Iwanowice (powiat kaliski)
| |||
| |||
Państwo | Polska | ||
Województwo | wielkopolskie | ||
Powiat | kaliski | ||
Gmina | Szczytniki | ||
Sołectwo | Iwanowice | ||
Liczba ludności (2006) | 480[1] | ||
Strefa numeracyjna | (+48) 62 | ||
Kod pocztowy | 62-862[2] | ||
Tablice rejestracyjne | PKA | ||
SIMC | 0209757 | ||
Położenie na mapie gminy Szczytniki Iwanowice | |||
Położenie na mapie Polski Iwanowice | |||
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego Iwanowice | |||
Położenie na mapie powiatu kaliskiego Iwanowice | |||
51°39′17″N 18°19′37″E/51,654722 18,326944 |
Iwanowice – dawne miasto, obecnie wieś w Polsce położona w województwie wielkopolskim, w powiecie kaliskim, w gminie Szczytniki.
Iwanowice uzyskały lokację miejską w 1460 roku, zdegradowane w 1870 roku[3]. Do 1954 roku siedziba gminy Iwanowice. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa kaliskiego.
Spis treści
1 Części wsi
2 Historia
3 Zabytki
4 Bibliografia
5 Zobacz też
6 Przypisy
7 Linki zewnętrzne
Części wsi |
SIMC | Nazwa | Rodzaj |
---|---|---|
0209763 | Górki | część wsi |
0209770 | Krzywda | część wsi |
0989005 | Strużka | część wsi |
Historia |
Iwanowice powstały prawdopodobnie już na pocz. XIII w., kiedy to w l. 1212-25 kasztelanem kaliskim był rycerz Iwan, syn komesa Pawła z Końskiego, z rodu Odrowążów. On to zapewne poza kasztelanią został obdarzony "surowym" obszarem ziemi, bądź też osadą uprzednio zniszczoną, na miejscu której założył Iwanowice. W 1294 r. w Iwanowicach musiał już być kościół, bowiem wtedy za spalenie i zrabowanie dóbr arcybiskupich w kluczu opatowskim Przemysław II Wielkopolski skonfiskował m.in. Główczyn w par. Iwanowice. Pierwsza wzmianka o samych Iwanowicach zawarta jest w aktach ziemskich sieradzkich z 1392 r., gdzie wymienia się Victora de Iwanowic z synami Mateuszem i Świętosławem.
W 1460 r. na prośbę Bartłomieja Gruszczyńskiego, podkomorzego sieradzkiego, Kazimierz IV Jagiellończyk lokował tu miasto na prawie magdeburskim. Wytyczono rynek, a miasto otrzymało przywilej na jeden targ w tygodniu oraz jarmark w dniu św. Katarzyny. Gruszczyńscy byli właścicielami miasta od pocz. XV w., a od pocz. XVI w. należało ono do Potworowskich, od 1574 r. do pocz. XVIII w. do Zakrzewskich i od I poł. XVIII w. do Chlebowskich, następnie Lanckorońskich, a od końca XVIII w. i na pocz. XIX w. do Wężyków. Rozkwit miasto osiąga w XVI w. Za czasów Stefana Batorego było tu 50 rzemieślników. W XVIII w. było to osiedle rolnicze. W 1793 r. mieszkało tu 616 osób w 110 domach krytych słomą. W 1808 Wężykowie wybudowali tu drewniany zbór dla ewangelickich osadników niemieckich sprowadzonych w okolice miasta. Spłonął on w 1818, po czym zbór przeniósł się do kościoła murowanego w Sobiesękach[6]. Od 1869 r. miasto zostało osadą. Ostatni burmistrz nazywał się Jan Rosłaniec. Tzw. trakt kaliski wytyczony w 1903 r. ominął Iwanowice i został wytyczony przez Szczytniki, które obecnie są siedzibą gminy.
Zabytki |
Dawny rynek to pl. Kordeckiego, a na nim figura św. Wawrzyńca i pomnik z 1966 r. postawiony dla pamięci pomordowanych w czasach II wojny światowej. Ul. Zamkowa prowadzi w kierunku istniejącego dawniej gródka właścicieli miasta.
Kościół św. Katarzyny zbudował Barłomiej Gruszczyński ok. 1460 r. W XVII w. powiększono go o barokową kaplicę św. Barbary fundacji Marianny Potworowskiej. Pod kaplicą krypta grobowa Gruszczyńskich. W 1887 r. od zachodu dobudowano do kościoła pseudogotycką wieżę, a w l. 1929-1932 dobudowano nowe prezbiterium, kaplicę św. Trójcy i zakrystię. W czystym gotyku zachowała się dawna zakrystia (obecnie kaplica św. Antoniego) z gotyckim żebrowaniem stropu.
