Egftnjytyk

Ten artykuł dotyczy 8 Dywizji Piechoty okresu II RP. Zobacz też: 8 Dywizja Piechoty – inne dywizje piechoty o numerze 8.

8 Dywizja Piechoty
Historia
Państwo	II Rzeczpospolita
Sformowanie	9 maja 1919
Rozformowanie	wrzesień 1939
Dowódcy
Pierwszy	gen. ppor. Stanisław Suryn
Ostatni	płk dypl. Teodor Furgalski
Działania zbrojne
wojna polsko-bolszewicka kampania wrześniowa
Organizacja
Dyslokacja	Modlin
Rodzaj sił zbrojnych	Wojska Lądowe
Rodzaj wojsk	Piechota
Podległość	1 Armia Armia „Modlin”
Skład	13 pułk piechoty 21 pułk piechoty 32 pułk piechoty 8 pułk artylerii lekkiej

8 Dywizja Piechoty (8 DP) – wielka jednostka piechoty Wojska Polskiego II RP.

Dywizja sformowana została 9 maja 1919 w Modlinie, Łomży i Warszawie. W bitwie warszawskiej walczyła na kierunku warszawskim. W 1926, w okresie przewrotu majowego jej pułki poparły Marszałka. W kampanii wrześniowej działała w składzie Armii „Modlin”.

Dowództwo dywizji stacjonowało w Twierdzy Modlin.

Formowanie dywizji |

Dywizję rozpoczęto formować 9 maja 1919 w Modlinie, Łomży i Warszawie. W jej skład weszły formowane już od 1918 pułki. 13 pułk piechoty^[a] formowano w Krakowie, 21 i 36 pułk piechoty w Warszawie, 33 w Łomży,a 8 pap w Rembertowie koło Warszawy.

Już w październiku 1918 potajemnie formowano pułk piechoty w Krakowie. Od 8 lutego 1919 nosił on numer 8. 8 lutego 1919 pułk przemianowano na 13. 21 pułk piechoty sformowano 1 listopada 1918 jako 1 Okręgowy Warszawski Pułk. Kadrę pułku w większości stanowili żołnierze byłego I Korpusu Polskiego. Od 13 listopada 1918 w Łomży formowano Łomżyński Okręgowy Pułk Piechoty. W grudniu pułk przemianowano na 33 pułk piechoty. Jego III batalion utworzono dopiero w połowie maja 1919. Początek 36 pułkowi piechoty dała utworzona 9 listopada 1918 Legia Akademicka. 3 grudnia 1918 Legię Akademicką przemianowano na 36 pułk piechoty. Zaczątkiem 8 pułku artylerii polowej były baterie artylerii formowane od listopada 1918 w Rembertowie. Powstały tam wówczas cztery baterie, z których utworzono dwa dywizjony przyszłego 8 pap.

W wyniku różnych poglądów na optymalną organizację polskiej dywizji piechoty, w składzie 8 DP zachodziły częste zmiany. W walkach na frontach w latach 1919-1920 w jej skład wchodziły:

• Dowództwo 8 Dywizji Piechoty


• XV Brygada Piechoty


• XVI Brygada Piechoty


• VIII Brygada Artylerii

Walki dywizji o granice |

Walki w rozproszeniu

Cechą charakterystyczną działań oddziałów 8 Dywizji Piechoty do lata 1919 był ich udział w walkach w rozproszeniu. Najwięcej jej jednostek skierowano na front galicyjski. W grudniu 1918 pod Lwów skierowano 33 kompanię marszową. 4 stycznia ruszył za nią cały 33 pułk piechoty. Jego bataliony brały udział w walkach pod Żółkwią, Kulikowem i Hamulcem. Walczące na froncie dwa bataliony 36 pułku piechoty utraciły tylu żołnierzy, że z dwóch stworzono jeden batalion. W marcu 1919 36 pułk piechoty otrzymał dwa nowe bataliony i walczył już całością sił. Jego II batalion uzyskał miano "Batalionu Śmierci". 9 stycznia 1919 na pomoc obrońcom Lwowa skierowano batalion marszowy z 8 (13)pp. W jego skład wchodziły dwie kompanie pułku i kompania z 4 pułku piechoty. W lutym batalion marszowy przemianowano na batalion 13 pułk piechoty. Batalion walczył do 28 lipca 1919 pod Gródkiem Jagiellońskim, Brzeżanami, Chodaczkowem Wielkim. 9 stycznia na front galicyjski wymaszerował też II/21 pp. Wszedł w skład grupy brygadiera Leona Berbeckiego. Bił się pod Rawą Ruską, Bełzem, Biesiadami, Dobrocinem, Żółkwią. III batalion tego pułku walczył w składzie armii gen. Iwaszkiewicza pod Chrośnicą, Siedliskiem, Jaworową, Wiszenką Małą, Magierowem i Sądową Wisznicą. Latem zaś nad Stochodem, Słuczą i Styrem.

