Raków (powiat kielecki)
| |||
| |||
Widok ogólny | |||
Państwo | Polska | ||
Województwo | świętokrzyskie | ||
Powiat | kielecki | ||
Gmina | Raków | ||
Liczba ludności (2008) | 1174 | ||
Strefa numeracyjna | 41 | ||
Kod pocztowy | 26-035 | ||
Tablice rejestracyjne | TKI | ||
SIMC | 0265879 | ||
Położenie na mapie gminy Raków Raków | |||
Położenie na mapie Polski Raków | |||
Położenie na mapie województwa świętokrzyskiego Raków | |||
Położenie na mapie powiatu kieleckiego Raków | |||
50°40′25″N 21°02′44″E/50,673611 21,045556 | |||
Strona internetowa miejscowości |
Raków – dawne miasto, obecnie wieś w Polsce położona w województwie świętokrzyskim, w powiecie kieleckim, w gminie Raków[1]. Miejscowość jest siedzibą gminy Raków. Do końca 2015 roku była osadą[1]. W XVII w. stanowiła ważny ośrodek ruchu braci polskich.
Raków jest położony nad rzeką Czarną przy zalewie Chańcza w kierunku południowo-wschodnim od Kielc i w odległości 15 km na północny zachód od Staszowa.
W latach 70. XVI wieku Raków był miastem prywatnym położonym w powiecie wiślickim województwa sandomierskiego i był własnością kasztelana żarnowskiego Jana Sienieńskiego[2]. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa kieleckiego.
Przez wieś przechodzi żółty szlak turystyczny z Szydłowa do Widełek.
Spis treści
1 Historia
2 Zabytki
3 Osoby związane z Rakowem
4 Zobacz też
5 Przypisy
6 Linki zewnętrzne
Historia |
Miasto Raków założył w 1569 roku kasztelan żarnowski Jan Sienieński, członek wspólnoty braci polskich, ogłaszając w nim tolerancję religijną. Nazwa miasta pochodzi od herbu Warnia (inaczej: Rak), który był rodowym godłem Jadwigi Gnoińskiej, żony Sienieńskiego.
Raków w krótkim czasie stał się centrum życia braci polskich, mieszkających w Polsce, jako że założyciele miasta byli wyznawcami ruchu reformatorskiego. Pod koniec XVI wieku założono drukarnię braci polskich. Na początku XVII wieku wybrano Raków na ośrodek organizacyjny zboru braci polskich. Miasto szybko się rozwijało. Powstał w tym czasie przemysł tkacki, papierniczy, garncarski i browarniczy. Wybudowano także okazały ratusz i most na Czarnej.
W latach 1602–1638 funkcjonowała w Rakowie Akademia Rakowska o międzynarodowej sławie, gdzie nauczanie prowadzono w oparciu o własne podręczniki, autorstwa wykładających w szkole profesorów.
W wyniku nasilającej się kontrreformacji, pod pretekstem zniszczenia przydrożnego krzyża przez młodzież braci polskich, 19 kwietnia 1638 roku sąd królewski zakazał dalszej działalności rakowskiego zboru, w tym także drukarni i szkoły oraz skazał na banicję nauczycieli[3]. Po wygnaniu braci polskich miasto podupadło i opustoszało. Jego rangi nie przywróciło ufundowanie przez biskupa krakowskiego Jakuba Zadzika wspaniałego kościoła. W 1641 roku biskup osadził w Rakowie reformatów. Ich zadaniem było nawracanie pozostałych w mieście braci polskich i ich zwolenników. Zakonnicy opuścili miasto ok. 1649 roku. Pod koniec XVII wieku miasto liczyło 700 mieszkańców.
Po III rozbiorze Polski Raków znalazł się początkowo pod zaborem austriackim, potem rosyjskim. W 1820 r. Raków miał 926 mieszkańców, w 1864 r. liczba ich wzrosła do 2007, przy czym znaczną część stanowiła ludność żydowska[3]. Od początku XVII w. działała w Rakowie drewniana synagoga[4], zniszczona podczas II wojny światowej i już nieodbudowana. W 1869 roku Raków, jak wiele innych polskich miast, w wyniku reformy carskiej utracił prawa miejskie.
Zabytki |
- układ urbanistyczny i zespół zabudowy małomiasteczkowej, wpisany do rejestru zabytków nieruchomych (nr rej.: A.453 z 28.04.1984)[5].
- zespół kościoła parafialnego (nr rej.: A.454/1-3 z 2.10.1956, z 12.04.1957 i z 21.06.1967)[5]:
kościół parafialny pw. Świętej Trójcy z lat 1640–1650, przebudowany w 1947 r.,- dzwonnica z pierwszej połowy XVIII w.,
dom ministra ariańskiego z przełomu XVI/XVII w.
- poreformacki kościół pw. św. Anny z 1641 r., przebudowany w XVIII w. (nr rej.: A.455 z 5.10.1956 i z 21.06.1967)[5]
dom ariański zwany także Domem wójta z przełomu XVI/XVII w. (nr rej.: 508 z 18.09.1957 oraz 456 z 15.04.1967)[5]
- Domy z przełomu XVI i XVII wieku; w niektórych zachowane izby sklepione kolebkowo z lunetami – Pl. Wolności 17 (bar „Arianka”) oraz Pl. Wolności 18 (sklep Art. przemysłowe)[6].
Luterska Górka – dawny cmentarz braci polskich z XVI–XVII wieku.
Kościół św. Trójcy
Dom ministra ariańskiego
Dom wójta
Poreformacki kościół św. Anny
Osoby związane z Rakowem |
Zobacz też |
- Parafia Świętej Trójcy w Rakowie
- Zbór ariański w Rakowie
- Synagoga w Rakowie
- Cmentarz żydowski w Rakowie
- Herb Rakowa
- Dzionie rakowskie
Przypisy |
↑ ab Dz.U. z 2015 r. nr 0, poz. 2277
↑ Województwo sandomierskie w drugiej połowie XVI wieku. ; Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 1993, s. 108.
↑ ab Stanisław Cynarski (red.), Raków ognisko ariznizmu, PWN, Kraków 1968.
↑ S. Malanowicz, Zabudowa miasta Rakowa, [w:] Raków ognisko arianizmu, pod red. S. Cynarskiego, Kraków 1968, s.16.
↑ abcd Narodowy Instytut Dziedzictwa: Rejestr zabytków nieruchomych – województwo świętokrzyskie. 2018-09-30. s. 30. [dostęp 2015-11-13].
↑ Ryszard Kuc: Serwis internetowy Gminy Szydłów (pol.). [dostęp 6 września 2009].
Linki zewnętrzne |
Raków (6), łac. Rakovia w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. IX: Pożajście – Ruksze. Warszawa 1888., s. 507—508.
|
|
|