Kompania graniczna KOP „Leonpol”
.mw-parser-output table.zolnierz-lotnictwo td.naglowek{color:black!important;background:#95a7b9!important}.mw-parser-output table.zolnierz-marynarka td.naglowek{color:white!important;background:#6082B6!important}.mw-parser-output table.zolnierz-lądowe td.naglowek{color:white!important;background:#556B2F!important}.mw-parser-output table.zolnierz-paramilitarny td.naglowek{color:black!important;background:#b6b3c7!important}
| ||
| Historia | ||
Państwo |  II Rzeczpospolita | |
| Rozformowanie | 1939 | |
| Organizacja | ||
| Dyslokacja | Leonpol[a] | |
| Formacja | Korpus Ochrony Pogranicza | |
| Podległość | batalion KOP „Łużki” | |
Batalion KOP „Łużki” w 1931
Kompania graniczna KOP „Leonpol” – pododdział graniczny Korpusu Ochrony Pogranicza.
Spis treści
1 Formowanie i zmiany organizacyjne
2 Służba graniczna
3 Walki w 1939
4 Struktura organizacyjna
5 Dowódcy kompanii
6 Uwagi
7 Przypisy
8 Bibliografia
Formowanie i zmiany organizacyjne |
Na podstawie rozkazu szefa Sztabu Generalnego L. dz. 12044/O.de B./24 z 27 września 1924 roku, w pierwszym etapie organizacji Korpusu Ochrony Pogranicza sformowano 5 batalion graniczny[1][2], a w jego składzie 3 kompanię graniczną KOP. W listopadzie 1936 roku kompania liczyła 2 oficerów, 8 podoficerów, 4 nadterminowych i 82 żołnierzy służby zasadniczej[b].
W 1939 roku 3 kompania graniczna KOP „Leonpol” podlegała dowódcy batalionu KOP „Łużki”[3].
Służba graniczna |
Podstawową jednostką taktyczną Korpusu Ochrony Pogranicza przeznaczoną do pełnienia służby ochronnej był batalion graniczny. Odcinek batalionu dzielił się na pododcinki kompanii, a te z kolei na pododcinki strażnic, które były „zasadniczymi jednostkami pełniącymi służbę ochronną”, w sile półplutonu. Służba ochronna pełniona była systemem zmiennym, polegającym na stałym patrolowaniu strefy nadgranicznej i tyłowej, wystawianiu posterunków alarmowych, obserwacyjnych i kontrolnych stałych, patrolowaniu i organizowaniu zasadzek w miejscach rozpoznanych jako niebezpieczne, kontrolowaniu dokumentów i zatrzymywaniu osób podejrzanych, a także utrzymywaniu ścisłej łączności między oddziałami i władzami administracyjnymi[4]. Miejscowość, w którym stacjonowała kompania graniczna, posiadała status garnizonu Korpusu Ochrony Pogranicza[5].
3 kompania graniczna „Leonpol” w 1934 roku ochraniała odcinek granicy państwowej szerokości 2 kilometrów 50 metrów[6]. Po stronie sowieckiej granicę ochraniała zastawa „Dryssa” z komendantury „Dryssa”[7].
Sąsiednie kompanie graniczne:
- 1 kompania graniczna KOP „Druja” ⇔ 1 kompania graniczna KOP „Małaszki” – 1928[8], 1931[7], 1932[9], 1934[10] i w 1938[11]
Walki w 1939 |
17 września odwód kompanii KOP „Leonpol” atakował sowiecki oddział w sile ok. 3 kompanii kpt. Faworskiego. Wspierał go pociąg pancerny nr 16. Odwód, wspólnie onsadą strażnicy „Leonpol” stawił opór. Po krótkotrwałej walce, Polacy wycofali się do lasu majątku Leonpol. W starciu zginęło 3 żołnierzy polskich, w tym dowódca kompanii por. Witold Połoński. Według sowieckich źródeł, do 4:45 mieli oni wziąć do niewoli 1 oficera i 30 szeregowych, a potem ilość jeńców wzrosła do 59. Wydaje się ona liczbą znacznie zawyżoną. Być może „jeńcami” stali się także aresztowani cywile. Pozostali obrońcy Leonpola przeszli do Dołhinowa. Nie mogąc dotrzeć w rejon koncentracji baonu, wobec oskrzydlenia przez Sowietów, ostatecznie przekroczyli granicę łotewską[12].
