Ignacy Matuszewski
| ||
 | ||
| Data i miejsce urodzenia | 10 września 1891 Warszawa | |
| Data i miejsce śmierci | 3 sierpnia 1946 Nowy Jork | |
kierownik Ministerstwa Skarbu | ||
| Okres | od 14 kwietnia 1929 do 26 maja 1931 | |
| Przynależność polityczna | Bezpartyjny Blok Współpracy z Rządem | |
| Poprzednik | Gabriel Czechowicz | |
| Następca | Jan Piłsudski | |
| Odznaczenia | ||
                      | ||
Ignacy Hugo Stanisław Matuszewski (ur. 10 września 1891 w Warszawie, zm. 3 sierpnia 1946 w Nowym Jorku) – polski polityk, publicysta, dyplomata, kierownik Ministerstwa Skarbu II Rzeczypospolitej, pułkownik dyplomowany piechoty Wojska Polskiego, żołnierz wywiadu wojskowego, członek Międzynarodowego Komitetu Olimpijskiego.
Syn Ignacego Matuszewskiego, znanego krytyka literackiego, zwolennik Józefa Piłsudskiego zaliczany do tzw. grupy pułkowników. Ojcem chrzestnym Matuszewskiego był Bolesław Prus.
Spis treści
1 Życiorys
2 Odznaczenia
3 Uwagi
4 Przypisy
5 Bibliografia
6 Linki zewnętrzne
Życiorys |
Urodził się w mieszanej rodzinie polsko–żydowskiej, jako syn Ignacego Matuszewskiego i Anieli z domu Bein, neofitki pochodzącej z mieszczańskiej rodziny żydowskiej[1]. Jego pradziadkiem ze strony matki był Zygmunt Merzbach, polski tłumacz, księgarz i wydawca oraz niemieckojęzyczny poeta żydowskiego pochodzenia[2]. Prapradziadem Ignacego, także z matki strony był Lewi Lesser, znany polski kupiec żydowskiego pochodzenia[3].
Ignacy Matuszewski studiował filozofię na Uniwersytecie Jagiellońskim, architekturę w Mediolanie, prawo w Dorpacie oraz nauki rolnicze w Warszawie.
Podczas I wojny światowej należał do realizatorów koncepcji Piłsudskiego w Rosji. Od grudnia 1914 roku służył w armii rosyjskiej, m.in. na stanowisku dowódcy oddziału wywiadowczego. Po rewolucji lutowej i obaleniu caratu w roku 1917 Matuszewski organizował Zjazd Wojskowych Polaków w Piotrogrodzie, później uczestniczył w formowaniu Korpusów Polskich w Rosji. W kwietniu 1917 roku był członkiem Tymczasowego Zarządu Związku Wojskowych Polaków Garnizonu Mińskiego (de facto Frontu Zachodniego)[4]. W grudniu 1917 roku wstąpił do I Korpusu Polskiego gen. Dowbora-Muśnickiego.
Na początku 1918 roku został zaocznie skazany na śmierć przez bolszewików – w odpowiedzi na wyrok 18 lutego 1918 na czele oddziału wojska polskiego zajął Mińsk, przepędzając z miasta garnizon bolszewicki. 20 lutego 1918 został komendantem miasta Mińska. Na karę śmierci skazali go także Niemcy, dlatego wyjechał do Kijowa. W kwietniu 1918 roku Matuszewski wstąpił do POW, w maju 1918 był organizatorem nieudanej próby przejęcia władzy nad I Korpusem Polskim z rąk Dowbora-Muśnickiego w twierdzy w Bobrujsku i niedopuszczenia do rozbrojenia korpusu przez Niemców (co po niepowodzeniu akcji nastąpiło). Następnie przebywał w Kijowie.