W styczniu i lutym na front przegrupowano pododdziały 8 pułku artylerii polowej. Pierwsza do walk 5 stycznia 1919 w rejonie Lwowa pomaszerowała 5 bateria. Za nią dołączyły pozostałe.. Na froncie znalazły się cztery baterie pułku, w każdej po cztery działa. Wszystkie działały na osobnych kierunkach. Wspierały piechotę pod Żółkwią i Gródkiem, Hołubami i Kowlem, Lidą i Wilnem. Dopiero od maja 8 pap występował w całości i wszedł w skład VIII BA płk. Olgierda Pożerskiego.

W styczniu 1919 8 pułk piechoty działając w składzie grupy płk. Bolesława Roi, ruszył na pomoc Polakom walczącym na Śląsku Cieszyńskim. W wyniku trzydniowych walk powstrzymano natarcie czeskie, a 30 stycznia zawarto rozejm. 26 lutego oddziały polskie wróciły do Cieszyna.

Działania całością sił

Latem 1919 walki o granice toczyły się przede wszystkim na północno-wschodnich kresach. Tam też skierowano większość wojsk 8 DP. Dywizja po raz pierwszy występowała całością sił. W sierpniu i we wrześniu jednostki dywizji przybyły na front litewsko-białoruski. Pierwszy na ten front, bo już 6 sierpnia, wszedł do walki w rejonie Kłecka 33 pp. Na początku września na front przybył 13 pułk piechoty i wspólnie z 33 pułkiem tworzył XV Brygadę. Brygada obsadziła 70. kilometrowy odcinek obrony. Na przełomie września i października wzmocniony 13 pp wykonał udany wypad na Lepel. 14 października na front przybył 2 batalion 13 pp, a w dwa tygodnie później 3 batalion pułku. Od 5 listopada pułk podjął działania bojowe całością sił. Na okres zimy przeszedł do obrony.

W połowie sierpnia 1919 przybyło do Lidy dowództwo i dwa bataliony piechoty 21 pułku piechoty. Trzeci batalion dołączył w połowie października. 21 pułk do walki wszedł w rejonie Rakowa, następnie bronił linii Berezyna-Auta. Po nadejściu zimy pułk obsadził 80. kilometrowy pas obrony na lewym brzegu Dźwiny.
Latem 1919 bataliony 36 pp skierowano do Warszawy w celu uzupełnienia. Na front litewsko-białoruski dotarły 10 września gdzie w rejon Połocka i Mołodeczna nastąpiło połączenie wszystkich pododdziałów pułku. Pułk został podporządkowany dowódcy XVI Brygady. W jej składzie uczestniczył w natarciu w kierunku Dźwiny i Berezyny. Po odrzuceniu Armii Czerwonej za rzeki, 36 pułk przeszedł do obrony w rejonie Połocka. Zima na froncie minęła na ogół spokojnie. Jedynie w styczniu 1920 33 pułk piechoty odpierał wypad dwóch bolszewickich batalionów w rejonie Romla.

W marcu 8 DP przydzielono do 1 Armii gen. Stefana Majewskiego. W jej składzie wzięła udział w ofensywie kijowskiej zakończonej 7 maja 1920 opanowaniem Kijowa.

14 maja ruszyło przeciwnatarcie bolszewickie w całym pasie frontu północnego. Wojska 8 DP zostały zepchnięte z rejonu Połocka w kierunku południowo-zachodnim. Utworzona została Armia Rezerwowa. W jej skład której weszła też 8 DP. Zadaniem dywizji było uderzenie w skrzydło nieprzyjaciela i wyparcie go za Berezynę. Walki trwały do połowy czerwca 1920.

