Kompania graniczna KOP „Kociubińczyki”
.mw-parser-output table.zolnierz-lotnictwo td.naglowek{color:black!important;background:#95a7b9!important}.mw-parser-output table.zolnierz-marynarka td.naglowek{color:white!important;background:#6082B6!important}.mw-parser-output table.zolnierz-lądowe td.naglowek{color:white!important;background:#556B2F!important}.mw-parser-output table.zolnierz-paramilitarny td.naglowek{color:black!important;background:#b6b3c7!important}
| ||
| Historia | ||
Państwo |  II Rzeczpospolita | |
| Rozformowanie | 1939 | |
| Organizacja | ||
| Dyslokacja | Kociubińczyki | |
| Formacja | Korpus Ochrony Pogranicza | |
| Podległość | batalion KOP „Kopyczyńce” | |
Kompania graniczna KOP „Kociubińczyki” – pododdział graniczny Korpusu Ochrony Pogranicza pełniący służbę ochronną na granicy polsko-radzieckiej.
Spis treści
1 Geneza
2 Formowanie i zmiany organizacyjne
3 Służba graniczna
4 Działania kompanii w 1939
5 Struktura organizacyjna kompanii
6 Dowódcy kompanii
7 Uwagi
8 Przypisy
9 Bibliografia
Geneza |
Do czasu zakończenia wojny polsko-bolszewickiej, czyli do jesieni 1920 roku, wschodnią granicę państwa polskiego wyznaczała linia frontu. Dopiero zarządzeniem z 6 listopada 1920 roku utworzono Kordon Graniczny Ministerstwa Spraw Wojskowych[1]. W połowie stycznia 1921 roku zmodyfikowano formę ochrony granicy i rozpoczęto organizowanie Kordonu Granicznego Naczelnego Dowództwa WP. Obsadzony on miał być przez żandarmerię polową i oddziały wojskowe[2]. Latem 1921 roku ochronę granicy wschodniej postanowiło powierzyć Batalionom Celnym[3]. W Kopyczyńcach rozmieszczono dowództwo i pododdziały sztabowe 23 batalionu celnego, a jego 4 kompania stacjonowała w Kociubińczykach.
W drugiej połowie 1922 roku przeprowadzono kolejną reorganizację organów strzegących granicy wschodniej[4]. 1 września 1922 bataliony celne przemianowano na bataliony Straży Granicznej[5].
Już w następnym roku zlikwidowano Straż Graniczną, a z dniem 1 lipca 1923 roku pełnienie służby granicznej na wschodnich rubieżach powierzono Policji Państwowej[6].
W sierpniu 1924 roku podjęto uchwałę o powołaniu Korpusu Ochrony Pogranicza – formacji zorganizowanej na wzór wojskowy, a będącej w etacie Ministerstwa Spraw Wewnętrznych[7].
Formowanie i zmiany organizacyjne |
Na podstawie rozkazu Ministra Spraw Wojskowych nr 1600/tjn./O.de B/25, w drugim etapie organizacji Korpusu Ochrony Pogranicza, w terminie do 1 marca 1925 roku sformowano 13 batalion graniczny [8], a w jego składzie 1 kompanię graniczną KOP.
W listopadzie 1936 roku kompania liczyła 2 oficerów, 7 podoficerów, 4 nadterminowych i 82 żołnierzy służby zasadniczej[a].
W 1939 roku 1 kompania graniczna KOP „Kociubińczyki” podlegała dowódcy batalionu KOP „Kopyczyńce”[9].
Służba graniczna |
Podstawową jednostką taktyczną Korpusu Ochrony Pogranicza przeznaczoną do pełnienia służby ochronnej był batalion graniczny. Odcinek batalionu dzielił się na pododcinki kompanii, a te z kolei na pododcinki strażnic, które były „zasadniczymi jednostkami pełniącymi służbę ochronną”, w sile półplutonu. Służba ochronna pełniona była systemem zmiennym, polegającym na stałym patrolowaniu strefy nadgranicznej i tyłowej, wystawianiu posterunków alarmowych, obserwacyjnych i kontrolnych stałych, patrolowaniu i organizowaniu zasadzek w miejscach rozpoznanych jako niebezpieczne, kontrolowaniu dokumentów i zatrzymywaniu osób podejrzanych, a także utrzymywaniu ścisłej łączności między oddziałami i władzami administracyjnymi[10]. Miejscowość, w którym stacjonowała kompania graniczna, posiadała status garnizonu Korpusu Ochrony Pogranicza[11].