Po odzyskaniu niepodległości w listopadzie 1918 został skierowany do Oddziału II Naczelnego Dowództwa WP, by w kulminacji wojny polsko-bolszewickiej zostać w lipcu 1920 roku szefem Oddziału II. Po klęsce bolszewików, Piłsudski podsumował pracę Matuszewskiego następująco: Była to pierwsza wojna, którą Polska prowadziła od wielu stuleci, w czasie której mieliśmy więcej informacji o nieprzyjacielu niż on o nas. Uczestniczył w rokowaniach pokojowych w Rydze.
Od 2 listopada 1923 do 15 października 1924 był słuchaczem III Kursu Doszkolenia Wyższej Szkoły Wojennej w Warszawie. Po ukończeniu kursu i uzyskaniu dyplomu naukowego oficera Sztabu Generalnego został przeniesiony do dyspozycji Ministra Spraw Wojskowych, a następnie wyznaczony na stanowisko attaché wojskowego w Rzymie. 1 grudnia 1924 został awansowany na pułkownika ze starszeństwem z dniem 15 sierpnia 1924 i 19. lokatą w korpusie oficerów piechoty. W 1926 został przeniesiony do rezerwy. W 1934, jako pułkownik rezerwy piechoty, pozostawał w Oficerskiej Kadrze Okręgowej nr 1 w ewidencji Powiatowej Komendy Uzupełnień Warszawa Miasto III[5].
Po przewrocie majowym 1926 jeden z czołowych reprezentantów prawicy obozu piłsudczyków. W latach 1926–1928 dyrektor Departamentu Administracyjnego Ministerstwa Spraw Zagranicznych. W latach 1928–1929 poseł RP w Budapeszcie. W pracach nad zmianami konstytucyjnymi podjętych pod koniec lat dwudziestych przestrzegał przed dopuszczeniem mniejszości narodowych do równego z Polakami wpływu na państwo[6]. W latach 1929–1931 kierownik Ministerstwa Skarbu i Minister Skarbu (w pięciu kolejnych gabinetach – od rządu Kazimierza Świtalskiego do rządu Walerego Sławka). W latach 1932–1936 czołowy publicysta „Gazety Polskiej”, której nakład wynosił wtedy 35 tys. egzemplarzy (po odejściu Matuszewskiego z redakcji nakład „Gazety Polskiej” spadł o połowę). Był również redaktorem naczelnym miesięcznika „Polityka Narodów”. Było to pismo geopolityczne, analizowało politykę zagraniczną poszczególnych państw, sytuację w najbardziej zapalnych regionach świata oraz miejsce Polski w świecie.
W 1937 został odznaczony Złotym Wawrzynem Akademickim Polskiej Akademii Literatury za zasługi dla dobra literatury[7].
Przewidując rychły wybuch wojny i niebezpieczeństwa dla Polski, w marcu 1938 r. na łamach wileńskiego „Słowa” były minister skarbu rozpoczął kampanię na rzecz zwiększenia budżetu wojskowego i sformowania trzech dywizji pancernych. Po zajęciu przez Niemców Pragi (15 marca 1939) Matuszewski napisał w „Polityce Gospodarczej” artykuł o konieczności podwojenia szeregów polskiej armii. Zaniepokojona elita władzy skonfiskowała tekst Matuszewskiego, ale ukazał się on w nieco zmienionej wersji w „Słowie”. Był pesymistą, którego Józef Beck nie chciał słuchać. Obawiał się, że wojna doprowadzi Polskę do niespotykanej dotąd klęski. Krytyczny stosunek pułkownika do polityki Becka potwierdził na emigracji Władysław Studnicki.
Groby pułkownika Ignacego Matuszewskiego i majora Henryka Floyar-Rajchmana po powtórnym pogrzebie na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach
Matuszewski uważał, że Polski nie stać na wojnę z Niemcami, przewaga wojskowa Niemiec jest tak ogromna – powtarzał w przededniu września 1939 r. – że w ciągu trzech miesięcy musimy tę wojnę przegrać z kretesem. Prorokował też rozstrzelanie Rzeczypospolitej przez dwóch agresorów – Niemcy i ZSRR.
