Egftnjytyk

Ten artykuł dotyczy 9 Pułku Piechoty Legionów. Zobacz też: inne pułki piechoty noszące numer „9”.

9 Pułk Piechoty Legionów
Historia
Państwo	II Rzeczpospolita
Sformowanie	7 listopada 1918
Rozformowanie	1939
Nazwa wyróżniająca	Legionów
Tradycje
Święto	29 lipca
Nadanie sztandaru	17 października 1922
Dowódcy
Pierwszy	mjr Karol Udałowski
Ostatni	ppłk Zygmunt Bierowski
Działania zbrojne
wojna polsko-czechosłowacka wojna polsko-bolszewicka kampania wrześniowa
Organizacja
Dyslokacja	Komorowo, Zamość
Rodzaj sił zbrojnych	wojsko
Rodzaj wojsk	piechota
Podległość	BP PSZ 3 Dywizja Piechoty Legionów 39 Dywizja Piechoty

9 Pułk Piechoty Legionów (9 pp Leg.) – oddział piechoty Polskiej Siły Zbrojnej i Wojska Polskiego II RP.

Formowanie |

W dniu 7 listopada w Komorowie pod Ostrowią Mazowiecką został utworzony 3 pułk piechoty Wojska Polskiego (PSZ). Kadry dla tego oddziału wydzieliły 1 i 2 pp, szkoła podchorążych oraz szkoła oficerska.
W pierwszej połowie listopada 1918 r. pułk wziął udział w rozbrajaniu Niemców w okolicach Komorowa.
W związku z odtworzeniem pułków legionowych, 3 pułk piechoty, jako faktycznie młodszy, został 16 lutego 1919 r. przemianowany na 9 pp Legionów.

 Osobny artykuł: Organizacja pułku piechoty Wojska Polskiego II RP.

23 stycznia 1919 roku w Komorowie zakończono organizację III batalionu pod dowództwem pułkownika Bolesława Jatelnickiego. Cztery dni później baon w składzie 10. i 11. kompanii strzeleckich oraz 3. kompanii karabinów maszynowych wyjechał na front cieszyński. 30 stycznia w obronie wsi Simoradz baon stoczył walkę z pięciokrotnie silniejszymi oddziałami czeskimi. Za męstwo wykazane w tej walce dowódca batalionu został odznaczony złotym, a siedmiu żołnierzy srebrnymi Krzyżami za Obronę Śląska Cieszyńskiego, które później zamieniono im na Krzyże Walecznych. 26 lutego III baon wkroczył do Cieszyna, dwa dni później wyjechał do Małopolski Wschodniej, a 5 marca przybył do Sądowej Wiszni^[1].

 Osobny artykuł: Wojna polsko-czechosłowacka.

10 lutego 1919 roku w Komorowie na bazie 12. kompanii rozpoczęto organizację batalionu zapasowego pod dowództwem kapitana Andrzeja Mierzejewskiego. 4 marca baon został przeniesiony do Różana, a 4 maja do Zamościa, jako stałego garnizonu^[2].

W maju 1919 roku pułk wszedł w skład 3 Dywizji Piechoty Legionów. 13 maja pułk liczył 41 oficerów i 1869 szeregowych^[3].

W okresie pokoju |

W kwietniu 1922 pułk został przetransportowany z Litwy do wsi Szpanów na Wołyniu^[4]. 10 września wyjechał pierwszy transport pułku z Równego do Zamościa, jako stałego garnizonu. 15 września 1922 na Rynku Wielkim w Zamościu odbyła się ceremonia powitania pułku przez ludność miasta i powiatu zamojskiego^[5]. III batalion został detaszowany w Tomaszowie Lubelskim)^[6]. Garnizon zamojski znajdował się na terenie Okręgu Korpusu Nr II^[7].

19 maja 1927 Minister Spraw Wojskowych, marszałek Polski Józef Piłsudski zatwierdził dzień 29 lipca, jako datę święta pułkowego^[8].