25 czerwca 1920 Michaił Tuchaczewski wydał rozkaz o przygotowaniu wojsk bolszewickich. W tym czasie 8 DP działała w składzie grupy gen. Żeligowskiego. 4 lipca bolszewicka 4 Armia uderzyła na grupę Żeligowskiego w rejonie Pohostu. Grupa poniosła duże straty. Dochodziło wówczas do wyjątkowo krwawych i zaciętych walk. Dwa bataliony 33 pułku piechoty w okresie pierwszych 16 godzin walk wykonały 17 kontrataków. Od Woropajewa dywizja wycofywała się w formie czworoboku. Boki jego stanowiła piechota 10 i 8 dywizji piechoty, a w środku maszerowała artyleria i tabory. Odwrót obu dywizji osłaniał 21 pułk piechoty. 9 lipca dywizja stanęła w Kobylniku. Od 9 do 19 lipca 8 DP cofając się podeszła w rejon Grodna. Atakując miasto 21 pułk poniósł znaczne straty. Jego dwie jego kompanie dostały się do niewoli. Rozbiciu uległ cały tabor. 33 pułk cofał się w kilku kolumnach. Scalenia pułku dokonano dopiero pod Białymstokiem. W straży tylnej dywizji walczył zazwyczaj 3 dywizjon 1 pułku strzelców konnych. W trudnej sytuacji koło Grodna dowódca 8 pap, ppłk Strzemiński, otoczony przez Kozaków, popełnił samobójstwo.

22 lipca wojska bolszewickie osiągnęły linię Pińsk-Słonim-Grodno-Suwałki, a w końcu lipca Kowel, Brześć, Tykocin, Łomżę, Nowogród.

W końcu lipca 8 Dywizja prowadziła działania odwrotowe na kierunku Grodno, Białystok. Szczególnie ciężkie straty poniósł 21 pułk piechoty. W rejonie Białegostoku stracił około 500 żołnierzy. Osłaniający odwrót jego 2 batalion dostał się do niewoli. 28 lipca pod Wólką 145 żołnierzy II/36pp nie wyszło z okrążenia. W dzień później 36 pułk prowadził ciężkie boje koło Świryd. Na początku sierpnia dywizja walczyła nad Bugiem w rejonie Nura. Przeprawę dywizji osłaniał 13 pułk piechoty. 4 sierpnia siłą torował sobie drogę do przeprawy. Po przekroczeniu Bugu 13 pp zebrał się w Małkini. Do Małkini przybył również 21 pułk, który dostał tu wzmocnienie w postaci dwóch kompanii karabinów maszynowych sformowanych w Modlinie. Przedmieścia Małkinia-Kańkowo bronił 33 pułk. Obrona w tym rejonie trwała 3 dni. 4 sierpnia 36 pułk piechoty odpierał natarcie koło Kosowa.

W dniach 10-12 sierpnia dywizja ześrodkowała się w rejonie Okuniew, Rembertów, a następnie przejęła obronę w pasie 1 Armii od Okuniewa do Leśniakowizny. 14 sierpnia o świcie rozpoczęła się bitwa pod Radzyminem.

Bitwa Warszawska

Obelisk na Cmentarzu Poległych w Bitwie Warszawskiej w Ossowie

8 Dywizja Piechoty dopiero w toku bitwy warszawskiej otrzymała około 2000 uzupełnienie. Były to zazwyczaj pododdziały ochotnicze. 14 sierpnia przybył do dywizji I batalion 236 pułku oraz dwie kompanie 221 pułku piechoty. Na kierunku warszawskim dywizja odpierała uderzenia wojsk bolszewickich kierowane na Ossów. 13 sierpnia około 13:30 bolszewicka 79 Brygada z 16 Armii uderzyła w styk 47 pułku piechoty oraz 21 pp. Walki trwały do wieczora. Kontratak I/33 pp odzyskał utracony teren i ustabilizował położenie na noc z 13 na 14 sierpnia. 14 sierpnia Rosjanie zaatakowali skutecznie wzdłuż drogi Leśniakowizna – Ossów. Dowódca 33 pułku ppłk Jerzy Sawicki zdecydował się kontratakować II batalionem. Kontratakował również 36 pp dwoma kompaniami 236 pułku, a po nich dwoma kolejnymi kompaniami 36 pp.

Z żołnierzami 1 kompanii 236 pułku atakował ksiądz Ignacy Skorupka.

Dowódca 1 kompanii por. Słowikowski tak opowiadał o tym zdarzeniu: Spojrzałem na idącego okok mnie księdza Skorupkę. Szedł wyprostowany, a usta jego poruszały się lekko. Prawdopodobnie odmawiał modlitwę ... Za nami z okrzykiem hurra biegła kompania. Zdawało mi się, że ksiądz Skorupka potknął się o bruzdę i upadł na ziemię[1].

Ksiądz Ignacy Skorupka poległ^[b].