We wrześniu 1939 r. organizator ewakuacji 75 ton złota Banku Polskiego (którą osobiście przeprowadził wraz z Henrykiem Floyar-Rajchmanem) poprzez Rumunię, Turcję i Syrię do Francji – gdzie przekazał je rządowi Rzeczypospolitej. Odsunięty od służby państwowej przez rząd gen. Władysława Sikorskiego, po kapitulacji Francji (czerwiec 1940) wyjechał przez Hiszpanię, Portugalię i Brazylię do Stanów Zjednoczonych, gdzie dotarł we wrześniu 1941 r.
Przeciwnik polityki Sikorskiego wobec ZSRR wynikającej z układu Sikorski-Majski, którą zwalczał w publicystyce. Współorganizator (wraz z Wacławem Jędrzejewiczem i Henrykiem Floyar-Rajchmanem) Komitetu Narodowego Amerykanów Polskiego Pochodzenia (KNAPP) i Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce[8]. Organizator polskiej opinii publicznej w USA przeciw polityce ustępstw wobec żądań Stalina [a].
Zmarł nagle w Nowym Jorku 3 sierpnia 1946[9].
Pierwszą żoną Ignacego Matuszewskiego była Stanisława z d. Kuszelewska (1894-1966) – pisarka, tłumaczka literatury anglojęzycznej, żołnierz Polskiej Organizacji Wojskowej i Armii Krajowej, po rozwodzie z Matuszewskim zamężna za gen. Ludomiłem Rayskim. Z małżeństwa ze Stanisławą Kuszelewską Matuszewski miał córkę Ewę.
Drugą żoną pułkownika była Halina Konopacka.
Największym umiłowaniem jego życia – po śmierci Matuszewskiego wspominał Bohdan Podoski – była jedyna córka Ewa. Ofiarował jej kiedyś to, co cenił najwięcej – krzyże Virtuti Militari, pradziadowski i własny. Młoda dziewczyna zginęła w powstaniu warszawskim. Padła na posterunku jako sanitariuszka, opatrując rannych żołnierzy Armii Krajowej. Zagarnięta przez Niemców, których się nie ulękła, do końca wypełniając obowiązek, została przez nich rozstrzelana za „zbrodnię” okazania pomocy „ludziom wyjętym spod prawa”[10]
Ewa Matuszewska, sanitariuszka w Pułku „Baszta”, została rozstrzelana w dniu 26 września 1944 w Alei Niepodległości w Warszawie.
18 listopada 2016 szczątki płk. Ignacego Matuszewskiego i mjr. Henryka Floyar-Rajchmana zostały ekshumowane na cmentarzu Calvary Cemetery w Woodside (Queens, Nowy Jork) w Stanach Zjednoczonych, po czym 23 listopada 2016 przywiezione do Polski, a 10 grudnia 2016 pochowane na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w kwaterze żołnierzy Wojska Polskiego poległych w wojnie 1920 roku[11][12][13].