Na podstawie rozkazu wykonawczego Ministerstwa Spraw Wojskowych do Departamentu Piechoty o wprowadzeniu organizacji piechoty na stopie pokojowej PS 10-50 z 1930 roku, w Wojsku Polskim wprowadzono trzy typy pułków piechoty. 9 pułk piechoty zaliczony został do typu I pułków piechoty (tzw. „normalnych”). W każdym roku otrzymywał około 610 rekrutów. Stan osobowy pułku wynosił 56 oficerów oraz 1500 podoficerów i szeregowców. W okresie zimowym posiadał batalion starszego rocznika, batalion szkolny i skadrowany, w okresie letnim zaś batalion starszego rocznika i dwa bataliony poborowych^[9].
W pułku, tytułem eksperymentu, utworzono kompanię podchorążych rezerwy piechoty. W jej skład wchodziły trzy plutony strzeleckie i pluton karabinów maszynowych. Kompania pod względem organizacyjnym i wyszkolenia podlegała dowódcy dywizji, a pod względem administracyjnym dowódcy pułku^[10]. Kompania została zlikwidowana z dniem 1 sierpnia 1931^[11].

Pod dowództwem Stanisława Sosabowskiego 9 pułk piechoty zdobył nagrodę dywizyjną w strzelaniu oraz w okresie zimowym w jeździe na nartach^[12].

29 lipca 1937 roku, w dniu swojego święta, 9 pułk piechoty Legionów otrzymał honorowe obywatelstwo miasta Zamościa^[13].

Kampania wrześniowa |

W kampanii wrześniowej 1939 pułk (bez I batalionu) walczył w składzie 39 Dywizji Piechoty (Rezerwowej). Skład jednostki uzupełniony został III batalionem 8 pułku piechoty Legionów, mjr. Wacława Smolińskiego i batalionem marszowym tego pułku pod dowództwem por. rez. Tadeusza Andrzeja Moszyńskiego.
I batalion 9 pp Leg. walczył w składzie 12 Dywizji Piechoty.

Żołnierze pułku |

Dowódcy pułku

Dowódca pułku kierował osobiście szkoleniem oficerów i był odpowiedzialny za gotowość bojową, całokształt wyszkolenia, służbę gospodarczą i wewnętrzną pułku^[14].

• ppłk Karol Jan Krystyn Block (7 XI 1918 - 10 VII 1919)


• mjr Mieczysław Smorawiński (11 VII - 14 VIII 1919)


• mjr Eugeniusz Godziejewski (15 VIII - 2 IX 1919)


• mjr / płk Wacław Wieczorkiewicz (3 IX 1919 - 15 II 1920)


• kpt. Franciszek Sudoł (16 II - 19 IV 1920)


• mjr / płk Wacław Wieczorkiewicz (20 IV - 25 VII 1920)


• kpt. Bolesław Schwarzenberg-Czerny (26VII - 28 VIII 1920)


• mjr / płk Wacław Wieczorkiewicz (29 - 31 VIII 1920)


• ppłk / płk piech. Bronisław Ostrowski (1 IX 1920 - V 1926 → dowódca 5 Brygady Ochrony Pogranicza)


• ppłk SG Władysław Kwiatkowski (14 X 1926 – 28 I 1928 → praktyka poborowa w PKU Biała Podlaska)


• ppłk / płk piech. Stanisław Machowicz (28 I 1928 – 31 VIII 1935 → komendant Miasta Warszawy)


• ppłk piech. Władysław Kasza (5 XI 1935 – 12 I 1937)


• ppłk dypl. Stanisław Sosabowski (12 I 1937 – III 1939 → dowódca 21 pp)


• ppłk piech. Zygmunt Bierowski (10 III – 27 IX 1939)

Zastępcy dowódcy pułku

Stanowisko zastępcy dowódcy pułku zostało utworzone latem 1922 roku. W 1938 roku zmieniona została nazwa stanowiska na „I zastępca dowódcy”. W organizacji wojennej pułku nie było stanowiska zastępcy dowódcy.

• ppłk piech. Leon Jan Seweryn Schneider (22 VII 1922 - †9 III 1923 Cieszyn^[15])


• mjr piech. Adam Lipiński (p.o. 2 VI 1923^[16] - X 1926)


• mjr / ppłk piech. Bolesław Schwarzenberg-Czerny (X 1926 - III 1927)


• ppłk piech. Wacław Kaj (V^[17] – IX 1927 → p.o. komendanta PKU Suwałki^[18])


• mjr piech. Jan I Góra (31 X 1927^[19] – 5 XI 1928 → praktyka poborowa w PKU Zamość^[20])


• mjr / ppłk piech. Jan Świątecki (od 5 XI 1928^[20][21])


• ppłk piech. Wacław Wilniewczyc (28 I 1931^[22] - 27 VIII 1932 → dowódca 74 pp^[23])


• ppłk piech. Kazimierz Wyderko (28 VIII 1932^[24] - 1937 → dowódca 41 pp)


• ppłk piech. Czesław Karol Czajkowski (XI 1937 - IX 1939 → dowódca OZ 3 DP Leg.)

