Klimontów (powiat sandomierski)
| |||
| |||
Kolegiata św. Józefa | |||
Państwo | Polska | ||
Województwo | świętokrzyskie | ||
Powiat | sandomierski | ||
Gmina | Klimontów | ||
Sołectwo | Klimontów | ||
Liczba ludności | ok. 2000 | ||
Strefa numeracyjna | (+48) 15 | ||
Kod pocztowy | 27-640 Klimontów | ||
Tablice rejestracyjne | TSA | ||
SIMC | 0795933 | ||
Położenie na mapie województwa świętokrzyskiego Klimontów | |||
Położenie na mapie Polski Klimontów | |||
50°39′23″N 21°27′10″E/50,656389 21,452778 |
Klimontów – dawne miasto, obecnie wieś w Polsce położona w województwie świętokrzyskim, w powiecie sandomierskim, na Wyżynie Sandomierskiej, około 30 km na zachód od Sandomierza. Siedziba gminy Klimontów. W latach 1604–1870 miasto.
Klimontów uzyskał lokację miejską w 1604 roku, zdegradowany w 1869 roku[1]. W latach 1975–1998 miejscowość należała do województwa tarnobrzeskiego.
Przez wieś przebiega droga krajowa nr 9 z Radomia do Barwinka, a także droga wojewódzka nr 758.
Klimontów znajduje się na Małopolskiej Drodze św. Jakuba.
Spis treści
1 Historia
2 Administracja
3 Zabytki
4 Turystyka
5 Osoby związane z Klimontowem
6 Zobacz też
7 Przypisy
8 Bibliografia
9 Linki zewnętrzne
Historia |
Wieś Klimontów powstała w połowie XIII w. Znajdowała się na terenie współczesnej miejscowości Górki. Obok niej, na gruntach wsi Ramuntowice (lub Ramułtowice) powstało miasto. Założył je na mocy królewskiego przywileju Jan Zbigniew Ossoliński 2 stycznia 1604 roku. Jednocześnie, przestała istnieć wieś Klimontów.
W 1611 r. miasto otrzymało przywilej na 3 jarmarki w roku oraz 2 targi w tygodniu. W 1613, w Klimontowie wzniesiono klasztor dominikanów, a w latach 1643–1646 kolegiatę z fundacji Jerzego Ossolińskiego. Miasto było ośrodkiem dóbr złożonych z 9 folwarków.
W 1663 r. Klimontów miał 24 domy i 530 mieszkańców (w tym 129 Żydów). W 1827 r. było tu 118 domów i 1314 mieszkańców. Miejscowa ludność poza rolnictwem zajmowała się wyrobem sukna. W drugiej połowie XVIII w. powstała tu manufaktura sukiennicza.
W czasie powstania listopadowego w Klimontowie sformowano batalion 12 Pułku Piechoty Liniowej.
Klimontów utracił prawa miejskie w 1870 roku na mocy ukazu carskiego[2].
W 1901 urodził się tu poeta Bruno Jasieński. Od 2002 roku każdego lata w Klimontowie odbywa się poświęcony pisarzowi festiwal Brunonalia.
W czasie I wojny światowej, w latach 1914–1915 w okolicy Klimontowa toczyły się krwawe walki pomiędzy wojskami austriackimi (m.in. cieszyński pułk landswehry), a rosyjskimi. Kwatera poległych żołnierzy austriackich zachowała się do dziś na cmentarzu parafialnym.
W 1921 osada miała około 6000 mieszkańców, a w 1939 – 4500.
W czerwcu 1942 Niemcy utworzyli w Klimontowie getto dla ludności żydowskiej[3]. Przebyli w nim Żydzi z Klimontowa, innych miejscowości powiatu sandomierskiego oraz ok. 200 Żydów z Wiednia[3]. Podczas likwidacji getta w październiku-listopadzie 1942 ok. 4 tys. osób wywieziono do obozu zagłady w Treblince, 300 do getta w Sandomierzu, a ok. 100 niezdolnych do transportu zamordowano na miejscu[3].
Po zagładzie ludności żydowskiej, w 1946 liczba mieszkańców Klimontowa zmniejszyła się do 2200.
W dniu 16 kwietnia 1945 roku w domu przy ulicy Sandomierskiej zamordowano Abrama Złotnickiego, Rywkę Pęczyn, Chila Ledermana, Szmuela Ledermana, Chila Gotliba, Chaskiela Grosfelda. W wyniku mordu Józef Batorski pseudonim „Orzech” został skazany na karę śmierci, natomiast pozostałych oskarżonych uniewinniono. W latach 60. XX wieku do winy przyznał się także Włodzimierz Gadulski, którego skazano na 11 lat więzienia[4].
Administracja |
Klimontów jest członkiem Unii Miasteczek Polskich[5].
Zabytki |
- Układ urbanistyczny miasta, wpisany do rejestru zabytków nieruchomych (nr rej.: A.676 z 22.05.1984)[6].
