Egftnjytyk

Ten artykuł dotyczy 20 Pułku Piechoty Ziemi Krakowskiej. Zobacz też: 20 Pułk Piechoty - inne pułki piechoty noszące numer „20”.

20 Pułk Piechoty Ziemi Krakowskiej
Odznaka 20 Pułku Piechoty
Historia
Państwo	II Rzeczpospolita
Sformowanie	1919
Rozformowanie	1939
Tradycje
Święto	26 maja
Nadanie sztandaru	18 maja 1924
Kontynuacja	10 Batalion Desantowo-Szturmowy
Dowódcy
Pierwszy	płk Ignacy Pick
Ostatni	płk Kazimierz Brożek
Działania zbrojne
kampania wrześniowa
Organizacja
Dyslokacja	garnizon Kraków
Rodzaj sił zbrojnych	wojsko
Rodzaj wojsk	piechota
Podległość	6 Dywizja Piechoty

Tereny działań pułku w latach 1918-1920

29 lipca - 3 sierpnia 1920

Pułk walczył w składzie 6DP

Tablica upamiętniająca Karola Bacza

20 Pułk Piechoty Ziemi Krakowskiej (20 pp) – oddział piechoty Wojska Polskiego II RP.

Formowanie i zmiany organizacyjne |

5 listopada 1918 roku z Opawy do Krakowa przybył „Batalion Uzupełniający” pod dowództwem płk. Ignacego Pika, w skład którego wchodzili żołnierze narodowości polskiej cesarskiego i królewskiego 16 pułku strzelców. W drugiej połowie listopada powróciły z Ukrainy dwa bataliony 16 pułku strzelców. Wszystkie pododdziały włączone zostały do batalionu zapasowego 4 pułku piechoty Legionów.

W styczniu 1919 roku po przeniesieniu batalionu zapasowego 4 pułku piechoty Legionów do Jabłonny rozpoczęto organizację Pułku Ziemi Krakowskiej.

4 kwietnia 1919 roku Minister Spraw Wojskowych generał porucznik Józef Leśniewski nadał Pułkowi Ziemi Krakowskiej numer „20” i nazwę wyróżniającą „Ziemi Krakowskiej” oraz wyznaczył Kraków, jako stałe miejsce postoju batalionu zapasowego 20 pułku piechoty i ustalił podległość tego batalionu pod Dowództwo Okręgu Generalnego Kraków^[1].

W tym samym roku oddział podporządkowany został dowódcy 6 Dywizji Piechoty i wszedł w skład XII Brygady Piechoty.

 Osobny artykuł: Organizacja pułku piechoty Wojska Polskiego II RP.

W latach 1995–2001 tradycje pułku kontynuował 10 Batalion Desantowo-Szturmowy Ziemi Krakowskiej stacjonujący w Rząsce.

Pułk w okresie pokoju |

W okresie międzywojennym 20 pułk piechoty stacjonował na terenie Okręgu Korpusu Nr V^[2] w garnizonie Kraków^[3]. Wchodził w skład 6 Dywizji Piechoty^[2].

 Osobny artykuł: Święta wojskowe w Polsce.

19 maja 1927 roku Minister Spraw Wojskowych marszałek Polski Józef Piłsudski ustalił i zatwierdził dzień 26 maja, jako datę święta pułkowego^[4]. Pułk obchodził swoje święto w rocznicę boju pod Zamoszem, stoczonego w 1920 roku^[5].

Na podstawie rozkazu wykonawczego Ministerstwa Spraw Wojskowych do Departamentu Piechoty o wprowadzeniu organizacji piechoty na stopie pokojowej PS 10-50 z 1930 roku, w Wojsku Polskim wprowadzono trzy typy pułków piechoty. 18 pułk piechoty zaliczony został do typu I pułków piechoty (tzw. „normalnych”). W każdym roku otrzymywał około 610 rekrutów. Stan osobowy pułku wynosił 56 oficerów oraz 1500 podoficerów i szeregowców. W okresie zimowym posiadał batalion starszego rocznika, batalion szkolny i skadrowany, w okresie letnim zaś batalion starszego rocznika i dwa bataliony poborowych^[6].
Po wprowadzeniu nowej organizacji piechoty na stopie pokojowej, pułk szkolił rekrutów dla potrzeb batalionu Korpusu Ochrony Pogranicza^[7].

