Raczki (województwo podlaskie)
| |||
| |||
Rynek w Raczkach | |||
Państwo | Polska | ||
Województwo | podlaskie | ||
Powiat | suwalski | ||
Gmina | Raczki | ||
Liczba ludności (2008) | 2322 | ||
Strefa numeracyjna | (+48) 87 | ||
Kod pocztowy | 16-420 | ||
Tablice rejestracyjne | BSU | ||
SIMC | 0766624 | ||
Położenie na mapie gminy Raczki Raczki | |||
Położenie na mapie Polski Raczki | |||
Położenie na mapie województwa podlaskiego Raczki | |||
Położenie na mapie powiatu suwalskiego Raczki | |||
53°59′20″N 22°46′57″E/53,988889 22,782500 | |||
Strona internetowa miejscowości |
Raczki – dawne miasto, obecnie wieś położona w województwie podlaskim, w powiecie suwalskim, siedziba gminy Raczki.
Raczki uzyskały lokację miejską przed 1558 rokiem, zdegradowane w 1870 roku[1]. Do 1954 Raczki były siedzibą gminy Dowspuda.
Spis treści
1 Geografia
2 Komunikacja
3 Historia
4 Zabytki
4.1 Kościół parafialny
5 Zobacz też
6 Przypisy
7 Bibliografia
8 Linki zewnętrzne
Geografia |
Raczki leżą na Suwalszczyźnie, na wysokim prawym brzegu rzeki Rospudy. Na północ od Raczek znajduje się jezioro rynnowe Bolesty.
Komunikacja |
Przez wieś przechodzą drogi wojewódzkie: Suwałki - Olecko oraz Augustów – Raczki. Północnym skrajem miejscowości przebiega linia kolejowa Suwałki – Olecko, która obecnie nie obsługuje ruchu pasażerskiego.
Historia |
Wieś została założona w głębi puszczy pojaćwieskiej w początkach XVI wieku i początkowo nosiła nazwę Dowspuda, podobnie jak rzeka przy której ją umiejscowiono. Powstała w dobrach braci Stanisława i Mikołaja Michnowiczów Raczkowiczów, nadanych im przez Zygmunta I Starego w 1514. Od ich nazwiska pochodzi nazwa miejscowości. Dokumenty już w 1558 wymieniają Dowspudę Raczkowską jako miasteczko, położone przy trakcie handlowym z Grodna do Prus. Wtedy też założono parafię i zbudowano kościół.
W 1682 Raczki otrzymały od Jana III Sobieskiego przywilej urządzania cotygodniowego targu i dwóch jarmarków rocznie. W 1703 roku Raczki uzyskały prawa miejskie od Augusta II[2].
W 1748 Raczki nabył hrabia Józef Pac, a w 1797 dobra przejął jego syn Ludwik Michał Pac i od tego czasu miasto odnotowało dynamiczny rozwój. Nowy właściciel miał ambicję stworzyć z Raczek centrum handlowe, przemysłowe i usługowe dla swoich posiadłości. Wzniesiono wtedy wiele nowych budynków, zajazd, a także manufaktury: serowarnię, garbarnię, bielarnię płótna oraz fabrykę obrusów i serwet, które działały aż do 1831. Rozwój przemysłu spowodował napływ ludności do pracy; również sam Pac sprowadzał do swoich fabryk wykwalifikowanych rzemieślników z Niemiec, Anglii i Szkocji. W 1818 założono w Raczkach szkołę, w której ze względu na nowych osadników nauczano również języka angielskiego i niemieckiego. Liczba ludności wzrosła wówczas do 2500.
Po klęsce powstania listopadowego Ludwik Pac wyemigrował, a jego dobra zostały skonfiskowane przez rząd carski - wtedy Raczki zaczęły podupadać. Zlikwidowano fabryki, rozebrano zajazd. W 1839 wzniesiono jednopiętrowy ratusz z wieżyczką, jednak po powstaniu styczniowym i on został rozebrany. W 1870 Raczki utraciły prawa miejskie, a w 1888 zabudowę strawił wielki pożar.
Koniec XIX wieku przyniósł odbudowywanym Raczkom ponowne ożywienie gospodarcze, dzięki rozwojowi handlu z Prusami. I wojna światowa to okres kolejnych zniszczeń, jednak po jej zakończeniu miejscowość pozostaje punktem handlowym z Niemcami oraz siedzibą gminy i dzięki temu nie popada w stagnację. W 1937 wybudowano nowoczesną mleczarnię, rozwijał się ruch spółdzielczy.