Kwatermistrzowie

• kpt. piech. Józef Matecki (od 23 V 1923^[16])


• mjr piech. Henryk Aleksander Bazylko^[a] (1925^[26][b])


• mjr piech. Jan Karol Madey^[c] (do 16 XII 1926 → dowódca I/9 pp^[27])


• mjr piech. Jan Zygmunt Berek (16 XII 1926 – 1929 → słuchacz Kursu 1929/1930 WSWoj.)


• mjr piech. Stanisław Abramowicz (do X 1931 → dowódca baonu^[29])


• mjr piech. Jan Wrzosek (X 1931 – IV 1935 → dowódca baonu)


• mjr piech. Kazimierz Gołkowski (IV 1935^[30] – ? → wykładowca CWPiech.)


• kpt. Franciszek Gawrych (IX 1939)

Oficerowie

• mjr piech. Czesław Józefczyk – dowódca III baonu (III 1931 - VIII 1935)


• mjr Bronisław Laliczyński
  


• kpt. Julian Andrzej Sosabowski
  


• kpt. Karol Wojciechowski († 1940 Katyń)


• por. Bolesław Dunin-Wąsowicz
  


• por. Konrad Krajewski
  


• por. Wincenty Mischke
  


• ppor. rez. Konrad Guderski
  


• por. rez. Władysław Grela
  

Obsada personalna w 1939 roku |

Obsada personalna i struktura organizacyjna w marcu 1939 roku^[31][d]:

Dowództwo, kwatermistrzostwo i pododdziały specjalne

• dowódca pułku – ppłk Zygmunt Alojzy Bierowski


• I zastępca dowódcy pułku – ppłk Czesław Karol Czajkowski


• adiutant – kpt. Włodzimierz Ciłek


• starszy lekarz – ppłk lek. Kazimierz Rytter


• młodszy lekarz – ppor. lek. Kazimierz Bieńkowski


• oficer placu Zamość – kpt. adm. (piech.) Karol Fulgencjusz Wojciechowski


• II zastępca dowódcy pułku (kwatermistrz) – mjr Stanisław Michocki


• oficer mobilizacyjny – kpt. adm. (piech.) Jan Hipolit Śliwiński


• zastępca oficera mobilizacyjnego – chor. Julian Gieca


• oficer administracyjno-materiałowy – kpt. adm. (piech.) Michał Kłosowski


• oficer gospodarczy – kpt. int. Aleksander Mieczkowski


• oficer żywnościowy – ppor. Adam Olankowicz


• dowódca kompanii gospodarczej i oficer taborowy – kpt. tab. Mikołaj Akatow


• kapelmistrz – por. adm. (kapelm.) Ryszard Kardaszyński


• dowódca plutonu łączności – por. Józef Maślanka


• dowódca plutonu pionierów – por. AdamKamiński


• dowódca plutonu artylerii piechoty – kpt. art. Feliks Adamkiewicz


• dowódca plutonu przeciwpancernego – por. Władysław Możdżeń


• dowódca oddziału zwiadu – por. Bronisław Kliś

I batalion

• dowódca – mjr Stanisław Józef Gierka


• dowódca 1 kompanii – por. Władysław Ostrowski


• dowódca plutonu – ppor. Mikołaj Kozłowski


• dowódca plutonu – ppor. Bronisław Nowak


• dowódca 2 kompanii – kpt. Wilhelm Wincenty Malec


• dowódca plutonu – ppor. Edmund Sadowski


• dowódca 3 kompanii – kpt. Władysław Bolesław Wenclaw


• dowódca plutonu – ppor. Jan Tadeusz Jajus


• dowódca plutonu – ppor. Bolesław Jan Wąsacz


• dowódca 1 kompanii karabinów maszynowych – kpt. Jan Józef Krzeszkiewicz


• dowódca plutonu – ppor. Jan Stanisław Ruman


• dowódca plutonu – por. Marian Sitek

II batalion

• dowódca – mjr Edward Wiktor Fiett


• dowódca 4 kompanii – por. Stanisław Antoni Mrozek


• dowódca plutonu – ppor. Bronisław Downar


• dowódca 5 kompanii – por. Dezydery Juliusz Dresler


• dowódca plutonu – ppor. Józef Kurdziel


• dowódca 6 kompanii – kpt. Bronisław Pardo


• dowódca plutonu – por. Władysław Dorsz


• dowódca plutonu – por. Władysław Witold Pawica


• dowódca 2 kompanii karabinów maszynowych – por. Bolesław Holicz


• dowódca plutonu – por. Mieczysław Bobołowicz


• dowódca plutonu – por. Zbigniew Roman Szarama


• dowódca plutonu – chor. Jan Słaba

III batalion

• dowódca – mjr dypl. Roman Jan Paweł Różycki


• dowódca 7 kompanii – kpt. Leon Pacek


• dowódca plutonu – por. Oskar Andruszkiewicz


• dowódca 8 kompanii – por. Władysław Wróbel


• dowódca plutonu - ppor. Wacław Summa


• dowódca 9 kompanii – kpt. Stefan Jan Dziewicki


• dowódca plutonu – ppor. Paweł Józef Leon Morgalla


• dowódca 3 kompanii karabinów maszynowych – por. Bronisław Stanisław Czech


• dowódca plutonu – por. Eustachiusz Waszków


• na kursie – kpt. Franciszek Gawrych


• na kursie – ppor.  Jan Ireneusz Przygoda

Dywizyjny Kurs Podchorążych Rezerwy 3 DP

• dowódca – mjr Wacław Korsak


• dowódca plutonu strzeleckiego – por. Jerzy Lucjan Czaporowski


• dowódca plutonu strzeleckiego – por. Tadeusz Władysław Pytlakowski


• dowódca plutonu strzeleckiego – por. Mieczysław Kazimierz Wajdowicz


• dowódca plutonu km – por. Antoni Skorek

9 obwód przysposobienia wojskowego „Zamość”

• kmdt obwodowy PW - mjr adm. (piech.) Leon Ast


• kmdt powiatowy PW Zamość - ppor. kontr. piech. Julian Malenga


• kmdt powiatowy PW Tomaszów Lubelski - kpt. piech. Wacław Cmakowski


• kmdt powiatowy PW Biłgoraj - kpt. piech. Józef Kamil Gebhardt

Obsada personalna we wrześniu 1939 roku

Dowództwo

• dowódca - ppłk Zygmunt Alojzy Bierowski


• I adiutant – kpt. Stefan Jan Dziewicki


• II adiutant – kpt. Włodzimierz Ciłek


• oficer informacyjny – por. Władysław Możdżeń


• oficer łączności – por. Józef Maślanka
  


• kwatermistrz – kpt. Franciszek Gawrych


• oficer - płatnik – kpt. Aleksander Mieczkowski


• naczelny lekarz – ppor. lek. dr Kazimierz Bieńkowski

I batalion

• dowódca - mjr Wacław Korsak († 27 IX 1944 Oflag VI B Doessel)


• dowódca 1 kompanii strzeleckiej – Wilhelm Malec († 8 IX 1939)


• dowódca 2 kompanii strzeleckiej – por. rez. Mieczysław Adam Wąsowicz


• dowódca 3 kompanii strzeleckiej – ppor. rez. Zenon Józef Jachymek
  


• dowódca 1 kompanii ckm - ppor. rez. Marian Ładak

II batalion

• dowódca - mjr Stefan Kiełczewski († 22 IX 1939)


• dowódca 4 kompanii strzeleckiej – kpt. Józef Kamil Gebhardt († 21 IX 1939)


• dowódca 5 kompanii strzeleckiej – por. Władysław Witold Pawica († 25 IX 1939)


• dowódca 6 kompanii strzeleckiej – ppor. rez. Seweryn Denkiewicz


• dowódca 2 kompanii ckm -

III batalion

• dowódca - mjr Edward Fiett


• dowódca 7 kompanii strzeleckiej –


• dowódca 8 kompanii strzeleckiej –


• dowódca 9 kompanii strzeleckiej – ppor. rez. Seweryn Ozukiewicz


• dowódca 3 kompanii ckm -

Pododdziały specjalne

• kompania przeciwpancerna – kpt. Jan Józef Krzeszkiewicz (ranny 22 IX 1939)


