Egftnjytyk

Ten artykuł dotyczy 12 Pułku Piechoty Wojska Polskiego w latach 1919-1939. Zobacz też: inne pułki piechoty noszące numer „12”.

12 Pułk Piechoty
Historia
Państwo	II Rzeczpospolita
Sformowanie	1919
Rozformowanie	1939
Tradycje
Święto	1 sierpnia
Nadanie sztandaru	1 sierpnia 1924
Rodowód	Pułk Piechoty Ziemi Wadowickiej
Dowódcy
Pierwszy	płk Jan Mischke
Działania zbrojne
wojna polsko-ukraińska wojna polsko-bolszewicka kampania wrześniowa
Organizacja
Dyslokacja	Wadowice
Rodzaj sił zbrojnych	wojsko
Rodzaj wojsk	piechota
Podległość	XI Brygada Piechoty 6 Dywizja Piechoty

Budynek dawnych koszar wojskowych w Wadowicach wraz z pomnikiem (w tle widać bazylikę ONMP)

Tablica z pomnika 12PP w Wadowicach

Tereny działań pułku w latach 1918-1920

29 lipca - 3 sierpnia 1920

Pułk walczył w składzie 6DP

12 Pułk Piechoty (12 pp) – oddział piechoty Wojska Polskiego II RP.

Powstanie pułku |

W listopadzie 1918 roku organizowano oddziały, z których później powstał 12 pułk piechoty. Były to^[1]:

• batalion porucznika Antoniego Góry, złożony z Polaków – żołnierzy Batalionu Zapasowego c. i k. 56 pułku piechoty w Kielcach,


• batalion majora Adama Śmiałowskiego i kapitana Franciszka Altera zorganizowany w Wadowicach z ochotników i żołnierzy c. i k. 56 pułku piechoty, którzy wrócili z frontu włoskiego,


• ochotniczego batalionu porucznika Juliusza Drapelli w Żywcu,


• batalionu porucznika Bolesława Kańskiego w Białej, złożonego z żołnierzy c. i k. 55 pułku piechoty.

W połowie grudnia 1918 roku batalion porucznika Góry został przeniesiony z Kielc do Wadowic i połączony z batalionem majora Śmiałowskiego w Pułk Piechoty Ziemi Wadowickiej^[1].

Pułk w okresie pokoju |

W okresie międzywojennym 12 pułk piechoty stacjonował na terenie Okręgu Korpusu Nr V^[2] w garnizonie Wadowice^[3] z wyjątkiem III batalionu, który był detaszowany w Krakowie^[4]. Wchodził w skład 6 Dywizji Piechoty^[2].

Pułk obchodził swoje święto 1 sierpnia, w rocznicę boju stoczonego w 1920 roku pod Leszniowem z oddziałami Armii Czerwonej^[5]. 19 maja 1927 roku Minister Spraw Wojskowych ustalił i zatwierdził dzień 1 sierpnia jako datę święta pułkowego^[6].
Na podstawie rozkazu wykonawczego Ministerstwa Spraw Wojskowych do Departamentu Piechoty o wprowadzeniu organizacji piechoty na stopie pokojowej PS 10-50 z 1930 roku, w Wojsku Polskim wprowadzono trzy typy pułków piechoty. 12 pułk piechoty zaliczony został do typu I pułków piechoty (tzw. „normalnych”). W każdym roku otrzymywał około 610 rekrutów. Stan osobowy pułku wynosił 56 oficerów oraz 1500 podoficerów i szeregowców. W okresie zimowym posiadał batalion starszego rocznika, batalion szkolny i skadrowany, w okresie letnim zaś batalion starszego rocznika i dwa bataliony poborowych^[7]. W tym czasie wprowadzono też dodatkowo kompanię karabinów maszynowych. Stan pułku powiększył się o 4 oficerów, 13 podoficerów, 1200 szeregowców i 12 karabinów maszynowych^[8].

 Osobny artykuł: Organizacja pułku piechoty Wojska Polskiego II RP.

Pułk w kampanii wrześniowej |

W czasie kampanii wrześniowej 1939 roku pułk walczył w składzie macierzystej 6 Dywizji Piechoty (Armia „Kraków”).

Żołnierze 12 pp |

Dowódcy pułku

Dowódca pułku kierował osobiście szkoleniem oficerów i był odpowiedzialny za gotowość bojową, całokształt wyszkolenia, służbę gospodarczą i wewnętrzną pułku^[9].