W czasie II wojny światowej Raczki znalazły się pod okupacją niemiecką i stanowiły silny punkt oporu okupantów. Na skarpie Rospudy Niemcy wybudowali schrony i umocnienia. W wyniku działań wojennych prawie połowa zabudowy Raczek została zniszczona.
W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie suwalskim.
Zabytki |
Do rejestru zabytków Narodowego Instytutu Dziedzictwa wpisane są następujące obiekty[3]:
- zachowany szesnastowieczny miejski układ przestrzenny, z brukowanym, prostokątnym rynkiem (nr rej.: A-986 z 23.03.1994)
neogotycko-klasycystyczny kościół parafialny z lat 1767-1811 (nr rej.: 118 z 30.04.1958 oraz 507 z 23.06.1986)- cmentarz parafialny rzymskokatolicki (nr rej.: 493 z 15.05.1986)
Przy rynku zachowały się parterowe kamieniczki z XIX wieku. Największą atrakcją turystyczną okolic Raczek są ruiny neogotyckiego pałacu Paców w Dowspudzie.
Kościół parafialny |
Budowę świątyni, pierwotnie w stylu barokowym, rozpoczęto po spłonięciu poprzedniego kościoła w 1765. Nie została jednak zakończona. Kontynuował budowę dopiero Ludwik Michał Pac w 1811, już w stylu neogotyckim, według projektu Piotra Aignera. Kolejnej gruntownej przebudowy kościoła w stylu neoklasycznym dokonał Henryk Marconi w latach 1823-24.
Wyposażeniem i zdobnictwem wnętrz zajmował się zespół tych samych artystów włoskich, którzy pracowali przy pałacu Paca w Dowspudzie. Ściany i sklepienia pokryto polichromią. Poza ołtarzem głównym w kościele znajdowało się 8 ołtarzy bocznych, po 4 z każdej strony. Wszystkie były wyposażone w rzeźby i obrazy. Pod koniec XIX wieku kościół w Raczkach otrzymał od przebywającego wtedy na Suwalszczyźnie Wojciecha Gersona dwa obrazy: jeden przedstawiał św. Franciszka, drugi - Madonnę z Dzieciątkiem.
W latach 1933–34 dobudowano dwie nawy boczne, co zmieniło całkowicie bryłę kościoła i zubożyło jego wnętrze. Zmniejszono do czterech liczbę ołtarzy. W oknach prezbiterium umieszczono kolorowe witraże, z których jeden przedstawiał Ludwika Paca w mundurze generała wojsk polskich. Podczas II wojny światowej witraże zostały zniszczone, podobnie jak rotunda stanowiąca dzwonnicę.
Obecny wystrój kościoła stanowią między innymi dwie płaskorzeźby z białego marmuru, stanowiące typowe stele grobowe. Pierwotnie miały być umieszczone w kaplicy pałacu w Dowspudzie. Uważane są za dzieło któregoś z uczniów i współpracowników rzeźbiarza Antonio Canovy, być może Lodovico Kaufmana. Innymi zabytkami sztuki sakralnej są: drewniana rzeźba św. Jana Nepomucena z 1842, dwa krzyże ołtarzowe z brązu i cztery mosiężne lichtarze z 2. połowy XIX wieku.
Zobacz też |
Raczki, Raczki Elbląskie, Raczki Wielkie
- Cmentarz żydowski w Moczydłach
Przypisy |
↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 64-65.
↑ prawdopodobnie chodziło o potwierdzenie praw miejskich
↑ Narodowy Instytut Dziedzictwa: Rejestr zabytków nieruchomych – województwo podlaskie. 2018-09-30. [dostęp 2018-04-04].
Bibliografia |
- Zygmunt Filipowicz, 1980, Suwalszczyzna. Panorama turystyczna, Warszawa, Krajowa Agencja Wydawnicza, ss. 101-105
- Józef Kuran, 1976, Kajakiem po jeziorach augustowskich i suwalskich, Warszawa, Sport i Turystyka, s. 173-174
Linki zewnętrzne |
- Gmina Raczki - Oficjalny serwis internetowy
- Nieoficjalna strona po angielsku
- Serwis informacyjny Gminy Raczki
Raczki w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. IX: Pożajście – Ruksze. Warszawa 1888.
- Cerkiew Cudownego Obrazu Zbawiciela
|
|
|