Jeżów (powiat brzeziński)
| |||
| |||
PKP wąskotorowy Jeżów | |||
Państwo | Polska | ||
Województwo | łódzkie | ||
Powiat | brzeziński | ||
Gmina | Jeżów | ||
Liczba ludności | ok. 1400 | ||
Strefa numeracyjna | (+48) 46 | ||
Kod pocztowy | 95-047 | ||
Tablice rejestracyjne | EBR | ||
SIMC | 0728658 | ||
Położenie na mapie gminy Jeżów Jeżów | |||
Położenie na mapie Polski Jeżów | |||
Położenie na mapie województwa łódzkiego Jeżów | |||
Położenie na mapie powiatu brzezińskiego Jeżów | |||
51°48′49″N 19°58′07″E/51,813611 19,968611 | |||
Strona internetowa miejscowości |
Jeżów – dawne miasto, obecnie osada[1] położona w Polsce w województwie łódzkim, w powiecie brzezińskim, w gminie Jeżów. Był miastem duchownym[2].
Do 1953 roku miejscowość była siedzibą gminy Popień. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa skierniewickiego. Miasto duchowne założone w 1334 roku, położone było w ziemi rawskiej województwa rawskiego[3]. Zdegradowane w 1870 roku[4].
Miejscowość jest siedzibą gminy Jeżów.
Spis treści
1 Historia
1.1 Prawa miejskie
1.2 Upadek Jeżowa
1.3 Utrata praw miejskich
2 Zabytki
3 Zobacz też
4 Przypisy
5 Bibliografia
6 Linki zewnętrzne
Historia |
Najstarsze dzieje Jeżowa wiążą się z prepozyturą klasztoru benedyktynów w Lubiniu w Wielkopolsce. Przypuszczalnie prepozytura jeżowska została ufundowana za panowania Bolesława Krzywoustego czyli w latach 1107-1138. Według Jana Długosza, kościół jeżowski pod wezwaniem św. Andrzeja został zbudowany z inicjatywy Piotra Włostowica, od roku 1117 palatyna księcia Bolesława. Benedyktyni administrowali obszerną parafią, obejmującą także wsie Góra, Mikulin, Jasienin, Krosnowa. Za czasów biskupa krakowskiego Gedki (czyli w latach 1166-1185) w konwencie jeżowskim odbył się synod archidiecezji gnieźnieńskiej z udziałem legata papieskiego Reginalda. Do końca XIII wieku Jeżów staje się jedną ze znaczniejszych osad w tym rejonie. Dokument Konrada I Mazowieckiego z roku 1239 sygnalizuje, że w osadzie Jeżów było targowisko i komora celna (usytuowana na drodze handlowej z Pomorza do Sandomierza). W roku 1257 książę Siemowit I uwolnił częściowo ludność Jeżowa od powinności na rzecz panującego, a w roku 1298 Bolesław II uczynił to całkowicie.
Prawa miejskie |
W roku 1334 za zgodą księcia Siemowita II Jeżów uzyskał prawa miejskie. Powstała miejscowa szkoła parafialna, pozostająca pod opieką prepozyta jeżowskiego. Z tej szkoły wywodzili się liczni studenci Akademii Krakowskiej. Już w roku 1406 w annałach tej uczelni został odnotowany niejaki Spytko, syn Stanisława, z Jeżowa (Spitko Stanislai de Jeszow). W latach 1462-1500 studiowało trzech żaków z Jeżowa, w latach 1500-1600 kolejnych trzynastu.
W roku 1462 po śmierci Władysława II, księcia płockiego, Ziemia rawska wraz z Jeżowem została przyłączona do Korony. Miasto rozwijało się i wysyłało osadników. Maciej, syn Macieja, z Jeżowa został w roku 1459 założycielem miasta Skierniewic. W mieście istniała łaźnia, z której raz w tygodniu zakonnicy i uczniowie szkoły parafialnej mogli korzystać bezpłatnie. Wcześnie powstały cechy kowali, stelmachów i szewców. Za czasów króla Zygmunta I Starego Jeżów nabył prawo do organizowania 9 jarmarków rocznie. Jego mieszkańcy byli zwolnieni z obowiązku dostarczania podwód dla wojska (dekrety z r. 1519 i 1546).