Ołtarze rokokowe, ołtarz główny złocony, ozdobiony figurami 4 ewangelistów. W ołtarzu głównym XVIII-wieczny obraz MB Łaskawej z Dzieciątkiem w srebrnej sukience. Na zasuwie obraz św. Katarzyny. W bocznych ołtarzach obrazy olejne dobrego pędzla. W jednym z nich obraz św. Anny, a pod nim na złotym tle obraz Jezusa Miłosiernego z MB Bolesną. U dołu postać fundatora, którym był bp. Jan Gruszczyński h. Poraj (Róża). Jest to najcenniejszy obraz w kościele – z 1460 r. W wyposażeniu kościoła gotycka kamienna chrzcielnica z ornamentem i gotyckim napisem i datą "1360".
W kruchcie gotycka kropielnica kamienna z datą "1464". Ambona w kształcie łodzi z XIX w. Cenne kamienne nagrobki w stylu renesansu. Pawła i Katarzyny Potworowskich, dziedziców Iwanowic. Paweł, podkomorzy ziemi kaliskiej, zm. 1 listopada 1595 r. a jego żona w rok później. Monumentalny grobowiec z ciosanego kamienia zdobiony jest panopliami, napisami i h. Dębno, nieczytelnym, Topór i Korab, w zwieńczeniu h. Szeliga, Jastrzębiec, Nałęcz i Lubicz. Obie postacie przedstawione są na leżąco: jedna nad drugą. W pobliżu chóru – płyta z ciemnego marmuru przedstawia rycerza w zbroi. Wyryty napis głosi, że jest to nagrobek Jana Baranowskiego, wojewody sieradzkiego. Trzeci nagrobek, z piaskowca, z XVI/XVII w. przedstawia rycerza w zbroi i niewiastę. Nie ma tu napisów, lecz rzeźba przedstawia Dobrogosta Potworowskiego, sędziego ziemskiego kaliskiego h. Dębno i jego żonę h. Korab. Tablice epitafijne czczą pamięć ur. w Iwanowicach ks. prymasa Jana Gruszczyńskiego oraz (dwie) o. Augustyna Kordeckiego. Na jednej z nich napis: "Pamiątka tymczasowa poświęcona w r. 1999 ks. Augustynowi Kordeckiemu, słynnemu przeorowi oo. Paulinów, dzielnemu obrońcy Częstochowy od najazdu Szwedów, chlubie Narodu Polskiego, a w szczególności parafii iwanowickiej, w której się ur. 16 XI 1603 r., zm. w Wieruszowie 20 V 1673 r., pochowanemu w grobach klasztornych na Jasnej Górze, z prośbą o Zdrowaś Maria za Jego duszę". Także jeden z dzwonów nosi nazwę Augustyna Kordeckiego. Jest na nim wyryty napis: "Miłosierdzie, błogosławieństwo i pokój wzywać będę dla wszystkich moich rodaków. Imię moje Augustyn Kordecki". Pomnik Kordeckiego stoi w Szczytnikach.
Bibliografia |
- Ruszczyńska T.: Powiat kaliski. Katalog zabytków sztuki w Polsce, województwo poznańskie, t. V, z. 6, Warszawa 1960
- Ruszkowski A.: O historii i zabytkach Iwanowic. Na sieradzkich szlakach, nr 3-4/67-68/2002/XVII, s. 15-17 (foto)
Zobacz też |
Iwanowice Duże, Iwanowice Małe, Iwanowice Włościańskie, Iwanowice-Naboków
Przypisy |
↑ Gmina Szczytniki - Urząd Gminy Szczytniki: Sołectwa, szczytniki.ug.gov.pl [dostęp 2017-11-24] (pol.).
↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych poprzez wyszukiwarkę. Poczta Polska S.A., styczeń 2013. [dostęp 2015-03-26].
↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 34-35.
↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
↑ GUS. Rejestr TERYT
↑ K. Mikulski. Jubileusz stuletni parafji ewangelicko-augsburskiej Sobiesęki. „Zwiastun Ewangeliczny”, s. 320-323, 15 listopada 1908.
- Cmentarz parafii Św. Katarzyny
Linki zewnętrzne |
Iwanowice (1) w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. III: Haag – Kępy. Warszawa 1882.
Iwanowice (1) w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. XV, cz. 1: Abablewo – Januszowo. Warszawa 1900.
|
|
|