19 Dywizja Piechoty (II RP)
.mw-parser-output table.zolnierz-lotnictwo td.naglowek{color:black!important;background:#95a7b9!important}.mw-parser-output table.zolnierz-marynarka td.naglowek{color:white!important;background:#6082B6!important}.mw-parser-output table.zolnierz-lądowe td.naglowek{color:white!important;background:#556B2F!important}.mw-parser-output table.zolnierz-paramilitarny td.naglowek{color:black!important;background:#b6b3c7!important}
| ||
Historia | ||
Państwo | II Rzeczpospolita | |
Sformowanie | 1921 | |
Rozformowanie | 1939 | |
Dowódcy | ||
Ostatni | gen. bryg. Józef Kwaciszewski | |
Działania zbrojne | ||
kampania wrześniowa | ||
Organizacja | ||
Dyslokacja | garnizon Wilno | |
Rodzaj sił zbrojnych | wojsko | |
Rodzaj wojsk | piechota | |
Podległość | Armia „Prusy” |
19 Dywizja Piechoty (19 DP) – wielka jednostka piechoty Wojska Polskiego II RP.
W okresie II RP Dowództwo 19 DP i jej oddziały stacjonowały m.in. w Wilnie.
Spis treści
1 Formowanie
2 Działania zbrojne w kampanii 1939
3 Ordre de Bataille i obsada personalna w kampanii wrześniowej
4 Obsada personalna dowództwa dywizji w latach 1919-1939
5 Przypisy
6 Bibliografia
Formowanie |
W związku z reorganizacją Wojska Polskiego, w 1921 likwidowane Wojsko Litwy Środkowej wydzieliło z siebie dwie dywizje: 19. i 29 DP. W skład 19 DP weszły: 85 (wileński) pp, 86 (miński) pp z 1 Dywizji Litewsko-Białoruskiej oraz 77 (kowieński) pp z 2 Dywizji Litewsko-Białoruskiej.
W okresie międzywojennym dowództwo 19 Dywizji Piechoty stacjonowało w Wilnie w dawnym pałacu Paców przy ulicy Wielkiej[1][2].
Działania zbrojne w kampanii 1939 |
19 Dywizja Piechoty pod dowództwem generała Józefa Kwaciszewskiego wchodziła w skład północnego zgrupowania Armii „Prusy” generała Stefana Dęba-Biernackiego.
5 września osłaniała Piotrków Trybunalski przed wojskami niemieckiej 10 Armii. Jej 86 pułk piechoty odparł tego dnia pierwsze ataki niemieckiej 1 DPanc. Wieczorem uległ naporowi Niemców i wycofał się z Piotrkowa. 6 września dowódca dywizji wpadł w zasadzkę i dostał się do niewoli. Pod wieczór 7 września oddziały dywizji – podobnie jak 13 DP i 29 DP – rozproszyły się. Większość batalionów piechoty cofało się ku przeprawom na Wiśle, natomiast dowództwa pułków próbowały skupić wokół siebie rozproszone pododdziały koncentrując je w lesie brudzewickim.
Większość batalionów, kierowanych przez płk. dypl. Pełczyńskiego, przeprawiło się przez Wisłę, na Lubelszczyznę, gdzie już od 8 września rozpoczęła się reorganizacja dywizji. Składała się ona z odtworzonych 77 pp, 86 pp, spieszonych artylerzystów i saperów. Z rozkazu generała Dęba-Biernackiego – do czasu zdobycia dział – związek taktyczny miał nosić miano brygady. 18 września dowództwo 19 Brygady objął płk dypl. Jan Korkozowicz. Brygada stała się ona częścią dywizji generała Wołkowickiego. 19 Brygada wzięła udział w bitwie pod Tomaszowem Lubelskim i skapitulowała 27 IX.
Rozproszone pułki walczyły na niemieckich tyłach. 77 pp (dwa baony z bronią ciężką) przeszedł przez Wisłę poddając się Niemcom 2 października wraz z grupą pułkownika Zieleniewskiego. Batalion zbiorczy 85 pp również przeprawił się przez Wisłę i zmierzał do Warszawy. 20 września został rozbity pod Falenicą. Najliczniejsze zgrupowanie powstało na bazie 86 pp oraz 19 pal (na jego czele stał dowódca 85 pp ppłk dypl. Jan Kruk-Śmigla). Zostało ono rozproszone w drugiej połowie września na zachód od Wisły.
Ośrodek Zapasowy dywizji stacjonował w Lidzie. 17 września, na wieść o agresji sowieckiej zdemobilizowano w Lidzie liczący 4,5 tys. ludzi pułk ppłk. Zygmunta Blumskiego z OZ 19 DP. Z części żołnierzy utworzono 150 osobową "kompanię szturmową", która wyruszyła w kierunku Wilna. Następnie zmieniono jej kierunek marszu na Grodno. Kompania wzięła udział w obronie tego miasta, a następnie w działaniach nad granicą litewską.
Ordre de Bataille i obsada personalna w kampanii wrześniowej |
Planowane Ordre de Bataille i obsada personalna 19 DP w kampanii wrześniowej. W nawiasach podano nazwy jednostek mobilizujących oraz stanowiska służbowe oficerów dywizji zajmowane przed mobilizacją.