Odznaczenia |
- Polskie
Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari (1922)[14][15]
Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (1928)[14][16]
Krzyż Niepodległości z Mieczami[14]
Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (2 maja 1923)[14][17]
Krzyż Walecznych – czterokrotnie[14][18] (po raz 1 i 2 w 1922)[19]
Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921[14]
Złoty Wawrzyn Akademicki (1937)[7]
- Złota Odznaka Honorowa Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej I stopnia[20]
- Zagraniczne
Wielki Oficer Orderu Legii Honorowej (Francja)[14]
Kawaler Orderu Legii Honorowej (Francja)[14][18]
Kawaler Orderu św. Maurycego i Łazarza (Włochy)[14][21]
Order Wschodzącego Słońca IV klasy (Japonia)[14][18]
Komandor Orderu Orła Białego (Jugosławia)[14][18]
Komandor Orderu Korony (Rumunia)[14]
Komandor Orderu Gwiazdy (Rumunia)[14][18]
Krzyż Wolności I kategorii III klasy (Estonia, 1922)[14][22]
Komandor I Klasy Orderu Białej Róży (Finlandia)[18]
Komandor Orderu Białej Róży (Finlandia)[14]
Komandor Orderu Wazów (Szwecja, 1923)[14][21][23]
Krzyż Wielki Orderu Chrystusa (Portugalia, 1931)[14][24]
Krzyż Wielki Orderu Zasługi (Węgry)[14]
Krzyż Wielki Orderu Gwiazdy Polarnej (Szwecja)[14]
Uwagi |
↑ Po jednym z artykułów londyńskiego Timesa Matuszewski pisał:
- „Czy Times londyński był odosobniony w swojej aroganckiej naiwności? Czy mało jest i w Anglii i w Ameryce arogantów właśnie gotowych pouczać nas na łamach takich pism jak New York Post P.M., Time czy Life, że Polacy, Łotysze, Litwini, Estończycy, Finowie, Bułgarzy, Jugosłowianie, itd., itd. powinni się poddać bez oporu dobrodziejstwu panowania Stalina? Czy to nie ci aroganci, którzy kury macali w domu, kiedy generał Sosnkowski pierwszy rozbijał pancerne dywizje niemieckie pod Lwowem – czy to nie oni dzisiaj wrzeszczą przez radio, że Naczelny Wódz Wojsk Polskich jest pro-nazi? Czy nie ma w Anglii i Ameryce całej szkoły myślenia, co uczy, że Stalin zawsze ma rację – inni nigdy, że Rosja prowadzi wojnę – inni się bawią, że porozumienie z Sowietami -polega na spełnianiu ich żądań, że wyzwolenie Europy – to oddanie jej we władzę czerezwyczajki, że Anglicy i Amerykanie double cross Rosję – ale Rosja tylko poświęca się dla nich, że prezydent Rzeczypospolitej Polskiej nie ma prawa według swego sumienia wyznaczać premiera Rządu Polskiego – ale Stalin ma wyjątkowe prawo kwalifikować polskich ministrów, że kiedy ludy Europy Wschodniej mówią o federacji – to zagrażają Rosji, ale kiedy Rosja żąda ich terytoriów – to tylko zabezpiecza siebie, że kiedy angielscy i amerykańscy żołnierze giną na Sycylii i obalają faszyzm włoski – to nie jest drugi front, ale kiedy Mołotow biesiaduje z ambasadą japońską w Moskwie – to jest to tylko dowód rozumu Stalina, że – słowem – wszystko co robią demokracje, może być krytykowane, potępiane i poprawiane przez Sowiety, ale nic, co czynią Sowiety, nie może być nawet tematem trzeźwego myślenia. Taka szkoła myślenia istnieje, jest bardzo potężna, rozporządza dziesiątkami pism, setkami pisarzy, radjokomentatorów, śladów jej nie brak nawet w działalności niektórych instytucji urzędowych”.
Ignacy Matuszewski Granice na Renie, „Nowy Świat” (Nowy Jork) 3-4 sierpnia 1943 w: Ignacy Matuszewski Wybór pism. Kulisy historii Polski. (1941-1946), Rzeszów 1991, wyd Resovia, ISBN 83-7049-028-X.
.
Przypisy |
↑ Mateusz Mieses: Z rodu żydowskiego. Zasłużone rodziny polskie krwi niegdyś żydowskiej. Warszawa: Wema, 1991, s. 173.
↑ Ignacy Hugo Matuszewski, sejm-wielki.pl [dostęp 2018-03-21] (pol.).
↑ Aniela Wirginia Bein, sejm-wielki.pl [dostęp 2018-03-21] (pol.).
↑ Adam Miodowski, Związki Wojskowych Polaków w Rosji (1917-1918), Białystok 2004, s. 40.
↑ Rocznik Oficerski Rezerw 1934 ↓, s. 7, 809.
↑ SzymonS. Rudnicki SzymonS., Żydzi w parlamencie II Rzeczypospolitej, Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe, 2015, s. 350, ISBN 978-83-7666-363-0, ISBN 978-83-7666-412-5, OCLC 924844552 .