 Osobne artykuły: Plan mobilizacyjny „W”, Jednostka mobilizująca i Jednostka mobilizowana.

Pułk był jednostką mobilizującą. Zgodnie z uzupełnionym planem „W”, który wszedł wżycie 15 maja 1939 roku miał sformować w mobilizacji niejawnej:

w grupie jednostek oznaczonych kolorem brązowym, podgrupa 20:

• kompanię km plot. typ B nr 53,


• kompanię km plot. typ B nr 54,

w grupie jednostek oznaczonych kolorem żółtym:

• 20 pułk piechoty,


• kompanię asystencyjną nr 151,


• 
  kompanię kolarzy nr 54 dla 6 DP,


• park intendentury typ I nr 501 dla 6 DP,


• kompanię sanitarną nr 501 dla 6 DP^[8].

Ponadto pułk był odpowiedzialny, pod względem materiałowym, za mobilizację Dowództwa 6 Dywizji Piechoty, kompanii łączności 6 DP, Komendy Rejonu Uzupełnień Kraków Miasto oraz Kadry Zapasowej Piechoty Kraków^[9].

23 sierpnia 1939 roku została zarządzona mobilizacja jednostek „brązowych” oraz jednostek „żółtych” na terenie Okręgu Korpusu Nr V. Początek mobilizacji został wyznaczony na godzinę 6.00 następnego dnia^[10].

Pułk w kampanii wrześniowej 1939 roku |

 Osobny artykuł: Kampania wrześniowa.

W czasie kampanii wrześniowej 1939 roku pułk walczył w składzie 6 Dywizji Piechoty.

3 września 1939 z nadwyżek pułku został zaimprowizowany 4 Batalion Forteczny dla Obszaru Warownego "Kraków". 11 września 1939 w rejonie Ździar baon forteczny por. Andrzeja Krawca został włączony do II/20 pp.

Żołnierze pułku |

Dowódcy pułku

• płk Ignacy Pick (do 9 III 1919^[11] → dowódca XI BP)


• płk Wacław Pażus (8 I – 3 II 1920^[12])


• płk Emanuel Hohenauer de Charlenz (10 III – 12 VI 1919^[11])


• płk Ignacy Pick (13 VI – 16 XII 1919^[11])


• ppłk Marian Wąsowicz (19 XII 1919 – 21 I 1920^[11])


• płk Aleksander Pietkiewicz (21 I – 25 V 1920^[11])


• mjr Antoni Lisowski (25 V – 27 VI 1920^[11])


• mjr Teodor Iwaniszyn (27 VI – 23 VII 1920^[11])


• mjr Antoni Lisowski (24 VII – 13 VIII 1920^[11])


• ppłk piech. Stanisław Schuster-Kruk (od 14 VIII 1920^[11])


• ppłk Henryk Madurowicz (w. z., † 25 VI 1921)


• ppłk / piech. piech. Stanisław Schuster-Kruk (do 28 I 1931 → dowódca Brygady KOP „Wilno”^[13])


• ppłk / płk piech. Kazimierz Brożek (28 I 1931^[14] – IX 1939)

Zastępcy dowódcy pułku

• mjr piech. Edmund Żelawski (p. o. 10 VII 1922^[15] – 1924^[16])


• ppłk piech. Franciszek Tomek (22 V 1925^[17] – 26 IV 1928 → praktyka poborowa w PKU Kraków Miasto^[18])


• ppłk piech. Edmund Effert (26 IV 1928 – 12 III 1929 → p.o. komendanta PKU Grodno^[19])