Jeszcze w godzinach przedpołudniowych wyprowadzono kontratak dywizyjny. Nacierał 13 pułk piechoty. W pierwszym rzucie atakował III batalion por. Jana Szewczyka z I/ 8 pap. Wspólnie z nim uderzyły pododdziały zaległe na zachodnim skraju Ossowa. Atak okazał się skuteczny. Kontratakująca bolszewicka 17 DS nie odniosła powodzenia. Pod Ossowem powstrzymano bolszewików.

Kontruderzenie znad Wieprza wyzwoliło ruch na wschód i na kierunku warszawskim. Dywizja uzupełniła stany i we wrześniu przegrupowano ją do Małopolski Wschodniej w rejon Stanisławowa i Holina. Tam została wprowadzona do walki. 16 września w rejonie Dyjatyna oddziały bolszewickiej 8 Dywizji Jazdy okrążyły dwie kompanie strzeleckie i 7 baterię artylerii. Mimo bohaterskiej obrony, Polacy ulegli przeważającym siłom rosyjskim, tym niemniej zdołali zatrzymać przeciwnika na cały dzień, co pozwoliło macierzystej 8DP na zamknięcie linii frontu i rozpoczęcie operacji niemeńskiej przez wojska polsko-ukraińskiego Frontu Południowego. Po zawieszeniu broni dywizja ochraniała granicę państwą w powiatach krzemienieckim i ostrogskim.

W okresie walk o niepodległość i granice w oddziałach 8 DP poległo 1476 żołnierzy, a kilka tysięcy odniosło rany. Za okazane męstwo wyróżniono 118 żołnierzy Orderem Virtuti Militari, a 1620 Krzyżem Walecznych^[2].

Dywizja w okresie pokoju |

Dowództwo stacjonowało w Twierdzy Modlin

Nad granicą 8 Dywizja Piechoty stała do wiosny 1921. W marcu wróciła na Mazowsze. Dowództwo i pododdziały dywizyjne dyslokowano w Modlina^[3], 13 pułk piechoty do Pułtuska, 21 pp do Warszawy na Cytadelę, 33 pułk do Łomży, 36 pułk do Warszawy do koszar przy ul. 11 Listopada, a 8 pułk artylerii polowej do Płocka. W miastach garnizonowych witano żołnierzy uroczyście. Organizowano uroczyste polowe msze święte i defilady. Koszary były jednak zdewastowane. Braki występowały w wyposażeniu kwaterunkowym, uzbrojeniu i umundurowaniu. Wszystko budowano od podstaw. Dotyczyło to też ustalania regulaminów, przepisów i instrukcji, zasad gospodarki finansowej i materiałowej, remontu i robót inwestycyjnych. W pracy szkoleniowej dużą wagę przykładano do sportu. W pułkach powstały Wojskowe Kluby Sportowe. Królowała piłka nożna i lekkoatletyka. Zachęcano do uprawiania gimnastyki, siatkówki, kolarstwa, tenisa i wioślarstwa. W 1921 realizowano demobilizację wojska, a dywizje przechodziły na stopę pokojową. Przeprowadzono też pierwszą reorganizację wojsk. W jej wyniku w 8 DP pozostał 13 i 21 pułk piechoty, a w miejsce 33 i 36 pułku włączono w jej skład 32 pułk piechoty. Do maja 1924 kawalerię dywizjną stanowił dywizjon z 1 pułku strzelców konnych.

Organizacja pokojowa dywizji

• 
  Dowództwo w Twierdzy Modlin
  


• 
  13 Pułk Piechoty „Dzieci Krakowa” w Pułtusku
  


• 
  21 Pułk Piechoty „Dzieci Warszawy” w Warszawie
  


• 
  32 Pułk Piechoty w Twierdzy Modlin (III batalion w Działdowie)


• 
  8 Płocki Pułk Artylerii Lekkiej im. Króla Bolesława Krzywoustego w Płocku
  


• kompania łączności 8 DP w Twierdzy Modlin

Szkolenie

Przyjęto roczny cykl szkolenia pułku kończony zazwyczaj ćwiczeniami zgrywającymi. 21 pułk szkolił się w okolicach Parysowa, Słodowca, Łomianek i Wawrzyszewa. Strzelania ostre prowadził na poligonie w Rembertowie. Strzelania artyleryjskie 8 pułku sprawdzane były na poligonach w Rembertowie lub Toruniu. W 1932 przy 13 pułku piechoty zlokalizowano dywizyjny Kurs Podchorążych Rezerwy. W latach 30. zaczęły obowiązywać nowe instrukcje i regulaminy. Przerabiano przede wszystkim tematy z działań manewrowych. Brak środków transportu uniemożliwiał jednak praktyczną ich realizację. Stosunkowo mało wagi przywiązywano do obrony przeciwpancernej i przeciwlotniczej. Dopiero w ostatnich lat przed wybuchem wojny coraz więcej miejsca zajmować zaczęły zagadnienia zwalczania lotnictwa, organizacji obrony przeciwlotniczej i walki z bronią pancerną. Większą uwagę zaczęto zwracać na działania obronne, w tym na obronę stałą i działania opóźniające.