W roku 1494 miasto zostało zniszczone przez pożar. Zniszczeniu uległ także kościół pw. Św. Andrzeja. Odbudowę tego kościoła prowadził opat Piotr w latach 1494-1505. Po odbudowie Jeżów należał do grona najpiękniejszych miasteczek Polski. Gościł tu król Zygmunt I Stary (4 czerwca 1513 r.) i jego syn Zygmunt II August (10 maja 1552 r.).
Upadek Jeżowa |
W czasie „potopu szwedzkiego” (1655-1657) miasto zostało dwukrotnie doszczętnie złupione i zniszczone (po raz pierwszy w kwietniu 1655, po raz drugi w czerwcu 1657 r.). Po raz trzeci miasto dotkliwie ucierpiało podczas rokoszu Lubomirskiego w r. 1665, kiedy dokonano gwałtu na mieszczanach Jeżowa. Dwa lata później (1667) Jeżów (pomijając zakonników) liczył tylko 33 mieszkańców. Dla upamiętnienia pomordowanych i zmarłych podczas zarazy w drugiej połowie XVII w. wzniesiono kościół cmentarny pod wezwaniem św. Leonarda.
Mimo usilnych starań prepozytorów jeżowskich miasto odbudowywało się wolno. W roku 1777 Jeżów posiadał 91 domów mieszkalnych i 546 mieszkańców i miał prawo do 4 jarmarków. W roku następnym król Stanisław August Poniatowski dodał do istniejących cztery nowe jarmarki.
W wyniku II rozbioru Polski (1793) Jeżów znalazł się we władzy Prus. Prusacy założyli w mieście garnizon wojskowy i sporządzili dokładny opis miasta (88 drewnianych domów, 393 mieszkańców, w tym osób głównych 93). W mieście było 27 rzemieślników, pozostali mieszkańcy utrzymywali się z rolnictwa (dysponując 44 końmi i 180 wołami pociągowymi) i z hodowli (spis niemiecki rejestruje ogółem: 97 krów, 61 owiec, 96 świń). W mieście był szpital-przytułek, w którym przebywało 8 starców lub kalek. Władzę w mieście sprawował burmistrz (Józef Szwaciński) przy pomocy 6 radnych. Sekularyzacja dóbr kościelnych w roku 1796 spowodowała likwidację prepozytury benedyktyńskiej. Dobra kościelne przeszły pod administrację króla pruskiego, a Jeżów stał się miastem królewskim. Tym samym miasto utraciło zamożnego patrona w postaci zakonu benedyktynów. W roku 1798 liczyło 98 domów i 526 mieszkańców. Dość znaczny wzrost ludności wiązał się z osiedlaniem się w Jeżowie kupców i rzemieślników żydowskich, którzy wcześniej nie mogli mieszkać w posiadłościach kościelnych.
W latach 1807-1815 Jeżów wchodził w skład Księstwa Warszawskiego. Jednak okres wojen napoleońskich nie był korzystny dla rozwoju miasta. 6 lipca 1807 roku rozgorzał wielki pożar, który strawił większość domów. W roku 1809 wybuchła epidemia cholery, która zdziesiątkowała ludność. W mieście przestały funkcjonować targi, szkoła elementarna została zamknięta. Funkcjonował w dalszym ciągu jedynie szpital-przytułek.
Wraz z utworzeniem Królestwa Polskiego pojawiły się symptomy rozwoju miasta. W roku 1815 wybrukowano rynek miejski, a w roku 1837 dwie główne ulice – Piotrkowską i Tylną. W roku 1826 wytyczono rewir dla Żydów, których liczba znacząco wzrastała. W roku 1830 miasto liczyło 102 domy i 798 mieszkańców, w tym 67 Żydów.