1 kompania graniczna „Kociubińczyki” w 1934 roku ochraniała odcinek granicy państwowej szerokości 20 kilometrów 900 metrów[12]. Po stronie sowieckiej granicę ochraniały zastawy „Szydłowce”, „Zielona” i „Zbrzyż” z komendantury „Huków”[13].
Kompanie sąsiednie:
- 3 kompania graniczna KOP „Husiatyń” ⇔ 2 kompania graniczna KOP „Skała” – 1928[14], 1929[15], 1931[13], 1932[16], 1934[17], 1938[18]
Działania kompanii w 1939 |
17 września 1939 batalion KOP „Kopyczyńce” kpt. Kąkolewskiego został zaatakowany zostały przez pododdziały 4 Korpusu Kawalerii komdiwa Dmitrija Riabyszewa i 26 BPanc płk. Siemieczenki oraz pododdziały 23 Oddziału Wojsk Pogranicznych NKWD. Atak rozpoczął się o godzinie 3:00 17 września czasu moskiewskiego[19].
Strażnice 1 kompanii granicznej „Kociubińczyki” atakowały pododdziały 26 BPanc i częściowo 5 Korpusu Kawalerii Komdiwa Wasilija Ganina. Strażnicę „Kociubińczyki” zaatakował oddział wydzielony z batalionu rozpoznawczego 26 BPanc. i pododdziału 23 Oddziału Wojsk Pogranicznych. Po przeprawieniu się przez Zbrucz, zaatakował on z zaskoczenia strażnicę i odwody kompanii i pokonał je w walce[20].
Na rozkaz ppłk. Kotarby pozostałości batalionu wycofały się w kierunku na Czortków-Buczacz-Niżniów. W rejon Niżniowa dotarły w godzinach wieczornych 17 września. Otoczone przez sowietów, poddały się[21].
Struktura organizacyjna kompanii |
Rozmieszczenie batalionu KOP „Kopyczyńce” w 1931
Strażnice kompanii w latach 1928 – 1934[14][15][13][16][22][b]:
strażnica KOP „Szydłowce”[c]
strażnica KOP „Zielona”[d]
strażnica KOP „Siekierzyńce Płn.”[e]
- strażnica KOP „Siekierzyńce Płd.”
Strażnice kompanii w 1938[18]
- strażnica KOP „Szydłowce”
- strażnica KOP „Zielona”
- strażnica KOP „Siekierzyńce”
Organizacja kompanii 17 września 1939[23]:
- dowództwo kompanii
- pluton odwodowy
- 1 strażnica KOP „Szydłowce”
- 2 strażnica KOP „Zielona”
- 3 strażnica KOP „Siekierzyńce”
Dowódcy kompanii |
- kpt. Tadeusz Danilewicz (11 VIII 1928 − 24 III 1931 → przeniesiony do 39 pp)[24]
- kpt. Mieczysław Łukowski (23 III 1931 −21 III 1933 → odszedł do 48 pp)[24]
- p.o. por. Wiktor Łaniewski (21 III 1933 −)[24]
- kpt. Piotr Salnicki (był 10 I 1934 −)[24]
- kpt. Franciszek Opioła (21 III 1934 −)[24]
- kpt. Ignacy Wanic[f] ( – 1939)
- kpt. Ernest Włodzimierz Heyer[g] (IX 1939)
Uwagi |
↑ Wykaz stanów etatowych oficerów, podoficerów i żołnierzy KOP przesłanych przez ppłk. dypl. Franciszka Węgrzyna ze sztabu KOP do I oficera do zleceń GISZ płk. dypl. Kazimierza Glabisza. → Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 369
↑ W 2000 roku Rajmund Szubański napisał, że sformułowania zawarte w artykule „Bataliony, kompanie, strażnice KOP” z 1993 roku, odnoszą się do stanu sprzed 1937 roku → Szubański 2000 ↓, s. 87. Wymienił następujące strażnice: „Szydłowce”, „Zielona”, „Siekierzyńce” → Szubański 1993 ↓, s. 278
↑ wieś Szydłowce, gmina Sidorów, powiat kopyczyniecki, województwo tarnopolskie → Baza miejscowości kresowych
↑ wieś Zielona, gmina Sidorów, powiat kopyczyniecki, województwo tarnopolskie → Baza miejscowości kresowych
↑ wieś Siekierzyńce, gmina Sidorów, powiat kopyczyniecki, województwo tarnopolskie → Baza miejscowości kresowych
↑ Wanic Ignacy Kazimierz, kpt. piech., w KOP od 1937. Do mobilizacji dca 1 kompanii granicznej „Kociubińczyki”. Przydział mobilizacyjny nieznany. → Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 756