• płk Jan Mischke (1 XI 1918 – 18 VI 1919^[a][b]
  


• kpt. Franciszek Alter (p.o. 18 - 31 XII 1918)


• ppłk Eugeniusz Stecz (p.o. 1 – 20 I 1919)


• mjr Adam Śmiałowski (p.o. 21 – 31 I 1919)


• ppłk Edward Reyman (p.o. 1 II – 6 III 1919 → dowódca 11 pp)


• kpt. Oswald Frank (19 VI – 25 VII 1919)


• ppłk Wandalin Doroszkiewicz (26 VII 1919 – 10 II 1920)


• kpt. Władysław Mielnik (11 II – 27 VI 1920)


• mjr Franciszek Alter (28 VI 1920 – 30 VIII 1921)


• ppłk / płk piech. Oswald Frank (IX 1921 – III 1927)


• ppłk dypl. piech. Józef Ćwiertniak (1927-1929)


• ppłk / płk dypl. piech. Józef Jaklicz (22 III 1929 – 23 III 1932 → wykładowca w WSWoj.)


• ppłk piech. Marian Raczyński (23 III 1932^[11] – 21 VI 1933 → stan spoczynku z dniem 31 X 1933^[12])


• ppłk dypl. piech. Antoni Staich (VI 1933^[13] - XI 1935 → zastępca szefa Departamentu Piechoty MSWojsk.)


• ppłk / płk piech. Aleksander Stawarz (XI 1935 - VII 1939 → dowódca Pododcinka Nr 2 „Nowy Sącz”)


• ppłk dypl. piech. Marian Strażyc (VII - IX 1939)

Zastępcy dowódcy pułku

13 czerwca 1922 roku Minister Spraw Wojskowych zniósł dotychczasowe stanowisko referenta wyszkolenia pułku piechoty i ustanowił etatowe stanowisko zastępcy dowódcy pułku zaszeregowanego do stopnia podpułkownika, wyznaczanego przez Ministra Spraw Wojskowych. Zakres działania zastępcy dowódcy określał dowódca pułku, przed którym był on całkowicie odpowiedzialny^[14]. W 1938 roku zmieniona została nazwa stanowiska na „I zastępca dowódcy”. W organizacji wojennej pułku nie było stanowiska zastępcy dowódcy.

• ppłk piech. Gustaw Kieszkowski (10 VII 1922^[15] – 1924 → Kurs dla oficerów sztabowych piechoty w Grupie^[16])


• ppłk piech. Aleksander Powroźnicki (12 IV 1924^[17] – 5 V 1927 → dyspozycja dowódcy OK V)


• ppłk piech. Artur Sadowiński (5 V 1927^[18] – 1 V 1932 → praktyka poborowa w PKU Kołomyja^[19])


• ppłk piech. Stanisław III Dąbek (15 III 1932 - † 20 III 1933)


• ppłk piech. Jan Świątecki (28 VI 1933 - 7 VI 1934 → dowódca 34 pp)


• ppłk dypl. piech. Władysław II Rusin (7 VI 1934^[20] – 30 IV 1935 → stan spoczynku^[21])


• ppłk piech. Franciszek Studziński (od 4 VII 1935^[22] – ? → komendant Rejonu Uzupełnień Sosnowiec)

Kwatermistrzowie

• mjr piech. Jan Klemens Kwapiński (10 VII 1922^[23][24] – 1924^[16])


• mjr piech. Kajetan Polniak (1925^[25] – 5 V 1927 → PKU Wadowice^[26])


• mjr piech. Jan Józef Kraus (23 V 1927 – 26 IV 1928 → KOP)


• mjr piech. Stefan Rychalski (26 IV 1928 – 12 III 1929 → p.o. komendanta PKU Łask)


• mjr piech. Jan II Wójcik (6 VII 1929 – 28 I 1931 → dowódca baonu KOP „Sejny”)


• mjr piech. Jan Dańkowski (26 III 1931 – 28 VI 1933 → dowódca baonu)


• mjr piech. Franciszek Jerzy Głowacki (od 28 VI 1933^[27])

Oficerowie pułku

• Teodor Boczek


• Józef Bydliński


• Cezary Wojciech Haller


• Władysław Kasza


• Walenty II Nowak


• Antoni Szymański


• Henryk Borowik


• Marian Łodyński


• Karol Rund


• Rudolf Siwy


• Mieczysław Starzyński


• Władysław Steblik


• Karol Wojtyła

Obsada personalna w 1939 roku |

Obsada personalna i struktura organizacyjna w marcu 1939 roku^[28][c]:

Dowództwo, kwatermistrzostwo i pododdziały specjalne^[30]