Działania społeczno kulturalne

Życie towarzyskie kadry zawodowej i jej rodzin koncentrowało się w kasynach^[c]. Organizowano tam wieczorki, bale i inne imprezy. Osoby cywilne mogły korzystać z kasyna tylko za poręczeniem oficera lub podoficera. Kasyna oficerskie pułku były miejscem spotkań miejscowej inteligencji i okolicznego ziemiaństwa. Prowadzono też działania charytatywne. W pułkach szyto ubrania dla dzieci bezrobotnych i organizowano dla nich obiady. W niedzielę i święta dla ubogich wydawano bigos lub grochówkę. W okresie wielkich powodzi w 1934 żołnierze brali udział w ratowaniu dobytku mieszkańców zagrożonych obszarów. Do dyspozycji społeczeństwa oddawano biblioteki pułków. Wyświetlano też filmy.

W życiu rodzin kadry ważną rolę odgrywała organizacja Rodzina Wojskowa. Organizowała ona kursy strzeleckie, udzielania pierwszej pomocy, przeciwgazowe, przeciwlotnicze i inne. Działały w niej przede wszystkim żony oficerów. Personel kasyn i kantyn stanowiły zazwyczaj żony podoficerów. Rodzina Wojskowa w Płocku opiekowała się szkołami w Chylinie, Kępie Polskiej, Pogórzu i Zakrzewiu.

We wszystkich jednostkach dywizji uroczyście obchodzono święta kościelne. Żołnierze wyznania rzymskokatolickiego w każdą niedzielę i święta maszerowali w szyku zwartym z orkiestra do kościoła.
Żołnierze innych uczestniczyli indywidualnie w praktykach religijnych swoich wyznań.

Dywizja w kampanii 1939 |

Rozkaz Sztabu Głównego z 25 sierpnia o koncentracji przewidywał, że 8 Dywizja Piechoty będąca odwodem Armii „Modlin”, skoncentruje się bez 13 pułku piechoty w rejonie Modlin – Zegrze. Posługiwała się wtedy kryptonimem „Stefan”^[4]. Miała wejść do walki na wypadek przerwania się Niemców przez polską obronę.

1 września stanowisko dowodzenia dywizji znajdowało się w Ościsłowie^[5]. Do świtu 2 września oddziały dywizji miały zająć rejon: Unikowo, Drogiszka, Niedzbórz^[5]. Zgodnie z przewidywanymi zadaniami do świtu 2 września dywizja przeszła do rejonu: Unikowo, Drogiszka, Niedzbórz^[6].

2 września dywizja została skierowana do wsparcia wojsk walczących w rejonie Mławy (patrz: bitwa pod Mławą). 8 DP dotarła w rejon ześrodkowania o świcie 3 września. Na skutek często zmienianych rozkazów, pogubienia się jej pododdziałów, a także działań dywersantów na tyłach, została rozbita. Jedynie 21 pułk piechoty zdołał wykonać wyznaczone mu cele (uderzenie na Przasnysz w celu odciążenia Mazowieckiej Brygady Kawalerii). Ostatecznie brak kontaktu z dowództwem dywizji oraz wycofanie się pozostałych sił polskich w kierunku na Modlin zmusił dowódcę 21 pułku piechoty płk. dypl. Stanisława Sosabowskiego do wydania 4 września rozkazu o odwrocie podległych mu sił na Warszawę.

Natomiast w pozostałych oddziałach dywizji wybuchła panika, którą zapoczątkowała pomyłkowa wymiana ognia pomiędzy kawalerią dywizyjną a kompanią sztabową. Niedługo później zaczęły wzajemny ostrzał pododdziały 13 pułku piechoty i 32 pp ppłk. Stefana Zająca. Całe bataliony rzuciły się do ucieczki, zostawiając częściowo broń i sprzęt. Z wielkim trudem dowódca 13 pułku piechoty zebrał połowę pułku i skierował się do lasów pod Opinogórą, gdzie dołączył do zawiązanej grupy pod dowództwem płk. Sosabowskiego. Natomiast resztę żołnierzy z 8 Dywizji Piechoty, w tym większość 32 pp, zebrał na zachód od lasów opinogórskich dowódca dywizji płk Furgalski. Nie podejmując żadnych prób stawienia oporu nieprzyjacielowi, wyruszył w kierunku południowym. Kolumna szybko stała się celem nalotów niemieckich samolotów, które dosyć szybko ją rozproszyły. Pojedyncze grupy żołnierzy cofały się bezładnie w kierunku Wisły na Płock, Zakroczym i Modlin.

