonstruowano bramę - dzwonnicę klasztoru.

W Polsce Ludowej na gruzach zniszczonych przez okupantów niemieckich zakładów drzewnych zbudowano zakład meblarski. Zbudowano również fabrykę włókienniczą. Otwarta zostaje szkoła Pomnik - 1000 lecia. W tym czasie istniały w mieście dwie szkoły średnie : Technikum Mechanizacji Rolnictwa (w budynkach klasztoru bazylianów) i Liceum Sztuk Plastycznych (w pałacu Buchholtza). Rozpoczął działanie Dom Dziecka (w przedwojennym sanatorium przeciwgruźliczym). Zbudowano w 1971 roku dom wczasowy przy Alei Niepodległości. W tym też roku otwarto ośrodek wczasów niedzielnych i ośrodek sportów wodnych. Miejscowość stawała się miejscowością o charakterze turystycznym^[8].

W latach 90. XX w. budynki klasztorne zostały przekazane Kościołowi Prawosławnemu. Na terenie monasteru, od 2004 r., mieści się siedziba Akademii Supraskiej.

W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa białostockiego.

Legenda |

Legenda głosi, że mnisi z Gródka, po kilkudniowych modłach puścili z biegiem rzeki Supraśl drewniany krzyż z relikwiami, prosząc Bożą Opatrzność, aby zatrzymał się on w miejscu, które będzie najlepiej nadawało się na klasztor. Informację tę można znaleźć na tablicy pamiątkowej przy krzyżu przy ul. Stanisława Konarskiego.
Od 2012 roku w dniach 8-9 sierpnia jest organizowana przez Bractwo Cerkiewne Św. Mikołaja i Parafię Prawosławną z Gródka pielgrzymka kajakowa rzeką Supraśl jako nawiązanie do legendy założenia Monasteru.

Varia |

W 1770 w drukarni o.o. Bazylianów wydano po polsku na potrzeby konfederacji barskiej podręcznik taktyki i wojny partyzanckiej Louisa Jeneya Partyzant czyli sztuka prowadzenia pomyślnie woyny podjazdowey, według zwyczaju wieku teraźnieyszego.....

Demografia |

Według danych z 1 stycznia 2013 miasto miało 4673 mieszkańców^[5].

• Piramida wieku mieszkańców Supraśla w 2014 roku^[9].

Zabytki |

• Prawosławny monaster męski Zwiastowania Przenajświętszej Bogurodzicy Maryi i św. Apostoła Jana Teologa


• 
  Rzymskokatolicki kościół parafialny Świętej Trójcy – neobarokowy, wybudowany w latach 1861–1865.


• Kościół ewangelicko-augsburski – neogotycki, pochodzący z 1870. Obecnie pełni funkcję rzymskokatolickiego kościoła parafialnego pw. NMP Królowej Polski.


• Zespół kaplicy cmentarnej pw. Wszystkich Świętych, składający się z murowanej wieży z pocz. XVIII w. oraz drewnianego korpusu z poł. XIX w., początkowo unicka, po 1839 prawosławna, współcześnie rzymskokatolicka.


• Cmentarz ewangelicki – na cmentarzu dwie wyróżniające się budowle: kaplica grobowa rodziny Buchholtzów, neogotycka, wybudowana w 1904 według projektu arch. Hugo Kudera, oraz kaplica grobowa rodziny Zachertów, wymurowana w 1885 według projektu architekta H. Zydoka.


• 
  Pałac Buchholtzów – obecnie siedziba Liceum Plastycznego im. Artura Grottgera w Supraślu. Secesyjny pałac, siedziba jednej z najsłynniejszych rodzin supraskich fabrykantów, zbudowany w latach 1892-1903. We wnętrzu zachowane polichromie, stolarka, sztukateria i żeliwna secesyjna klatka schodowa. Przy pałacu park przekomponowany na początku XX w. (jedyny przykład secesyjnego ogrodu w województwie podlaskim).


• Dom Ludowy – obecnie sala kinowo-koncertowa. Drewniany modernistyczny budynek wzniesiony w 1934 według projektu architekta Jarosława Giryna.


• 
  Dom Ogrodnika (Stara Karczma, Stara Poczta) – obecnie dom mieszkalny, ul. Konarskiego 3. Drewniany dom, z naczółkowym dachem, zbudowany XVIII/XIX w.


• Dwór Zacherta – klasycystyczny dworek z kolumnowym portykiem wybudowany w połowie XIX w. jako dom miejscowego fabrykanta. Zniszczony, zrekonstruowany w 1988.


• Zespół fabryczny Jansena – ob. stołówka i internat Liceum Plastycznego. Wybudowany przed 1866 dom właściciela z zachowaną neoklasycystyczną polichromią. Obok manufaktura włókiennicza zbudowana w 1849. Także: Dom Jansena.


• 
  Kaplica św. Jerzego Zwycięzcy na cmentarzu prawosławnym w Podsupraślu – murowana, wybudowana w 1901.


• Drewniane domy tkaczy (XIX w.), drewniany Domek Ogrodnika

Zabytki w Supraślu

Cerkiew Zwiastowania Przenajświętszej Bogurodzicy

Kościół św. Trójcy

Pałac Buchholtzów w Supraślu

Dom Ludowy

Drewniane domy tkaczy - Domek Ogrodnika, (XIX w.)

