Pławno (województwo łódzkie)
| |||
| |||
Dwór w Pławnie | |||
Państwo | Polska | ||
Województwo | łódzkie | ||
Powiat | radomszczański | ||
Gmina | Gidle | ||
Sołectwo | Pławno | ||
Liczba ludności (2011) | 1147[1] | ||
Strefa numeracyjna | (+48) 34 | ||
Kod pocztowy | 97-540 | ||
Tablice rejestracyjne | ERA | ||
SIMC | 0131647 | ||
Położenie na mapie gminy Gidle Pławno | |||
Położenie na mapie Polski Pławno | |||
Położenie na mapie województwa łódzkiego Pławno | |||
Położenie na mapie powiatu radomszczańskiego Pławno | |||
50°58′40″N 19°27′20″E/50,977778 19,455556 | |||
Strona internetowa miejscowości |
Pławno – dawne miasto, obecnie wieś w Polsce położona w województwie łódzkim, w powiecie radomszczańskim, w gminie Gidle[2].
Pławno uzyskało lokację miejską w 1554 roku, zdegradowane w 1870 roku[3]. Do 1954 roku istniała gmina Pławno. W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie częstochowskim.
Spis treści
1 Historia
2 Zabytki
3 Zobacz też
4 Przypisy
5 Linki zewnętrzne
Historia |
Pławno liczy około 1200 mieszkańców i leży bezpośrednio nad rzeką Wartą. W 1262 roku pojawiła się pierwsza wzmianka o Pławnie. Zaraz po pojawieniu się tej wzmianki ówczesny książę Polski Bolesław V Wstydliwy oddał Pławno, wraz z innymi miejscowościami – Rybnem i Mykanowem, klasztorowi klarysek w Zawichoście. Papież Urban IV potwierdził to w swej bulli w dniu 29 lutego 1262 roku. W połowie wieku XIV, kiedy to Pławno było niszczone przez najazdy Tatarów i Jaćwingów, klaryski oddają miejscowość na rzecz kapituły wrocławskiej. Ówczesnym biskupem diecezji wrocławskiej był Wincenty z Przerębskich. W rękach tej rodziny Pławno było aż do pierwszych lat XVIII wieku, kiedy to ów ród przestał istnieć. W roku 1544, na prośbę Stanisława Przerębskiego, stolnika, podkomorzego ziemi sieradzkiej, na sejmie w Piotrkowie król Zygmunt I Stary nadał Pławnu prawa miejskie. Po Przerębskich właścicielami dóbr byli Karśniccy, Buczyńscy, Gruszeccy[4].
Pławno było miastem przez ponad 325 lat, czyli do roku 1870, kiedy to władze carskie (postanowieniem z 23 stycznia?/4 lutego 1870[5]) za udział 26 mieszkańców w powstaniu styczniowym 1863 roku pozbawiły Pławno praw miejskich.
Główną siłą rozwoju Pławna były jarmarki, które odbywały się co dwa tygodnie, we wtorki. Już w XVI wieku wykorzystywano tu pokłady kamienia wapiennego, glinki ceramicznej i ogniotrwałej. Miejscowi rzemieślnicy: stolarze, szewcy, rymarze i garncarze słynęli w całej okolicy ze swych wyrobów. Istniała tu piękna rezydencja z bogatym parkiem, gorzelnia, fabryka sukna i tabaki, ratusz i sąd grodzki.
Pławieńska parafia katolicka została utworzona w 1613 roku W kościele tejże parafii znajdował się tryptyk Hansa z Kulmbachu, ucznia Wita Stwosza, przedstawiający legendę Stanisława ze Szczepanowa, biskupa i męczennika. Obecnie ołtarz ten znajduje się w Muzeum Narodowym w Warszawie, a w Pławnie umieszczona jest kopia tego dzieła. Pławno bardzo często było niszczone przez pożary, które często powodowały masowe migracje ludności. Stąd liczba mieszkańców wahała się od 700 aż do 2400 dusz w różnych okresach. W XVII wieku około 25% społeczności Pławna stanowili żydzi. Od roku 1854 zorganizowano ochronę przeciwpożarową, która później przekształciła się w ochotniczą straż pożarną, istniejącą do dziś.
W 1810 roku spłonął kościół, zbudowany przez Przerębskich. Po pożarze została zbudowana niewielka drewniana kaplica – zbyt mała, by mogła pomieścić wszystkich parafian. W 1878 roku zaczęto budowę nowego, już trzeciego kościoła. Większość kosztów pokrył właściciel Pławna Władysław Gruszecki, a po jego śmierci – jego żona, Cezaryna Gruszecka. W 1904 roku kościół konsekrował biskup diecezjalny włocławski Stanisław Kazimierz Zdzitowiecki[6].
W roku 1879 znany hodowca i sportsmen Marian Gruszecki (syn Władysława) zorganizował w Pławnie lokalny mityng wyścigowy. Wydzielił wówczas ze swego majątku plac na tor wyścigowy. Pławieńskie Towarzystwo Wyścigowe uzyskało osobowość prawną w roku 1882[7] (statut został zatwierdzony w grudniu 1881 roku)[8]. Marian Gruszecki sprzedał w 1888 roku Pławno Stefanowi Lubomirskiemu i przeprowadził się do Skierniewic, gdzie zmarł w 1891 roku. Książę Stefan Lubomirski podarował tor wyścigowy w Pławnie Towarzystwu na własność.