W rejonie Modlina udało się zebrać ocalałe oddziały 8 Dywizji Piechoty, którymi następnie obsadzono stanowiska obrony twierdzy modlińskiej; 32 pułk piechoty objął odcinek w rejonie fortów I i II, część artylerii dywizyjnej wraz z 8 dac zajęła stanowiska na wschód od Kazunia. W nocy z 7 na 8 IX do twierdzy przybył 21 pp płk. dypl. S. Sosabowskiego, a 13 pp ppłk. Alojzego Nowaka przeszedł do rejonu Gniewniewic w celu reorganizacji i dozorowania odcinka Wisły na zachód od Modlina. 12 września Dywizja miała wykonać demonstracyjne uderzenie w kierunku Sochaczewa, jednakże spotkawszy sztab Armii Łódź z gen. Thommée podporządkowała się jego rozkazom i uderzyła z Zaborowa na Borzęcin Duży, zajmując go o zmierzchu. 13 września 8 DP została zawrócona na Palmiry (bez 21 pp, który odszedł do obrony Warszawy), gdzie objęła odcinek obrony twierdzy: „Kazuń”-„Nowy Dwór”, na którym dotrwała do czasu kapitulacji.

Natomiast 21 pułk piechoty został przydzielony do Grupy Operacyjnej gen. Juliusza Zulaufa, w składzie której 15 września o świcie dotarł do Warszawy i z marszu obsadził odcinek obronny w rejonie Grochowa na przedmościu praskim. 26 września z powodzeniem odparł ostatni atak niemiecki. Następnego dnia rozpoczęło się zawieszenie broni, a 28 września podpisano akt kapitulacji stolicy.

Żołnierze dywizji |

gen. bryg. Stanisław Burhardt-Bukacki

Dowódcy dywizji:

• gen. ppor. Stanisław Suryn (od 15 V 1919^[7])


• gen. ppor. Tadeusz Bylewski (do 1 VIII 1919)


• gen. ppor. Stefan Mokrzecki (1 VIII – XI 1919)


• gen. ppor. Józef Lasocki (1919 – 25 II 1920)


• gen. ppor. Józef Czikel (7 III – VI 1920)


• gen. bryg. Stanisław Burhardt-Bukacki (7 VII 1920 – 31 XII 1925)


• gen. bryg. Henryk Karol Korab-Bobkowski (9 VIII 1926 – 15 V 1928)


• gen. bryg. Antoni Szylling (od 15 V 1928)


• płk dypl. Wincenty Kowalski (V 1937 – I 1938)


• płk dypl. Teodor Furgalski (1938 – 1939)

Dowódcy piechoty dywizyjnej:

• płk piech. Bolesław Kraupa (do 10 XII 1923 → dowódca 28 DP^[8])


• płk piech. Kazimierz Jacynik (10 XII 1923 – 31 VII 1927 → zastępca dowódcy OK I^[9])


• płk piech. Stanisław Józef Kozicki (VIII 1927 - III 1935)


• płk dypl. Tadeusz Kalina-Zieleniewski (od III 1935)


• płk dypl. Ludwik de Laveaux (1939)

Szefowie sztabu:

• ppłk SG Jan Kubin (18 I – 5 IV 1920)


• ppłk p.d. SG Henryk Bagiński (od 10 VII 1920)


• mjr SG Ludwik Rudka (1921)


• ppłk SG Mieczysław Boruta-Spiechowicz (IX 1921 – XI 1922)


• mjr SG Zygmunt Durski (1923 - X 1925)


• mjr SG Stanisław Wiloch (X 1925 - X 1926)


• ppłk dypl. Kazimierz Franciszek Marczewski

Obsada personalna w marcu 1939 roku |

Ostatnia „pokojowa” obsada personalna dowództwa dywizji^[3][d]:

• dowódca dywizji – płk dypl. Teodor Wiktor Furgalski


• dowódca piechoty dywizyjnej – płk dypl. Ludwik de Laveaux


• szef sztabu – ppłk dypl. Kazimierz Franciszek Marczewski


• I oficer sztabu – kpt. dypl. Skierski Jerzy Stanisław


• II oficer sztabu – kpt. adm. (piech.) Stanisław Maurycy Miszewski


• komendant rejonu PW konnego – mjr kaw. Jarosław Ciechanowski


• dowódca łączności – mjr łączn. Zenon mgr Butkiewicz


• oficer taborowy – kpt. tab. Witold Sawicki


• oficer intendentury – kpt. int. mgr Władysław I Śniegocki

Obsada personalna we wrześniu 1939 |

• 
  Dowództwo
  
  
  