Brama wejściowa na kompleks klasztorno - parkowy

Prawosławna cerkiew św. Jana w kompleksie klasztornym

Gospodarka |

Przemysł włókienniczy, odzieżowy, drzewny, ceramiczny (rzemiosło), turystyczny.

Religia |

• 
  Kościół Rzymskokatolicki
  
  
  
  • Parafia NMP Królowej Polski
  
  
  • Parafia Świętej Trójcy
  
  
  
  


• 
  Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny
  
  
  
  • Parafia Zwiastowania Przenajświętszej Bogurodzicy i św. Jana Teologa
  
  
  • 
    Monaster Zwiastowania Przenajświętszej Bogurodzicy i św. Jana Teologa; przy monasterze działa Akademia Supraska
    
  
  
  
  

Wybrane obiekty sakralne w Supraślu

Prawosławna kaplica cmentarna św. Jerzego w Podsupraślu

Kaplica Buchholtzów na cmentarzu ewangelickim w Supraślu

Kaplica grobowa rodziny Zachertów

Edukacja |

• Przedszkole z Oddziałami Integracyjnymi w Supraślu,


• Szkoła Podstawowa im. Ferdynanda Mareckiego w Supraślu,


• Gimnazjum Sportowe w Supraślu,


• Centrum Edukacji w Supraślu,


• 
  Liceum Plastyczne im. Artura Grottgera w Supraślu.

Transport |

Ulica Brzozówka w Supraślu

Komunikacja samochodowa

• 
  droga wojewódzka 676 Porosły - Białystok - Supraśl - Krynki.

Życie kulturalne |

Pałac Archimandrytów, obecnie Muzeum Ikon

Od 1996 cyklicznie organizowana jest impreza pt. "UROCZYSKO. Spotkania z naturą i sztuką".

Od 2007 w Supraślu organizowany jest Europejski Młodzieżowy Festiwal Muzyczny "Gloria" z repertuarem operowo - operetkowym. Festiwal narodził się z inicjatywy polskiego śpiewaka Aleksandra Teligi i jego małżonki. Główne koncerty odbywają się w ujeżdżalni koni Centrum Edukacji w Supraślu.

W Supraślu nagrywane były niektóre sceny do filmu "U Pana Boga za miedzą", a także do serialu TVP "Blondynka"

Teatr Wierszalin - zespół teatralny założony w 1991 przez reżysera Piotra Tomaszuka oraz grupę współpracujących z nim aktorów. Siedzibą teatru jest miejscowość Supraśl pod Białymstokiem.

W okresie Wielkanocy (prawosławnej) w monastyrze odbywa się Międzynarodowy Festiwal Dzwonów Cerkiewnych.

Znajduje się tu Muzeum Ikon w Supraślu.

Części miasta |

Ratusz w Supraślu

Podział terytorialny kraju (TERYT) wymienia części miasta: Dębowik, Podsupraśl i Pstrągownia.

Miasta partnerskie |

• 
  Balsthal (Szwajcaria) - od 1998 roku,


• 
  Großenkneten (Niemcy) - od 1999 roku,


• 
  Porthcawl (Walia) - od 2001 roku,


• 
  Zgierz (Polska) - od 2001 roku,


• 
  Druskienniki (Litwa) - od 2004 roku.

Zobacz też |

• Cmentarz żydowski w Supraślu

Przypisy |

Linki zewnętrzne |

• Strona Urzędu miejskiego w Supraślu


• Strona o Supraślu


• 
  Supraśl w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. XI: Sochaczew – Szlubowska Wola. Warszawa 1890.

p • d • e Miasta województwa podlaskiego Miasta na prawach powiatu Białystok Łomża Suwałki Miasta powiatowe Augustów Bielsk Podlaski Grajewo Hajnówka Kolno Mońki Sejny Siemiatycze Sokółka Wysokie Mazowieckie Zambrów Miasta gminne Brańsk Choroszcz Ciechanowiec Czarna Białostocka Czyżew Dąbrowa Białostocka Drohiczyn Goniądz Jedwabne Kleszczele Knyszyn Krynki Lipsk Łapy Michałowo Nowogród Rajgród Stawiski Suchowola Supraśl Suraż Szczuczyn Szepietowo Tykocin Wasilków Zabłudów

p • d • e Gmina Supraśl Siedziba gminy: Supraśl Miasto Supraśl Wsie Ciasne Cieliczanka Grabówka Henrykowo Jałówka Karakule Łaźnie Międzyrzecze Ogrodniczki Sobolewo Sokołda Sowlany Surażkowo Woronicze Zaścianki Kolonie Drukowszczyzna Konne Kopna Góra Kozły Krzemienne Pieczonka Podłaźnie Podsokołda Sadowy Stok Turo Przysiółek Komosa Osady leśne Cegielnia Czołnowo Izoby Krasne Krasny Las Majówka Podjałówka Podsokołda Pólko Stary Majdan Turo Zacisze Zielona Integralne części wsi Krasne Zdroje

p • d • e Powiat białostocki Miasta Choroszcz Czarna Białostocka Łapy Michałowo Supraśl Suraż Tykocin Wasilków Zabłudów Gminy miejsko-wiejskie Choroszcz Czarna Białostocka Łapy Michałowo Supraśl Suraż Tykocin Wasilków Zabłudów Gminy wiejskie Dobrzyniewo Duże Gródek Juchnowiec Kościelny Poświętne Turośń Kościelna Zawady