• mjr / ppłk dypl. piech. Leopold Gebel (12 III 1929 – 26 III 1931 → szef wydziału w Biurze Og. Adm. MSWojsk.^[20])


• ppłk dypl. piech. Józef Jan Stanisław Sierosławski (15 V 1931^[20] – III 1932 → szef wydziału w Oddziale I SG^[21])


• ppłk piech. Stanisław II Klementowski (15 VII 1932^[22] – 26 I 1934 → kierownik Okr. Urz. WFiPW DOK VIII^[23])


• ppłk dypl. piech. Karol Lenczowski (26 I 1934 stanowiska nie objął^[23][24])


• ppłk piech. Karol Chrobaczyński (od VI 1934^[25])


• ppłk piech. Franciszek Uhrynowicz (do VIII 1939 → dowódca OZ 6 DP)

Kwatermistrzowie

• mjr piech. Jan Korpak (10 VII 1922^[26] – 1923^[27] → dowódca III baonu^[16])


• mjr piech. Stanisław III Nowicki (1924 – 1925 → dowódca II baonu^[28])


• mjr piech. Jan Korpak (1925^[29] – I 1926 → dowódca I/22 pp^[30])


• mjr piech. Władysław Błażewicz (I 1926^[31] – 1929 → dyspozycja dowódcy OK V^[32])


• mjr piech. Witold Trubicki (od 6 VII 1929^[33])

Oficerowie

• ppłk SG Władysław Powierza – dowódca I baonu (31 X 1927 – 26 IV 1928 → zastępca dowódcy 85 pp)


• kpt. piech. Karol Bacz – dowódca 1 kompanii ckm (VI 1931 – 1 VII 1935 → praktyka w Straży Granicznej)


• kpt. kplm. Maksymilian Firek – kapelmistrz (do 1939)^[34]
  


• por. piech. Kazimierz Krasoń – dowódca plutonu (1931 – 1934)


• kpt. piech. Tadeusz Pszonczak – dowódca kompanii i adiutant pułku (do 1937)


• kpt. dypl. piech. Mieczysław Słowikowski (1932 – 1934)


• płk piech. Karol Szemiot
  


• kpt. piech. Stanisław Wilczyński – p. o. komendanta Kadry Batalionu Zapasowego (1923)


• kpt. rez. piech. Tadeusz Michał Zakrzewski
  


• kpt. piech. Teofil Zieliński
  


• por. piech. Jan Karczewski
  

Podoficerowie i szeregowcy

• Adam Gondek


• Józef Dominik

Kawalerowie Virtuti Militari |

Żołnierze pułku odznaczeni Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari^[35]

Obsada personalna w 1939 roku |

Obsada personalna i struktura organizacyjna w marcu 1939 roku^[36][a]:

Dowództwo, kwatermistrzostwo i pododdziały specjalne^[38]