• dowódca pułku – płk Aleksander Stawarz
  


• I zastępca dowódcy – ppłk Józef Mordarski


• adiutant – kpt. Adam Dyr


• starszy lekarz – mjr dr Leopold Goldberg


• II zastępca dowódcy (kwatermistrz) – mjr Jan Kolanowski


• oficer mobilizacyjny – kpt. adm.(piech.) Filip Karmański


• zastępca oficera mobilizacyjnego – kpt. Roman Antoni Dąbrowski


• oficer administracyjno-materiałowy – kpt. Otto Stanisław Hugo Battek


• oficer gospodarczy – por. int. Wilhelm Juras


• oficer żywnościowy – vacat


• dowódca kompanii gospodarczej i oficer taborowy – kpt. tab. Leon Stanisław Kayser


• kapelmistrz – ppor. adm. (kapelm.) Mateusz Lisicki


• dowódca plutonu łączności – por. Jan Kazimierz Sylwester Mróz


• dowódca plutonu pionierów – kpt. Aleksander II Prociuk


• dowódca plutonu artylerii piechoty – por. art. Stanisław Kubicki


• dowódca plutonu ppanc. – kpt. Bronisław Jan Krukierek


• dowódca oddziału zwiadu – ppor. Jerzy Kleczkowski

I batalion

• dowódca batalionu – mjr dypl. Wojciech Wiącek


• dowódca 1 kompanii – por. Kazimierz Karol Buklad


• dowódca plutonu – ppor. Wiktor Gojdź


• dowódca 2 kompanii – por. Jan Oleś


• dowódca plutonu – ppor. Jerzy Władysław Głogowski


• dowódca 3 kompanii – kpt. Kazimierz VI Dąbrowski


• dowódca plutonu – ppor. Wojciech Monkiewicz


• dowódca plutonu – ppor. Leon Heliodor Spychalski


• dowódca 1 kompanii km – por. Józef Franciszek Krupa


• dowódca 1 kompanii km – ppor. Władysław Duszczyk

II batalion

• dowódca batalionu – mjr Władysław Sieńczak


• dowódca 4 kompanii – por. Stanisław Miga


• dowódca plutonu – ppor. Tadeusz Stefaniszyn


• dowódca 5 kompanii – kpt. Mieczysław Piotr Barys
  


• dowódca plutonu – ppor. Edward Franciszek Rybka


• dowódca 6 kompanii – por. Władysław Wojas


• dowódca plutonu – por. Zdzisław Dubicki


• dowódca 2 kompanii km – por. Franciszek Michał Czul


• dowódca plutonu – ppor. Ryszard Wagner

III batalion

• dowódca batalionu – ppłk Roman Józef Wart


• adiutant dowódcy batalionu – kpt. Stanisław Miciuk


• pomocnik dowódcy batalionu ds. gospodarczych – kpt. adm. (piech.) Józef Grochal


• lekarz batalionu – ppor. lek. Wiktor Miklaszewski


• dowódca 7 kompanii – por. Jerzy Antoni Lewandowicz


• dowódca plutonu – ppor. Karol Hojlo


• dowódca 8 kompanii – p o. ppor. Józef Zięcik


• dowódca 9 kompanii – kpt. Seweryn Świeprawski


• dowódca plutonu – ppor. Florian Styła


• dowódca 3 kompanii km – por. Konstanty Cybulski


• dowódca plutonu – por. Władysław Antoni Jeziorski


• na kursie – kpt. Alojzy Stanisław Małusecki


• na kursie – por. Wojciech Rewer


• na kursie – ppor. Alfred Józef Narzyński

12 obwód przysposobienia wojskowego „Wadowice”

• kmdt obwodowy PW – kpt. adm.(piech.) Jan Piotr Łużecki


• kmdt powiatowy PW Wadowice – kpt. kontr. piech. Tadeusz Bogumił Czeppe


• kmdt powiatowy PW Myślenice – kpt. adm. (piech.) Flawian Śmitkowski

Obsada personalna we wrześniu 1939 roku |

Obsada personalna we wrześniu 1939 roku^[31]