• kompania zwiadu – por. Bronisław Karol Kliś (ranny 24 IX 1939)


• pluton artylerii piechoty – kpt. Feliks Adamkiewicz


• pluton pionierów – por. Jerzy Lucjan Czaporowski


• pluton przeciwgazowy – por. Mieczysław Bobołowicz

Kawalerowie Virtuti Militari |

Żołnierze pułku odznaczeni Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari za wojnę 1918-1920^[33]

Symbole pułku |

Sztandar

17 października 1922 w Zamościu Naczelnik Państwa i Naczelny Wódz, Józef Piłsudski wręczył pułkowi sztandar ufundowany przez miasto i powiat zamojski^[6].

Odznaka pamiątkowa

19 września 1928 kierownik Ministerstwa Spraw Wojskowych, gen. dyw. Daniel Konarzewski zatwierdził wzór i regulamin odznaki pamiątkowej 9 pp Leg.^[34].
Odznaka o wymiarach 40x40 mm ma kształt Krzyża Walecznych umieszczonego na promienistym niebieskim tle. Ramiona krzyża pokryte białą emalią, połączone wieńcem laurowym. Na jego ramionach wpisano numer, inicjały i rok powstania pułku 9 P.P.LEG. 1918. W centrum krzyża nałożony jest orzeł wojskowy, na którego tarczy amazonek wpisano literę L. Trzyczęściowa - oficerska, wykonana w tombaku srebrzonym, emaliowana, łączona czterema nitami. Wykonanie: Wincenty Wabia-Wabiński - Warszawa^[35].

Pamięć o pułku |

22 lutego 2011 roku dziedzictwo tradycji 9 pp Leg. przejął i z honorem kultywuje 3 Zamojski Batalion Zmechanizowany w Zamościu.

Zobacz też |

• Koszary w Zamościu

Uwagi |

Przypisy |

Bibliografia |

• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2016-02-15].


• Karol Firich, Stanisław Krzysik, Tadeusz Kutrzeba, Stanisław Müller, Józef Wiatr: Almanach oficerski na rok 1923/24. T. 2. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1923.


• George F. Cholewczynski „Rozdarty naród. Polska brygada spadochronowa w bitwie pod Arnhem”, Wydawnictwo: Andrzej Findeisen – A.M.F. Plus Group, 2006; ​ISBN 83-60532-00-1​.


• Zdzisław Jagiełło: Piechota Wojska Polskiego 1918-1939. Warszawa: Bellona, 2007. ISBN 978-83-11-10206-4.


• Jerzy Kłoczewski: Polska gospodarka wojskowa 1918-1939 (zarys systemu). Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1987. ISBN 83-11-07488-7.


• [red.]Bronisław Prugar-Ketling: Księga chwały piechoty. Warszawa: Departament Piechoty MSWojsk, Warszawa 1937-1939. Reprint: Wydawnictwo Bellona, 1992.


• Kazimierz Satora: Opowieści wrześniowych sztandarów. Warszawa: Instytut Wydawniczy „Pax”, 1990. ISBN 83-211-1104-1.


• Ludwik Głowacki, Działania wojenne na Lubelszczyźnie w roku 1939, Wydawnictwo Lubelskie, wyd. II, Warszawa 1986, ​ISBN 83-222-0377-2​.


• Zdzisław Sawicki: Odznaki Wojska Polskiego 1918-1945: Katalog Zbioru Falerystycznego: Wojsko Polskie 1918-1939: Polskie Siły Zbrojne Na Zachodzie. Pantera Books, 2007. ISBN 83-204-3299-5.


• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. T. 29. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego. Biblioteka Jagiellońska, 2006. ISBN 83-7188-899-6.


• Zygmunt Szatner: Zarys historii wojennej 9-go pułku piechoty Legionów. Warszawa: Zakłady Graficzne „Polska Zjednoczona”, 1928, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.

Linki zewnętrzne |

• 
  Galeria 1, Galeria 2 - Archiwum Państwowe w Zamościu.