↑ ab Rocznik Polskiej Akademii Literatury 1937-1938, Warszawa 1939, s. 175.
↑ Józef Piłsudski Institute of America.
↑ Józef Piłsudski Institute of America.
↑ Bohdan Podoski, Śp. Ignacy Matuszewski, „Ochotniczka”, Rzym, IX 1946, nr 9, s. 11−12. za: Andrzej Krzysztof Kunert, Pułkownik Matuszewski. Jedna rodzina – trzy Virtuti w: Przegląd Bezpieczeństwa Wewnętrznego 7/12, Warszawa 2012, s.214.
↑ Powitanie oficerów w Ojczyźnie. wbh.wp.mil.pl, 2016-11-25. [dostęp 2016-12-13].
↑ „Rzeczpospolita spełnia swój obowiązek”. Szczątki bohaterów powitane na Okęciu. tvp.info, 2016-11-23. [dostęp 2016-12-13].
↑ „Ich czyny przesłaniem o sile narodu”. Pożegnanie bohaterów. tvp.info, 2016-12-10. [dostęp 2016-12-13].
↑ abcdefghijklmnopqrs Stanisław Łoza (red.): Czy wiesz kto to jest?. Wyd. II popr. Warszawa: Główna Księgarnia Wojskowa, 1938, s. 470–471.
↑ Dekret Naczelnika Państwa L. 11314 V.M. Adj. Gen. z 1922 r. (Dziennik Personalny z 1922 r. Nr 6, s. 226).
↑ Odznaczenie orderem „Polonia Restituta”. „Gazeta Lwowska”, s. 8, nr 260 z 11 listopada 1928.
↑ Order Odrodzenia Polski. Trzechlecie pierwszej kapituły 1921–1924. Warszawa: Prezydium Rady Ministrów, 1926, s. 27.
↑ abcdef Rocznik oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923, s. 191, 398. [dostęp 2015-05-18].
↑ Rozporządzenie Kierownika MSWojsk. L. 4597/22 (Dziennik Personalny z 1922 r. Nr 9, s. 314).
↑ Piętnastolecie L. O. P. P.. Warszawa: Wydawnictwo Zarządu Głównego Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej, 1938, s. 286.
↑ ab Rocznik oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924, s. 180, 340, 1360. [dostęp 2015-05-18].
↑ Eesti Vabariigi teenetemärgid (est.). president.ee. [dostęp 2015-03-30].
↑ Sveriges statskalender. Sztokholm: 1925, s. 975.
↑ Estrangeiros com Ordens Portuguesas (port.). presidencia.pt. [dostęp 2015-09-27].
Bibliografia |
- Rocznik Oficerski Rezerw 1934. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1934.
- „Kto był kim w II Rzeczypospolitej”, pod red. prof. Jacka. M. Majchrowskiego. Warszawa 1994. wyd I
- IgnacyI. Matuszewski IgnacyI., Wybór pism. Kulisy historii Polski. (1941-1946), Rzeszów: wyd. Resovia, 1991, ISBN 83-7049-028-X, OCLC 834075291 .
- Matuszewski Ignacy Hugo Stanisław, ps. Antoni Mchowicz, Ogiński. W: Polski Słownik Biograficzny. T. XX/1975 [on-line]. ipsb.nina.gov.pl. [dostęp 2015-10-07].
Linki zewnętrzne |
- Opis archiwum płk Ignacego Matuszewskiego w zbiorach Instytutu Piłsudskiego
- Artykuł o Ignacym Hugonie Stanisławie Matuszewskim
| ||||
| ||||||
| ||||||||
| ||||||||
| ||||||
| ||||||
| ||||
Kontrola autorytatywna (osoba):
ISNI: 0000 0000 7145 5003
VIAF: 29575572
LCCN: no97063709
GND: 101537387
BnF: 121726513
SUDOC: 158026187
NKC: js2014806918
Open Library: OL1630074A
- WorldCat