19 maja 1881 roku doszło do jednego z najtragiczniejszych pożarów w dziejach miejscowości. Około godz. 11:00 zapaliła się stodoła należąca do Teodora Ligockiego, a następnie ogień obejmował kolejne zabudowania. W ciągu trzech godzin spaliło się łącznie 326 budynków (w tym 52 nie były ubezpieczone), ocalało zaledwie 7 domów (od strony wsi Gidle) i 5 stodół. Spłonęły m.in. kaplica katolicka i synagoga. Ogień pozostawił bez dachu nad głową 311 rodzin, tj. łącznie około 2000 osób. W pożarze zginęły 45-letnia Sura-Bajla Szpałtyn i 5-letnia Ryfka Bajgelman. Sumę strat oszacowano na 200 000 rubli. Podczas akcji gaszenia pożaru spaleniu uległy także trzy sikawki i cztery beczki pożarnicze[9].
W 1920 roku 22 mieszkańców Pławna, jako ochotnicy, wzięło udział w wojnie polsko-bolszewickiej. Trzech z nich poległo, a trzech odznaczono za waleczność.
Od 1922 roku istnieje tu klub sportowy Warta – Pławno, a od czasów Komisji Edukacji Narodowej datuje swój początek szkoła.
3 i 4 września 1939 żołnierze Wehrmachtu po wkroczeniu do wsi torturowali mieszkańców, a następnie zamordowali 7 z nich[10].
W czasie II wojny światowej i okupacji ogromna większość mieszkańców należała do Armii Krajowej i czynnie uczestniczyła w akcjach dywersyjnych. Silnie była również rozwinięta partyzantka.
Obecnie większość mieszkańców Pławna i okolic pracuje w Radomsku. Tam też dojeżdża młodzież z Pławna, kontynuująca edukację w szkołach średnich.
Zabytki |
Według rejestru zabytków NID[11] na listę zabytków wpisane są obiekty:
- cmentarz katolicki, 1831, nr rej.: 421/88 z 27.05.1988,
- zespół dworski, obecnie szpital, ul. Radomszczańska 19:
- dwór, XVIII w., XIX/XX w., nr rej.: 10/45 z 29.05.1946 (dec. pałac),
- park, XVIII w., 1910, nr rej.: A/9 z 31.10.2003.
Zobacz też |
- Cmentarz żydowski w Pławnie
Przypisy |
↑ Polska w liczbach: Liczba ludności. [dostęp 2018-17-02].
↑ Główny Urząd Statystyczny: Rejestr TERYT. [dostęp 2013-06-02].
↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 60-61.
↑ [bez autora]: Pławno. W: Oficjalny Serwis Internetowy Gminy Gidle. gidle.pl > O gminie > Ważniejsze miejscowości w gminie > Pławno [on-line]. Urząd Gminy Gidle. [dostęp 2016-09-16].
↑ Postanowienie z 23 stycznia (4 lutego) 1870, ogłoszone 19 (31) maja 1870 (Dziennik Praw, rok 1870, tom 70, nr 241, s. 77).
↑ Marcin Gonera. Cztery wieki parafii. „Niedziela. Tygodnik katolicki”. Rok LVI (nr 18 [edycja częstochowska]), s. 7, 2013-04-26. ks. inf. dr Ireneusz Skubiś (red. nacz.). Częstochowa: Kuria Metropolitarna w Częstochowie. ISSN 0208-872X. OCLC 68766373. [dostęp 2016-09-16].
↑ Małgorzata Caprari: Historia Widzowa: od Liry do Intensa. W: „Bomba w górę”. Serwis o wyścigach konnych i hodowli [on-line]. www.bombawgore.pl. [dostęp 2016-09-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-12-15)].
↑ [bez autora]. Wiadomości bieżące. W Pławnie.... „Tydzień”. Rok IX (nr 51), s. 4, 1881-12-18. Mirosław Dobrzański (red.). Petroków (Piotrków Trybunalski): Mirosław Dobrzański. [dostęp 2016-09-18].
↑ [bez autora]. Wiadomości bieżące. Pożar Pławna. „Tydzień”. Rok IX (nr 22), s. 3, 1881-05-29. Mirosław Dobrzański (red.). Petroków (Piotrków Trybunalski): Mirosław Dobrzański. [dostęp 2016-09-16].
↑ Józef Fajkowski, Jan Religa, Zbrodnie hitlerowskie na wsi polskiej 1939-1945, Warszawa 1981, s. 74.
↑ Narodowy Instytut Dziedzictwa: Rejestr zabytków nieruchomych – województwo łódzkie. 2018-09-30. [dostęp 2016-09-19].
Linki zewnętrzne |
Pławno (w Oficjalnym Serwisie Internetowym Gminy Gidle).
Pławno w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. VIII: Perepiatycha – Pożajście. Warszawa 1887.
Pławno w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska. Warszawa 1902.
|
|
|