Kwatera Główna 19 DP
- Dowództwo
- Sztab
77 pułk piechoty – ppłk dypl. August Nowosielski
85 pułk Strzelców Wileńskich- ppłk dypl. Jan Kruk-Śmigla
86 pułk piechoty – ppłk Walenty Peszek
19 pułk artylerii lekkiej – ppłk Leon Pilch
19 dywizjon artylerii ciężkiej typu „B” z plutonem taborów nr 19- 19 batalion saperów
- ośrodek zapasowy dywizji – ppłk Zygmunt Blumski
- bateria artylerii przeciwlotniczej motorowa typu "A" nr 19
- kompania telefoniczna 19 DP (kompania łączności 19 DP w Mołodecznie)
- pluton łączności Kwatery Głównej 19 DP (jw, z istniejącą w czasie pokoju stacją Hughes’a)
- pluton radio 19 DP (jw)
- drużyna parkowa łączności 19 DP (jw)
- 2 Gołębnik Pocztowy (Mołodeczno) Samodzielnej Drużyny Gołębi Pocztowych Nr 15 w Wilnie
Szwadron Kawalerii Dywizyjnej Nr 19
- dowódca szwadronu – mjr Mieczysław Gawryłkiewicz
- dowódca plutonu – ppor. Witold Pilecki
kompania kolarzy nr 32 (77 pp)- kompania przeciwpancerna nr 19
- samodzielna kompania karabinów maszynowych i broni towarzyszącej nr 32
- pluton pieszy żandarmerii nr 19 (pluton żandarmerii „Lida”)
- służby
Obsada personalna dowództwa dywizji w latach 1919-1939 |
- Dowódcy dywizji
- płk piech./gen. bryg. Michał Tokarzewski-Karaszewicz (12 V 1921 – 17 III 1927[3] → szef Biura Personalnego M.S.Wojsk.)
- gen. bryg. Tadeusz Kasprzycki (17 III 1927 – 19 VI 1931[4] → zastępca I Wiceministra Spraw Wojskowych)
- płk piech./gen. bryg. Eugeniusz Godziejewski (19 VI 1931 – IV 1936 → zastępca dowódcy Okręgu Korpusu Nr III)
- gen. bryg. Józef Kwaciszewski (17 IV 1936 – IX 1939)
- Dowódcy piechoty dywizyjnej
- płk piech. Walerian Czuma (XII 1922 – 2 V 1927[5] → dowódca OWar. „Wilno”)
- płk piech. Julian Skokowski (od 2 V 1927[6])
- płk dypl. Bolesław Krzyżanowski
- płk dypl. Tadeusz Pełczyński (I – IX 1939)
- II dowódcy piechoty dywizyjnej
- płk art. Leopold Cehak (23 III 1932[7] – 1934 → szef Departamentu Artylerii M.S.Wojsk.)
- płk dypl. Wincenty Kowalski (1934[8] – V 1937 → dowódca 8 Dywizji Piechoty)
- Szefowie sztabu
- mjr SG Aleksander Zygmunt Myszkowski (1922)
- kpt. SG Władysław Chmura (I 1923[9] - 15 I 1925 → szef sztabu 25 DP)
- ppłk SG Mikołaj Freund-Krasicki (VI 1925 – X 1926)
- ppłk dypl. piech. Stanisław I Dworzak (do IX 1931 → zastępca dowódcy 6 pp Leg.[10])
- mjr dypl. piech. Franciszek Gwizdak (1 IX 1931[11] – IV 1934 → wykładowca CWPiech[12])
- mjr dypl. art. Leon Horodecki (od IV 1934[13])
- ppłk dypl. Tadeusz Rudnicki (do IX 1939)
Przypisy |
↑ Wodzyński 2016 ↓, s. 10.
↑ Rocznik oficerski 1939 ↓, s. 536.
↑ Dziennik Personalny Ministra Spraw Wojskowych z 19 marca 1927 r., Nr 10, s. 93.
↑ Dziennik Personalny Ministra Spraw Wojskowych z 3 sierpnia 1931 r., Nr 5, s. 224.
↑ Dziennik Personalny Ministra Spraw Wojskowych z 23 maja 1927 r., Nr 15, s.
↑ Dziennik Personalny Ministra Spraw Wojskowych z 5 maja 1927 r., Nr 14, s. 126.
↑ Dziennik Personalny Ministra Spraw Wojskowych z 23 marca 1932 r., Nr 6, s. 236.
↑ Dziennik Personalny Ministra Spraw Wojskowych z 22 grudnia 1934 r., Nr 14, s. 254.
↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 2 z 6 stycznia 1923 roku, s. 27.
↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 7 z 23 października 1931 roku, s. 328.
↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 7 z 23 października 1931 roku, s. 322.
↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 11 z 7 czerwca 1934 roku, s. 154.
↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 11 z 7 czerwca 1934 roku, s. 163.
Bibliografia |
- Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2016-02-15].
- Karol Firich, Stanisław Krzysik, Tadeusz Kutrzeba, Stanisław Müller, Józef Wiatr: Almanach oficerski na rok 1923/24. T. III/2. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1923.
- Zdzisław Jagiełło: Piechota Wojska Polskiego 1918-1939. Warszawa: Bellona, 2007. ISBN 978-83-11-10206-4.
- Tadeusz Jurga: Wojsko Polskie: krótki informator historyczny o Wojsku Polskim w latach II wojny światowej. Regularne jednostki Wojska Polskiego w 1939: organizacja, działania bojowe, uzbrojenie, metryki związków operacyjnych, dywizji i brygad. T. 7. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.
- Bronisław Prugar-Ketling (red.): Księga chwały piechoty. Warszawa: Departament Piechoty MSWojsk, Warszawa 1937-1939. Reprint: Wydawnictwo Bellona, 1992.
- Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. T. 29. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego. Biblioteka Jagiellońska, 2006. ISBN 83-7188-899-6.
- Artur Wodzyński: Wielka księga piechoty polskiej 1918–1939. 1 Dywizja Piechoty Legionów. Warszawa: Edipresse Polska SA, 2016. ISBN 978-83-7945-593-5.
- Lech Wyszczelski: Wojsko Polskie w latach 1918-1921. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2006. ISBN 83-89729-56-3.
|
|