Tak walki relacjonuje Julian Białowąs z Leonpola[12]:
 Napaść nastąpiła 17 września około 4 rano. Nasi KOP-owcy nie dali się zaskoczyć. Przywitali bolszewików ogniem, ale walka była nierówna. Bolszewików były setki, a z naszej strony kilka dwuosobowych patroli oraz slaby odwód kompanii i nieliczna załoga strażnicy. Strażnica KOP-u położona w odległości 200 metrów od Dźwiny opustoszała. Punkty ogniowe nad brzegiem Dźwiny bolszewicy przykryli ogniem z granatników. (...) Zginął ranny w obie nogi erkaemista, który zacisnąwszy je paskiem od spodni bronił się do wyczerpania amunicji. Miody porucznik tylko w koszuli biegł z kwatery prywatnej do budynku kompanii. Prawie u celu został osaczony przez napastników. Zabił trzech, ale sam został zakłuty bagnetami. Bolszewicy twierdzili, że zabił ich komandira. Zginął też krawiec kompanijny. W czasie strzelaniny przed budynkiem wyskoczył przez okno wprost pod lufę czerwonoarmisty. |
Struktura organizacyjna |
Strażnice kompanii w latach 1928 – 1929[8][13]
- strażnica KOP „Czuryłowo”
- strażnica KOP „Grudzinowo”
- strażnica KOP „Dworczany”
- strażnica KOP „Słoboda”
strażnica KOP „Uźmiany”[c]
Strażnice kompanii w latach 1931 – 1932[7][14]
strażnica KOP „Czuryłowo”[d]
strażnica KOP „Grodzinowo”[e]
strażnica KOP „Słoboda”[f]
strażnica KOP „Uzmiany”[g]
Strażnice kompanii w latach 1934 – 1935[15][16]
- strażnica KOP „Czuryłowo”
- strażnica KOP „Leonpol”
- strażnica KOP „Grudzinowo”
- strażnica KOP „Słoboda”
- strażnica KOP „Uzmiany”
W 1934 roku powstała strażnica KOP „Leonpol”[15]
Strażnice kompanii w 1938[11]
- strażnica KOP „Czuryłowo”
- strażnica KOP „Leonpol”
- strażnica KOP „Słoboda”
Organizacja kompanii 17 września 1939[17]:
- dowództwo kompanii
- pluton odwodowy
- 1 strażnica KOP „Czuryłowo”
- 2 strażnica KOP „Leonpol”
- 3 strażnica KOP „Słoboda”
Dowódcy kompanii |
- kpt. Adam Szymański (był 30 IX 1928 − 21 XI 1928 → przesunięty na dowódcę 1 kompanii granicznej)[18]
- kpt. Adam Litwiński (24 XI 1928 −)[18]
- kpt. Stanisław Michalak (24 XI 1928 −)[18]
- kpt. Jan Perenc (16 XII 1932 − 19 III 1934 → przeniesiony do 60 pp)[18]
- kpt. Jan Witkowski (16 IV 1934 −)[18]
- kpt. Tadeusz Sochacki[h] ( - 1939)
- por. Witold Połoński (1939)
Uwagi |
↑ miasteczko Leonpol, gmina Leonpol, powiat brasławski, województwo poleskie
↑ Wykaz stanów etatowych oficerów, podoficerów i żołnierzy KOP przesłanych przez ppłk. dypl. Franciszka Węgrzyna ze sztabu KOP do I oficera do zleceń GISZ płk. dypl. Kazimierza Glabisza. → Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 365
↑ W komunikatach dyslokacyjnych występuje również jako Uzmiany → Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓
↑ wieś Czuryłowo Dalekie, gmina Leonpol, powiat brasławski, województwo poleskie
↑ W komunikatach dyslokacyjnych występuje również jako Grudzinowo → Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓
↑ wieś Słoboda, gmina Leonpol, powiat brasławski, województwo poleskie
↑ wieś Uźmiony, gmina Leonpol, powiat brasławski, województwo poleskie
↑ Sochacki Tadeusz Karol (1905-1940), kpt. piech., w KOP od 1935. Do mobilizacji dca 3 kompanii granicznej „Leonpol”. We wrześniu 1939 dca 3 kompanii piechoty I/ 3 pp KOP. Więzień obozu w Kozielsku. Zamordowany przez NKWD. → Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 749
Przypisy |
↑ Prochwicz 3/1994 ↓, s. 152.
↑ Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 23.
↑ Szubański 2000 ↓, s. 88.
↑ Falkiewicz 1925 ↓, s. 3-4.
↑ Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 312-314.
↑ Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 294.
↑ abc Szkice dyslokacyjne ↓.
↑ ab Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 8/1928.
↑ Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 14 i 15/1932.
↑ Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 53 i 54/1934.
↑ ab Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 83/1938.
↑ ab Cygan 2006 ↓, s. 91.
↑ Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 10/1929.
↑ Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 14/1932.
↑ ab Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 54/1934.
↑ Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 66/1934.
↑ Prochwicz 2003 ↓, s. 305.
↑ abcde Obsada oficerska bg „Łużki” ↓.
Bibliografia |
- Stanisław Falkiewicz: Korpus Ochrony Pogranicza. W pierwszą rocznicę objęcia służby na wschodniej granicy Rzeczypospolitej 1924-1925. 1925. [dostęp 2016-01-30].
- Marek Jabłonowski, Włodzimierz Jankowski, Bogusław Polak, Jerzy Prochwicz: O niepodległą i granice. Korpus Ochrony Pogranicza 1924-1939. Wybór dokumentów. Warszawa-Pułtusk: Wyższa Szkoła Humanistyczna w Pułtusku. Wydział Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego, 2001. ISBN 83-88067-48-8.
- Jerzy Prochwicz: Formacje Korpusu Ochrony Pogranicza w 1939 roku. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2003. ISBN 83-88973-58-4.
Rajmund Szubański. Bataliony, kompanie, strażnice KOP. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 3 (145), 1993. Warszawa: Wydawnictwo „Czasopisma Wojskowe”. ISSN 0043-7182.
Rajmund Szubański. Bataliony, kompanie, strażnice KOP-u. „Przegląd Historyczno-Wojskowy”. 3 (184), 2000. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona. ISSN 1640-6281.
- Wykaz zmian stanu oficerów batalionu granicznego KOP „Łużki” w latach 1927-1934 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
- Szkice dyslokacyjne Korpusu Ochrony Pogranicza i podległych jednostek w latach 1927-1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
- Komunikaty dyslokacyjne Korpusu Ochrony Pogranicza z lat 1927 (z uzupełnieniami i poprawkami), 1928, 1932, 1934 (z uzupełnieniami i poprawkami) i 1938 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