• dowódca pułku – płk Kazimierz Antoni Brożek


• I zastępca dowódcy – ppłk Franciszek Uhrynowicz


• adiutant – kpt. Jan Marian Kalimon


• starszy lekarz – ppłk dr Eugeniusz Stanisław Krawczyk


• młodszy lekarz – ppor. lek. Bogumił Ryszard Pietrzyk


• II zastępca dowódcy (kwatermistrz) – mjr Tadeusz Ludwik Rybka


• oficer mobilizacyjny – kpt. Wacław Michał Nowacki


• zastępca oficera mobilizacyjnego – kpt. Stanisław Chmielewski


• oficer administracyjno-materiałowy – kpt. adm. Władysław Józef Strycharski


• oficer gospodarczy – kpt. int. Zbigniew Stanisław Nowosielski


• oficer żywnościowy – chor. Michał Kramarz


• dowódca kompanii gospodarczej i oficer taborowy – vacat


• kapelmistrz – kpt. adm. (kapelm.) Maksymilian Firek


• dowódca plutonu łączności – por. mgr Jan Talaga


• dowódca plutonu pionierów – por. Feliks Lew


• dowódca plutonu artylerii piechoty – kpt. Jerzy Mizerski


• dowódca plutonu ppanc. – por. Julian Edmund Krzewicki


• dowódca oddziału zwiadu – por. Zbigniew Karol Józef Borowiczka

I batalion

• dowódca batalionu – p.o. mjr kontr. Małeć Wiktor


• dowódca 1 kompanii – kpt. Stanisław Malik


• dowódca plutonu – ppor. Walery Marian Krokay


• dowódca 2 kompanii – kpt. Stanisław Juliusz Zięba


• dowódca plutonu – por. Wiktor Ronikier


• dowódca plutonu – ppor. Zdzisław Antoni Rudolf


• dowódca 3 kompanii – por. Jan Antoni Lasoń


• dowódca plutonu – ppor. Jerzy Zagórski


• dowódca 1 kompanii km – por. Bolesław Jan Gawroński


• dowódca plutonu – ppor. Julian Kajdy

II batalion

• dowódca batalionu – ppłk Marian Adam Markiewicz


• dowódca 4 kompanii – por. Ludwik Stanisław Ignacy Rawicz-Rojek


• dowódca plutonu – por. Stanisław Kosmala


• dowódca plutonu – ppor. Wsiewołod Ryszard Romanowski


• dowódca 5 kompanii – kpt. Józef Goldenberg


• dowódca plutonu – ppor. Jan Mazgaj


• dowódca 6 kompanii – kpt. Stanisław Henryk Czwiertnia


• dowódca plutonu – por. Michał Jan Rogowski


• dowódca 2 kompanii km – por. Józef Stefan Piękosz


• dowódca plutonu – por Paweł Sawicki


• dowódca plutonu – ppor. Andrzej Czyński

III batalion

• dowódca batalionu – mjr dypl. Władysław Steblik


• dowódca 7 kompanii – kpt. Norbert Śledź


• dowódca plutonu – ppor. Bolesław Jan Boniszewski


• dowódca 8 kompanii – por. Jan Władysław Honc


• dowódca plutonu – por. Jan Daniec


• dowódca plutonu – ppor. Rudolf Ignacy Wacław Fara


• dowódca 9 kompanii – por. Józef Ignacy Mucha


• dowódca plutonu – por. Tadeusz Hauser


• dowódca plutonu – ppor. Roman Władysław Scholl


• dowódca 3 kompanii km – kpt. Adam Gondek


• dowódca plutonu – ppor. Marcin Ignacy Koterbicki


• na kursie – por. Stanisław Karol Kowalski

Dywizyjny Kurs Podchorążych Rezerwy 6 DP

• dowódca – mjr Ludwik Bałos


• dowódca plutonu strzeleckiego – por. Andrzej Badocha


• dowódca plutonu strzeleckiego – por. Andrzej Władysław Krawiec


• dowódca plutonu strzeleckiego – ppor. Bronisław Osmelak


• dowódca plutonu km – por. Roman Rutka

Dywizyjny Kurs Dla Podoficerów Nadterminowych 6 DP

• dowódca – kpt. Zygmunt Kokociński


• dowódca plutonu – ppor. Jan Sowa


• dowódca plutonu – ppor. Tadeusz Trela

20 obwód przysposobienia wojskowego „Kraków”

• kmdt obwodowy PW – kpt. adm. (piech.) Sylwester Rudolf Chudoba


• kmdt miejska PW Kraków I – por. kontr. art. Zygmunt Kazimierz Brachocki


• kmdt miejska PW Kraków II – ppor. kontr. piech. Antoni Maciej Data


• kmdt miejska PW Kraków III – kpt. adm. (piech.) Józef Wiciński


• kmdt powiatowy PW Kraków – ppor. kontr. kaw. Piotr Styczeń


• kmdt powiatowy PW Bochnia – kpt. piech. Stanisław Józef Skibiński


• kmdt powiatowy PW Miechów – ppor. kontr, piech. Edward Peiper

Obsada pułku we wrześniu 1939 roku |

Dowództwo^[39]