- Zespół kościoła kolegiackiego (nr rej.: A.677/1-4 z 10.01.1966, z 1.03.1967 z 14.06.1977)[6]:
- barokowa kolegiata pw. św. Józefa, fundacji Jerzego Ossolińskiego, wybudowana w latach 1643–1650,
- brama na cmentarz kościelny z końca XVIII w.,
- kapliczka św. Józefa przed kościołem z II połowy XVIII w.,
- plebania z połowy XVIII w., przebudowana w 1890 r.
Synagoga z 1851 r. (nr rej.: A.680 z 1.03.1967 i z 14.06.1977)[6].- Zespół klasztorny dominikanów (nr rej.: A.678/1-3 z 3.03.1972 i z 14.06.1977)[6]:
kościół pw. NMP i św. Jacka, wybudowany w latach 1617–1620,- klasztor dominikanów z 1620 r., przebudowywany w XVIII i XIX – XX w.,
- ogrodzenie murowane terenu klasztornego z bramą z XVII – XVIII w.
Cmentarz rzymskokatolicki z 1843 r. (nr rej.: A.679 z 13.06.1988)[6].- Zabudowa rynku (nr rej.: A.681 z 30.05.1972 oraz 109/A z 28.07.1982)[6].
Turystyka |
Przez wieś przechodzi zielony szlak turystyczny z Chańczy do Pielaszowa, czerwony szlak turystyczny z Gołoszyc do Piotrowic oraz zielony szlak rowerowy z Sandomierza do Ujazdu.
Osoby związane z Klimontowem |
Jan Zbigniew Ossoliński herbu Topór (1555–1623) – wojewoda podlaski, sandomierski, poseł, marszałek sejmu w roku 1601, senator, wojewoda podlaski od 1605, wojewoda sandomierski. Założyciel miasta Klimontów. Fundator klasztoru dominikańskiego w Klimontowie.
Jerzy Ossoliński herbu Topór (1595–1650) – dyplomata, podstoli wielki koronny, marszałek sejmu, starosta bydgoski, podskarbi nadworny koronny, wojewoda sandomierski, podkanclerzy koronny, kanclerz wielki koronny. Fundator kolegiaty w Klimontowie.
Ignacy Hilary Ledóchowski herbu Szaława (1789–1870) – generał brygady, właściciel dóbr Ossolińskich, rezydent klasztoru dominikanów w latach 1855–1870 i tam pochowany.
Jakub Zysman (1861–1926) – lekarz, społecznik. Mieszkaniec Klimontowa od 1891 roku. Pochowany na miejscowym cmentarzu. Jeszcze za życia był określany mianem „Klimontowskiego Judyma”.
Bruno Jasieński (właśc. Wiktor Zysman) (1901–1938) – syn doktora Jakuba Zysmana, polski poeta, współtwórca polskiego futuryzmu, działacz międzynarodowego ruchu komunistycznego, twórca teatru amatorskiego w Klimontowie w 1919 roku.
Tadeusz Szeląg urodzony w Klimontowie – komendant Obwodu Sandomierz, zastępca komendanta Okręgu Lublin oraz Okręgu Warszawa Województwo, p.o. komendanta Okręgu Warszawa Województwo (Batalionów Chłopskich). Uczestnik powstania warszawskiego.
Zdzisław Goszczyński (1897–1940) – urodzony w Janowicach, legionista, kapitan w stanie spoczynku piechoty Wojska Polskiego, kawaler Orderu Virtuti Militari, ofiara zbrodni katyńskiej w 1940.
Rafał Staszewski – urodzony w Klimontowie dziennikarz, regionalista, autor tekstów piosenek.
Zobacz też |
- Cmentarz żydowski w Klimontowie
- Parafia św. Józefa w Klimontowie
- Przyczółek baranowsko-sandomierski
Przypisy |
↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 40-41.
↑ Postanowienie z 21 kwietnia (3 maja) 1870, ogłoszone 16 (28) sierpnia 1870 (Dziennik Praw, rok 1870, tom 70, nr 242, s. 167)
↑ abc Czesław Pilichowski: Obozy hitlerowskie na ziemiach polskich 1939–1945. Informator encyklopedyczny. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1979, s. 232. ISBN 83-01-00065-1.
↑ Sumienie miasteczka K. Jak mordowano Żydów po wojnie, „Wyborcza” [dostęp 2017-05-10] (pol.).
↑ Członkowie (pol.). Unia Miasteczek Polskich. [dostęp 2016-01-06].
↑ abcdef Narodowy Instytut Dziedzictwa: Rejestr zabytków nieruchomych – województwo świętokrzyskie. 2018-09-30. s. 51. [dostęp 2016-01-11].
Bibliografia |
Miasta polskie w Tysiącleciu, przewodn. kom. red. Stanisław Pazyra, Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, Wrocław – Warszawa – Kraków, 1965–1967- Eugeniusz Niebelski, W dobrach Ossolińskich – Klimontów i okolice
Linki zewnętrzne |
- Klimontów – Strona internetowa gminy
Klimontów al Klimuntów 2 w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. IV: Kęs – Kutno. Warszawa 1883.
|
|
|