Parysów (powiat garwoliński)
| |||
| |||
Kościół parafialny w Parysowie | |||
Państwo | Polska | ||
Województwo | mazowieckie | ||
Powiat | garwoliński | ||
Gmina | Parysów | ||
Liczba ludności (2011) | 1083[1][2] | ||
Strefa numeracyjna | 25 | ||
Kod pocztowy | 08-441[3] | ||
Tablice rejestracyjne | WG | ||
SIMC | 0683743[4] | ||
Położenie na mapie gminy Parysów Parysów | |||
Położenie na mapie Polski Parysów | |||
Położenie na mapie województwa mazowieckiego Parysów | |||
Położenie na mapie powiatu garwolińskiego Parysów | |||
51°58′00,1″N 21°40′59,9″E/51,966700 21,683300 | |||
Strona internetowa miejscowości |
Parysów – dawne miasto (1538-1869), obecnie wieś w Polsce siedziba gminy Parysów położona w województwie mazowieckim, w powiecie garwolińskim[4][5].
Miejscowość jest siedzibą gminy Parysów oraz rzymskokatolickiej parafii Najświętszej Maryi Panny.
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa siedleckiego. Według danych z 31 grudnia 2006 roku Parysów zamieszkiwało 1100 mieszkańców. W pobliżu wsi przebiega droga wojewódzka nr 805.
Spis treści
1 Historia
1.1 Kalendarium
1.2 Zabytki
1.3 Miejsca pamięci
2 Edukacja
3 Kultura i sport
4 Parysów w filmie
5 Zobacz też
6 Przypisy
7 Linki zewnętrzne
Historia |
Pierwotnie wieś nazywała się Siećcza, nazwa ta pojawia się w zapisach z XV i XVI wieku jako Scheschcza (1444), Syeczcza (1448), Syecza (1494), Szieczicza (1523). Pierwotna nazwa najprawdopodobniej brzmiała Siedźcza, i uległa przekształceniu w Siećcza. Przy słuszności takiej hipotezy, nazwa pochodziłaby od nazwy osobowej Siadek. Dzięki staraniom Floriana Parysa, kasztelana zakroczymskiego, miejscowość w 1538 otrzymała prawa miejskie na prawie magdeburskim. Od osoby założyciela pochodzi obecna nazwa[6]. W 1869 roku Parysów stracił prawa miejskie.
W XIX wieku miejscowość była przejściowo siedzibą gminy Pszonka.
Kalendarium |
1444 – pierwsza pisemna wzmianka o osadzie pod nazwą Scheschcza.
4 października 1445 – biskup Andrzej Bniński dokonuje aktu konsekracji świątyni.
1448 – wzmianka o osadzie tym razem jako Syeczcza.
1494 – następna wzmianka, tym razem jako Syecza.
1523 – następnie jako Szieczicza.
27 lutego 1538 – na obszarze wsi Syecza, zostaje lokowane na prawie magdeburskim miasto Parysów.
1541-1599 – budowa nowego kościoła.
1605 – pożar kościoła w Parysowie
1609 – budowa nowego kościoła.
1721 – ostatni Parys z Parysowa (Adam) sprzedaje miasteczko.- 1 poł. XVIII – pożar kościoła.
1750 – budowa czwartego w dziejach osady kościoła.
1868 – budowa kaplicy na cmentarzu grzebalnym.
1869 – na mocy ukazu cara Aleksandra II Parysów utracił prawa miejskie.- koń. XIX – budowa synagogi w Parysowie.
1914 – rozebranie drewnianego kościoła i rozpoczęcie budowy murowanego.
17 IX 1939 – wkroczenie wojsk niemieckich do Parysowa.
X 1939 – okupacyjne władze powołują Judenrat.
XI 1941 – 27 IX 1942 – na terenie Parysowa znajdowało się getto. Stłoczono w nim około 3,500 osób.
16 listopada 1942 – trzy grupy wypadowe Gwardii Ludowej z Mińska Mazowieckiego i Parysowa (34 partyzantów) na kilka godzin opanowują Parysów, palą posterunek policji i żandarmerii, rozbijają urząd gminny (spalone zostają listy osób, które mają być wywiezione na roboty do Niemiec i spisy podatkowe) i agencję pocztową. Po wojnie na pamiątkę akcji wmurowano płytę w budynek urzędu gminy[7].
1944 – wycofujące się wojska niemieckie podpalają Parysów.
28 lipca 1944 – do Parysowa wkraczają wojska 2 Armii Pancernej frontu białoruskiego.
1981-1984 – przebudowanie budynku opuszczonej synagogi na Gminny Ośrodek Kultury oraz Gminną Bibliotekę Publiczną.
Zabytki |
kościół parafialny z początku XX wieku
cmentarz parafialny z przełomu XVIII/XIX wieku
kaplica cmentarna z 1868 roku
wiatrak koźlak z końca XIX wieku- młyn przy ul. Franciszkańskiej
grób gen. Michała Pełczyńskiego zm. 1833
- grób Leopolda Eysmonta zm. 1852
- grób rodziny Frelków z XIX w
Miejsca pamięci |
- tablica pamiątkowa ku czci poległych 11.XI.1918 r.
- pomnik poświęcony żołnierzom Armii Krajowej Placówki Parysów Obwodu Gołąb
Edukacja |
- Publiczne Gimnazjum w Parysowie
- Szkoła Podstawowa w Parysowie im. Armii Krajowej
- Publiczne Przedszkole w Parysowie
Kultura i sport |
- Gminna Biblioteka Publiczna w Parysowie
- Klub Sportowy ULKS Orzeł Parysów
- Boisko Orlik przy Szkole Podstawowej w Parysowie
Parysów w filmie |
- Kochaj i rób co chcesz
- Wyrok na Franciszka Kłosa
- Pokłosie
- Tętno – stacja kolejowa[8].
Zobacz też |
- Parysów
- Cmentarz w Parysowie
- Synagoga w Parysowie
- Cmentarz żydowski w Parysowie
- Przystanek kolejowy Parysów
- Ryszard Frelek
Przypisy |
↑ Portal polskawliczbach.pl
↑ GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.. [dostęp 2018-11-20].
↑ Poczta Polska. Wyszukiwarka kodów pocztowych
↑ ab GUS. Wyszukiwarka TERYT
↑ Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
↑ Kazimierz Rymut: Nazwy miast Polski. Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1987, s. 180. ISBN 83-04-02436-5.
↑ Rada Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa ”Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa lata wojny 1939- 1945", Sport i Turystyka 1988, ISBN 83-217-2709-3, str. 649
↑ Motyw kolejowy w polskim filmie, Еhttp://motyw-kolejowy.blogspot.com/ [dostęp 2017-08-21] .
Linki zewnętrzne |
Parysów w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. VII: Netrebka – Perepiat. Warszawa 1886.- Cmentarz żydowski
- Informacje o Żydach w Parysowie
|
|
|
Kontrola autorytatywna (wieś w Polsce):
VIAF: 234755253
GND: 4351291-4
- WorldCat