• dowódca pułku – płk piech. Kazimierz Brożek
  


• I adiutant – kpt. Jan Kałymon


• II adiutant – ppor. Walery Adamczyk


• oficer informacyjny – kpt. Stanisław Zięba


• oficer łączności – por. Jan Talaga


• 
  kwatermistrz – kpt. Stanisław Chmielowski


• oficer płatnik – ppor. Kamiński


• naczelny lekarz – kpt. lek. dr Józef Jankiewicz


• dowódca kompanii gospodarczej – kpt. Norbert Śledź–Olędzki

I batalion

• dowódca – mjr Ludwik Bałos
  


• 1 kompania strzelecka – kpt. Ludwik Szeląg (od 3.09 por. Paweł Sawicki)


• 2 kompania strzelecka – ppor. Wsiewołod Romanowski


• 3 kompania strzelecka – ppor. Jerzy Zagórski


• 1 kompania ckm – por. Zdzisław Gawroński

II batalion

• dowódca – kpt. Wacław Nowacki


• 4 kompania strzelecka – ppor. Bronisław Osmalak


• 5 kompania strzelecka – ppor. Jan Sowa


• 6 kompania strzelecka – kpt. Norbert Śledź


• 2 kompania ckm – kpt. Jerzy Luedtke

III batalion

• dowódca – mjr Tytus Jerzy Brzosko


• 7 kompania strzelecka – por. Stanisław Kosmala


• 8 kompania strzelecka – por. Jan Daniec


• 9 kompania strzelecka – por. Józef Ignacy Mucha


• 3 kompania ckm – kpt. rez. Jan Bujwid

Pododdziały specjalne

• kompania zwiadu – por. Tadeusz Hauser


• kompania przeciwpancerna – por. Julian Krzewicki
  


• pluton artylerii piechoty – ppor. rez. Jerzy Paczkowski


• pluton pionierów – por. Feliks Lew


• pluton przeciwgazowy – por. Roman Rutka

IV batalion

• dowódca IV batalionu (sformowany 3 IX) – kpt. rez. Batko, od 5 września por. Andrzej Krawiec
  
  
  
  • adiutant IV batalionu - ppor. Józef Warchałowski
  
  
  • dowódca 1 kompanii strzeleckiej - ppor. rez. Balcer
  
  
  • dowódca 2 kompanii strzeleckiej - ppor. Tadeusz Sanicki
  
  
  • dowódca 3 kompanii strzeleckiej - ppor. Janicki
  
  
  • dowódca kompanii ckm - ppor. rez. Różanowicz
  
  
  
  


• dowódca placówki Olza - ppor. Stanisław Orłowski


• dowódca placówki Tunel Rydułtowy - por. Tadeusz Kupfer


• dowódca Ośrodka Zapasowego - ppłk Franciszek Uhrynowicz
  
  • kwatermistrz - mjr Tadeusz Rybka
  
  

Symbole pułkowe |

Sztandar

 Osobny artykuł: Polskie sztandary wojskowe.

5 maja 1924 roku Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej zatwierdził wzór chorągwi 20 pułku piechoty^[40].

lewa strona sztandaru 20 pułku piechoty

18 maja 1924 roku na rynku krakowskim Prezydent Rzeczypospolitej Stanisław Wojciechowski wręczył pułkowi chorągiew ufundowaną przez komitet obywatelski Krakowa na czele ze ś.p. Włodzimierzem Tetmajerem, Wincentym Wodzińskim oraz prezydium miasta^[5].

Sztandar wykonany został zgodnie ze wzorem chorągwi pułkowej w piechocie, określonym w Ustawie z dnia 1 sierpnia 1919 roku o godle i barwach Rzeczypospolitej Polskiej^[41]. Chorągiew składała się z płata, w kształcie kwadratu o boku jednego metra, drzewca, głowicy i szarfy. Drzewce zwieńczone były głowicą. Głowica złożona była z podstawy i orła. Na podstawie umieszczony został numer pułku „20”.