  • dowódca dywizji – płk dypl. Teodor Wiktor Furgalski
  
  
  • I dowódca piechoty dywizyjnej – płk dypl. Ludwik de Laveaux
    
  
  
  • II dowódca piechoty dywizyjnej – płk Wacław Młodzianowski
    
  
  
  • dowódca artylerii dywizyjnej – ppłk Mikołaj Jan Ordyczyński (od 11 IX ppłk Jan Domasiewicz)
  
  
  • oficer sztabu – kpt. Wiktor Jachimiuk
  
  
  • oficer sztabu – por. Stanisław Pancerz
  
  
  • oficer sztabu – kpt. Edward Cicharski
  
  
  • dowódca saperów – mjr Walerian Klimowicz
  
  
  • szef służby duszpasterskiej – ks. kapelan Ferdynand Zygmunt Wawro
    
  
  
  • szef służby sprawiedliwości – mjr Władysław Koreywo
  
  
  • sędzia sądu polowego – por. rez. Zygmunt Rose
  
  
  • sędzia sądu polowego – ppor. rez. Juliusz Kohn
  
  
  
  


• 
  Sztab
  
  
  
  • 
    szef sztabu – ppłk dypl. Kazimierz Franciszek Marczewski
  
  
  • oficer operacyjny – kpt. dypl. Adam Szugajew
    
  
  
  • oficer informacyjny – kpt. Zbigniew Garwacki
  
  
  • dowódca łączności – kpt. Michał Standziak
  
  
  • kwatermistrz – kpt. dypl. Stanisław Jerzy Skierski
  
  
  • szef służby uzbrojenia – kpt. Stefan Karol Łysakowski
  
  
  • szef służby intendentury – kpt. Władysław Śniegocki
  
  
  • szef służby zdrowia – mjr lek. dr Henryk Lenk
    
  
  
  • komendant Kwatery Głównej – mjr Otton Laskowski
    
  
  
  
  

• 
  13 pułk iechoty (krypt. "Jarosław")


• 
  21 Pułk Piechoty „Dzieci Warszawy” (krypt. "Przemysław")


• 
  32 Pułk Piechoty (krypt. "Maurycy")


• 
  8 Płocki Pułk Artylerii Lekkiej im. Króla Bolesława Krzywoustego (krypt. "Mateusz")


• 
  8 dywizjon artylerii ciężkiej (krypt. "Teodor")


• 
  8 batalion saperów (krypt. "Tomasz")


• kompania telefoniczna 8 DP – kpt. Franciszek Leszczyński


• pluton radio 8 DP - ppor. Karol Wolfke
  


• pluton łączności Kwatery Głównej 8 DP
  
  
  
  • dowódca plutonu – por. łącz. Czesław Kotyński^[11]
    
  
  
  • zastępca dowódcy plutonu - ppor. Karol Waszczenko
  
  
  
  


• drużyna parkowa łączności 8 DP


• 
  kompania kolarzy nr 11
  
  
  
  • dowódca kompanii – por. Mieczysław Ptasiński
  
  
  • zastępca dowódcy kompanii - ppor. Kubiak
  
  
  
  

• 
  szwadron kawalerii dywizyjnej
  
  
  
  • dowódca szwadronu – mjr Jarosław Ciechanowski
  
  
  • zastępca dowódcy szwadronu - ppor. Walerian Antoni Minor^[12]
    
  
  
  
  


• kompania asystencyjna (zmobilizowana 24 VIII 1939 w Modlinie)
  
  
  
  • dowódca kompanii - ppor. Zbigniew Grabkowski^[13]
    
  
  
  • zastępca dowódcy - ppor. Henryk Sieczko
  
  
  
  


• samodzielna kompania karabinów maszynowych i broni towarzyszącej nr 11 – ppor. Kazimierz Bróździński (do 11 IX)


• 8 bateria artylerii przeciwlotniczej motorowa typ A – kpt. Józef Franciszek Płodowski


• 89 bateria przeciwlotnicza (typ B) (dołączona do dywizji na okres wojny) – kpt. Janusz Stanisław Klimontowicz


• park intendentury nr 101


• pluton parkowy uzbrojenia nr 101 - ppor. rez. sap. Franciszek Sikirko^[14]
  

8 Dywizja Piechoty AK |

Polskie oddziały powstańcze walczące od 1 sierpnia 1944 roku podczas Powstania Warszawskiego zostały przeorganizowane w Warszawski Korpus AK, składający się z trzech dywizji piechoty, nawiązujących do przedwojennych jednostek wojskowych.