↑ Ernest Włodzimierz Heyer (ur. 18 listopada 1903, zm. 1 października 1971) - kapitan piechoty. W 1933 roku został przeniesiony ze Szkoły Podchorążych Piechoty w Ostrowi Mazowieckiej do 3 pułku piechoty Legionów w Jarosławiu na stanowisko dowódcy kompanii. W 1937 roku został przeniesiony do KOP. Do mobilizacji dca 3 kompanii granicznej „Postołówka”. We wrześniu 1939 dca 1 kompanii granicznej „Kociubińczyki”. → Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 720. Rocznik Oficerski 1932, s. 105, 804.
Przypisy |
↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 56-58.
↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 59-63.
↑ Polak 1999 ↓, s. 6.
↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 76.
↑ Prochwicz i Kępa 2003 ↓, s. 20.
↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 94-101.
↑ Grochowski (red.) 1994 ↓, s. 7.
↑ Prochwicz 3/1994 ↓, s. 152.
↑ Szubański 2000 ↓, s. 90.
↑ Falkiewicz 1925 ↓, s. 3-4.
↑ Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 312-314.
↑ Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 310.
↑ abc Szkice dyslokacyjne ↓.
↑ ab Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 9/1928.
↑ ab Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 5/1929.
↑ ab Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 39/1932.
↑ Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 59/1934.
↑ ab Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 90/1938.
↑ Prochwicz 2003 ↓, s. 213.
↑ Prochwicz 2003 ↓, s. 215.
↑ Prochwicz 2003 ↓, s. 216.
↑ Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 58/1934.
↑ Prochwicz 2003 ↓, s. 315.
↑ abcde Obsada oficerska bg „Kopyczyńce” ↓.
Bibliografia |
- Stanisław Falkiewicz: Korpus Ochrony Pogranicza. W pierwszą rocznicę objęcia służby na wschodniej granicy Rzeczypospolitej 1924-1925. 1925. [dostęp 2016-01-30].
- Marek Jabłonowski, Włodzimierz Jankowski, Bogusław Polak, Jerzy Prochwicz: O niepodległą i granice. Korpus Ochrony Pogranicza 1924-1939. Wybór dokumentów. Warszawa-Pułtusk: Wyższa Szkoła Humanistyczna w Pułtusku. Wydział Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego, 2001. ISBN 83-88067-48-8.
- Henryk Dominiczak: Granica wschodnia Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1919–1939. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992. ISBN 83-01-10202-0.
- Lech Grochowski (red.): Korpus Ochrony Pogranicza w 70 rocznicę powstania. Materiały z konferencji popularnonaukowej. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej, 1994.
- Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne. Dokumenty organizacyjne. Wybór źródeł. T. 1. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999. ISBN 83-87424-84-6.
- Jerzy Prochwicz: Formacje Korpusu Ochrony Pogranicza w 1939 roku. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2003. ISBN 83-88973-58-4.
Rajmund Szubański. Bataliony, kompanie, strażnice KOP. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 3 (145), 1993. Warszawa: Wydawnictwo „Czasopisma Wojskowe”. ISSN 0043-7182.
Rajmund Szubański. Bataliony, kompanie, strażnice KOP-u. „Przegląd Historyczno-Wojskowy”. 3 (184), 2000. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona. ISSN 1640-6281.
- Wykaz zmian stanu oficerów batalionu granicznego KOP „Kopyczyńce” w latach 1927-1934 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
- Szkice dyslokacyjne Korpusu Ochrony Pogranicza i podległych jednostek w latach 1927-1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