Po bitwie pszczyńskiej ppor. Skocz, na polecenie dowódcy pułku, zawiózł sztandar do Krakowa i przekazał mjr. Tadeuszowi Rybce z Ośrodka Zapasowego 6 DP. 8 listopada 1939, w obozie Călimăneşti major Rybka przekazał sztandar (bez drzewca) pułkownikowi Lichtarowiczowi. Ambasada RP w Bukareszcie wyekspediowała płat sztandaru do Francji. Po kampanii francuskiej 1940 sztandar ewakuowany został do Wielkiej Brytanii i zdeponowany w Muzeum w Banknock. Obecnie sztandar znajduje się w zbiorach Instytutu Polskiego i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie^[42].

Odznaka pamiątkowa

18 maja 1929 roku Minister Spraw Wojskowych marszałek Polski Józef Piłsudski zatwierdził wzór i regulamin odznaki pamiątkowej 20 pułku piechoty^[43]. Odznaka o wymiarach 41x32 mm ma kształt stylizowanego krzyża o złamanych w lewo ramionach pokrytych granatową emalią ze złoconymi krawędziami. Na ramionach krzyża wpisano numer i inicjały „20 PP ZK”. Środek odznaki wypełnia tarcza w kształcie rombu z wizerunkiem kopca Kościuszki, na tle murów fortecznych cyzelowanych w srebrze, ze złoceniami. Odznaka oficerska - dwuczęściowa, wykonana w srebrze, złocona. Na rewersie próba srebra 800, imiennik grawera JT oraz numer. Wykonawcą odznaki był Józef Trębacz z Krakowa^[3].

Uwagi |

Przypisy |

Bibliografia |

• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2018-03-22].


• Karol Firich, Stanisław Krzysik, Tadeusz Kutrzeba, Stanisław Müller, Józef Wiatr: Almanach oficerski na rok 1923/24. T. 2. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1923.


• Zdzisław Jagiełło: Piechota Wojska Polskiego 1918-1939. Warszawa: Bellona, 2007. ISBN 978-83-11-10206-4.


• Jerzy Kłoczewski: Polska gospodarka wojskowa 1918-1939 (zarys systemu). Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1987. ISBN 83-11-07488-7.


• Księga chwały piechoty. Bronisław Prugar-Ketling (red.). Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1992.


• Kazimierz Satora: Opowieści wrześniowych sztandarów. Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax, 1990. ISBN 83-211-1104-1.


• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Najlepsza broń. Plan mobilizacyjny „W” i jego ewolucja. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adiutor”, 2010. ISBN 978-83-86100-83-5.


• Zdzisław Sawicki, Adam Wielechowski: Odznaki Wojska Polskiego 1918-1945: Katalog Zbioru Falerystycznego: Wojsko Polskie 1918-1939: Polskie Siły Zbrojne Na Zachodzie. Pantera Books. ISBN 83-204-3299-5.


• Andrzej Gładysz: Wielka Księga Piechoty Polskiej 1918-1939. 6 Dywizja Piechoty.. Warszawa: Edipresse Polska SA, 2016. ISBN 978-83-7945-592-8.


• Stanisław Wrona: Zarys historii wojennej 20-go pułku piechoty Ziemi Krakowskiej. Warszawa: Zakłady Graficzne „Polska Zjednoczona”, 1928, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.


• Piotr Zarzycki: Plan mobilizacyjny „W”. Wykaz oddziałów mobilizowanych na wypadek wojny. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 1995. ISBN 83-85621-87-3.


• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. T. 29. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego. Biblioteka Jagiellońska, 2006. ISBN 83-7188-899-6.

Linki zewnętrzne |

• Stowarzyszenie Rekonstrukcji Historycznej Wrzesień 39