Według spisu z roku 1860 Jeżów posiadał 2 kościoły (jeden murowany, drugi cmentarny drewniany) i 125 domów (2 murowane). Miał 1217 mieszkańców, w tym 335 Żydów i 16 Niemców. W mieście były 2 zajazdy i 9 karczem. Handlem zajmowało się 60 osób, rzemiosłem 97, reszta mieszczan trudniła się hodowlą i rolnictwem.
Utrata praw miejskich |
W roku 1869 na mocy ukazu carskiego Jeżów utracił prawa miejskie, a w roku następnym decyzją gubernatora piotrkowskiego został włączony do gminy Popień (z siedzibą w Popieniu). Mimo degradacji Jeżów pozostał głównym ośrodkiem w gminie. Tu była jedyna w całej gminie szkoła początkowa, do której uczęszczało prawie dwustu uczniów (w drugiej istniejącej szkole w Katarzynowie, stworzonej przez kolonistów niemieckich, uczono wyłącznie w języku niemieckim i rosyjskim). Dobrze rozwijało się w Jeżowie szkolnictwo zawodowe.
Zabytki |
Według rejestru zabytków NID[5] na listę zabytków wpisane są obiekty:
- zespół klasztorny benedyktynów, XVI-XX w.:
- kościół, obecnie parafialny pw. św. Józefa (dobudowany do nawy kościoła św. Andrzeja), 1907-14, nr rej.: A-444 z 8.12.1976
- kościół pw. św. Andrzeja, XVI w., nr rej.: 11-I-11 z 20.09.1947 i z 19.11.1960 oraz 11 z 27.05.1967
- cmentarz kościelny, nr rej.: A 988 z 22.02.1995
- dzwonnica, 1914, nr rej.: jw.
- cmentarz rzymskokatolicki, XIX w., nr rej.: 848 A z 30.12.1994
- kościół cmentarny pw. św. Leonarda, drewniany, 2 poł. XVII w., nr rej.: 10-I-10 z 20.09.1947 i z 19.11.1960 oraz 10 z 27.05.1967
- brama cmentarna, nr rej.: jw.
- cmentarz wojenny (żołnierzy polskich), ul. Wojska Polskiego, 1939-1945, nr rej.: 905/A z 21.12.1992
- kaplica (mauzoleum), 1884, nr rej.: jw.
- cmentarz wojenny z I wojny światowej (żołnierzy niemieckich), nr rej.: 944/A z 19.11.1993
- dom, al. 1 Maja 7/9, drewniany, pocz. XIX w., nr rej.: A-445 z 30.10.1976
- dom, al. 1 Maja 17, poł. XIX w., nr rej.: A-446 z 8.12.1976
- dom, ul. Rawska 7, 1 poł. XIX w., nr rej.: 517-I-11 z 23.01.1950
- dom, ul. Rawska 43, 1 poł. XIX w., 2 poł. XIX w., nr rej.: A-447 z 20.11.1976
- dom, ul. Szkolna 6, drewniany, 1820, nr rej.: 516-I-11 z 23.01.1950
Zobacz też |
rozruchy w Jeżowie (1945)- cmentarz żydowski w Jeżowie
- inne miejscowości o nazwie Jeżów
Przypisy |
↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
↑ Przeszłość administracyjna ziem województwa łódzkiego, w: Rocznik Oddziału Łódzkiego Polskiego Towarzystwa Historycznego, Łódź 1929, s. 15.
↑ Stanisław Pazyra, Geneza i rozwój miast mazowieckich, Warszawa 1959, s. 112.
↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 36-37.
↑
NID: Rejestr zabytków nieruchomych, województwo łódzkie. [dostęp 17 września 2008].
Bibliografia |
- Jan Józefecki, Maria Piekut: Zarys dziejów Jeżowa. Łowicz, 1985.
Marek Koter, Stanisław Liszewski, Andrzej Suliborski: Łódź i region Polski Środkowej. Łódź: Łódzkie Towarzystwo Naukowe, 2000, s. 338-339. ISBN 83-87749-21-4
Linki zewnętrzne |
Jeżów 3 w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. III: Haag – Kępy. Warszawa 1882.
|
|
|
Kontrola autorytatywna (wieś w Polsce):
GND: 7701080-2