Dowództwo

• dowódca - ppłk dypl. Marian Strażyc


• I adiutant - kpt. Adam Dyr


• II adiutant - por. rez. Tadeusz Dzierwa


• oficer informacyjny - ppor. Franciszek Brzazgacz


• oficer łączności - por. Jan Mróz


• kwatermistrz - kpt. Kazimierz Dąbrowski


• oficer żywnościowy - p.o. chor. Michał Mokrzycki

I batalion

• dowódca I batalionu - mjr Władysław Sieńczak


• adiutant batalionu - por. rez. Bronisław Burger


• dowódca 1 kompanii strzeleckiej - ppor. Józef Ryłko


• dowódca 2 kompanii strzeleckiej - por. Jan Oleś


• dowódca 3 kompanii strzeleckiej - ppor. Władysław Duszczyk


• dowódca 1 kompanii ckm - por. Józef Krupa

II batalion

• dowódca II batalionu - kpt. Mieczysław Piotr Barys
  


• dowódca 4 kompanii strzeleckiej - ppor. Tadeusz Stefaniszyn


• dowódca 5 kompanii strzeleckiej - ppor. rez. Stanisław Kurek


• dowódca 6 kompanii strzeleckiej - por. Władysław Wojas


• dowódca 2 kompanii ckm - por. Franciszek Czul

III batalion

• dowódca III batalionu - ppłk piech. Roman Józef Wart
  


• dowódca 7 kompanii strzeleckiej - por. Jerzy Lewandowicz


• dowódca 8 kompanii strzeleckiej - por. rez. Konstanty Mrzygłód


• dowódca 9 kompanii strzeleckiej - kpt. Jan Łużecki


• dowódca 3 kompanii ckm - por. Konstanty Cybulski

Pododdziały specjalne

• dowódca kompanii przeciwpancernej - kpt. Bronisław Krukierek


• dowódca plutonu artylerii piechoty - por. Stanisław Kubicki


• dowódca kompanii zwiadowców - ppor. Jerzy Kleczkowski


• dowódca plutonu pionierów - kpt. Aleksander Prociuk


• dowódca plutonu przeciwgazowego - NN

Kawalerowie Virtuti Militari |

Żołnierze pułku odznaczeni Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari za wojnę 1918-1920^[32]

Symbole pułku |

Chorągiew (sztandar)

 Osobny artykuł: Polskie sztandary wojskowe.

23 maja 1924 roku Prezydent RP Stanisław Wojciechowski zatwierdził przepisową chorągiew 12 Pułku Piechoty^[33].

1 sierpnia 1924 roku w Wadowicach generał broni Stanisław Szeptycki, w imieniu Prezydenta RP, wręczył dowódcy pułku chorągiew ufundowaną przez społeczeństwo Wadowic, Andrychowa i Kalwarii^[34][4]. Po wojnie sztandaru nie udało się odnaleźć^[35].

Odznaka pamiątkowa

20 czerwca 1931 roku Minister Spraw Wojskowych marszałek Polski Józef Piłsudski zatwierdził wzór i regulamin odznaki pamiątkowej 12 Pułku Piechoty^[36]. Odznaka o średnicy 34 mm ma kształt okrągłej, wypukłej tarczy, na której zarysowany jest krzyż, a na nim sylwetka żołnierza piechoty w pełnym ekwipunku, trzymającego w lewej wzniesionej ręce wieniec laurowy. Obok sylwetki żołnierza numer i inicjały pułku „12 PP”. Odznaka oficerska, jednoczęściowa, wykonana w srebrze lub w tombaku srebrzonym i oksydowanym, na rewersie numerowana. Wykonawcą odznaki był Bronisław Grabski z Łodzi^[3].

Uwagi |

Przypisy |

Bibliografia |

• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2018-03-22].


• Karol Firich, Stanisław Krzysik, Tadeusz Kutrzeba, Stanisław Müller, Józef Wiatr: Almanach oficerski na rok 1923/24. T. 2. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1923.


• Zdzisław Jagiełło: Piechota Wojska Polskiego 1918-1939. Warszawa: Bellona, 2007. ISBN 978-83-11-10206-4.


• Jerzy Kłoczewski: Polska gospodarka wojskowa 1918-1939 (zarys systemu). Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1987. ISBN 83-11-07488-7.


• Franciszek Mucha: Zarys historii wojennej 12-go pułku piechoty. Warszawa: Zakłady Graficzne „Polska Zjednoczona”, 1928, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.


• [red.]Bronisław Prugar-Ketling: Księga chwały piechoty. Warszawa: Departament Piechoty MSWojsk, Warszawa 1937-1939. Reprint: Wydawnictwo Bellona, 1992.


• Kazimierz Satora: Opowieści wrześniowych sztandarów. Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax, 1990. ISBN 83-211-1104-1.


• Lech Wyszczelski: Wojsko Polskie w latach 1918-1921. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2006. ISBN 83-89729-56-3.


• Zdzisław Sawicki, Adam Wielechowski: Odznaki Wojska Polskiego 1918-1945: Katalog Zbioru Falerystycznego: Wojsko Polskie 1918-1939: Polskie Siły Zbrojne Na Zachodzie. Pantera Books, 2007. ISBN 83-204-3299-5.


• Andrzej Gładysz: Wielka Księga Piechoty Polskiej 1918-1939. 6 Dywizja Piechoty.. Warszawa: Edipresse Polska SA, 2016. ISBN 978-83-7945-592-8.


• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. T. 29. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego. Biblioteka Jagiellońska, 2006. ISBN 83-7188-899-6.