Jedną z dywizji była 8 Dywizja Piechoty AK im. Romualda Traugutta zorganizowana z oddziałów walczących na Żoliborzu i w Puszczy Kampinoskiej pod dowództwem ppłk. Mieczysława Niedzielskiego ps. "Żywiciel".

 Osobny artykuł: 8 Dywizja Piechoty AK im. Romualda Traugutta.

Uwagi |

Przypisy |

Bibliografia |

• Zdzisław Jagiełło: Piechota Wojska Polskiego 1918-1939. Warszawa: Bellona, 2007. ISBN 978-83-11-10206-4.


• Tadeusz Jurga: Wojsko Polskie: krótki informator historyczny o Wojsku Polskim w latach II wojny światowej. Regularne jednostki Wojska Polskiego w 1939: organizacja, działania bojowe, uzbrojenie, metryki związków operacyjnych, dywizji i brygad. T. 7. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.


• Kazimierz Goch: Zarys historji wojennej pułków polskich 1918–1920. 13 pułk piechoty. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1928.

• Karol Firich, Stanisław Krzysik, Tadeusz Kutrzeba, Stanisław Müller, Józef Wiatr: Almanach oficerski na rok 1923/24. T. III/2. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1923.


• Aleksander Kociszewski: Zarys historii wojennej pułków polskich w kampanii wrześniowej, 13 pułk piechoty, zeszyt 4. Warszawa: Przedsiębiorstwo Wielobranżowe „Mikromax” Sp. z o.o., 1990. ISBN 83-900009-9-7.


• Bronisław Prugar-Ketling (red.): Księga chwały piechoty. Warszawa: Departament Piechoty MSWojsk, Warszawa 1937-1939. Reprint: Wydawnictwo Bellona, 1992.


• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. T. 29. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego. Biblioteka Jagiellońska, 2006. ISBN 83-7188-899-6.


• Lech Wyszczelski: Wojsko Polskie w latach 1918-1921. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2006. ISBN 83-89729-56-3.

p • d • e Wojsko Polskie II Rzeczypospolitej Rodowód Polska Siła Zbrojna Armia Polska we Francji Armia Wielkopolska Legiony Polskie Samoobrona Litwy i Białorusi Wojsko Litwy Środkowej Wojsko Polskie na Wschodzie Naczelne władze wojskowe Naczelnik Państwa (1918-1922) Prezydent RP (1922-1939) Naczelne Dowództwo WP Ministerstwo Spraw Wojskowych Generalny Inspektorat Sił Zbrojnych Sztab Generalny (Główny) Kwatera Główna Naczelnego Wodza Rodzaje sił zbrojnych Wojsko Marynarka Wojenna Formacje Wojska Wartownicze i Etapowe (1919-1921) Korpus Ochrony Pogranicza (1924-1939) Obrona Narodowa (1937-1939) Bronie Piechota Kawaleria Artyleria Bronie pancerne (1937-1939) Lotnictwo Saperzy Wojska Kolejowe (do 1928) Wojska Samochodowe (do 1937) Tabory Żandarmeria Służby duszpasterska geograficzna intendentury inżynieryjno-saperska kolejowa remontu sprawiedliwości zdrowia weterynarii uzbrojenia lotnictwa żeglugi śródlądowej łączności etapowa jeniecka poborowa WP w 1939 OdeB pokojowe Plan mob. "W" Mobilizacja OdeB wojenne Kampania wrześniowa Plan Zachód Plan Wschód Inne Bunt Żeligowskiego Centrum Wyszkolenia Sanitarnego Centrum Wyszkolenia Saperów Centrum Wyszkolenia Łączności Centrum Wyszkolenia Żandarmerii Centrum Wyższych Studiów Wojskowych Fundusz Obrony Narodowej Główny Urząd Zaopatrywania Armii Instytut Wojskowo-Techniczny Oddział II Sztabu Generalnego Wojska Polskiego Oficerska Szkoła Topografów Placówki dyplomatyczne Wojska Polskiego II RP Rada Wojenna Rada Wojskowa Wojna polsko-bolszewicka Wojskowa Komisja Ustawodawcza Wyższa Szkoła Wojenna Barwy broni i służb Mundur